KPMG: Ο ρόλος του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην προστασία του καταναλωτή/επενδυτή

Το Διεθνές Δίκτυο για τη Χρηματοπιστωτική Εκπαίδευση (International Network on Financial Education - INFE) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) (OECD/INFE) όρισε επίσημα τον χρηματο-οικονομικό αλφαβητισμό(financialliteracy) ως «το συνδυασμό ετοιμότητας, γνώσης, δεξιότητας, νοοτροπίας και συμπεριφοράς, στοιχεία απαραίτητα για την σωστή λήψη χρηματο-οικονομικών αποφάσεων, με τελικό στόχο την επίτευξη ατομικής χρηματο-οικονομικής ευημερίας». Ο χρηματο-οικονομικός αλφαβητισμός και η συναφήςεκπαίδευση (financialeducation) κατέχουν πρωταρχικές θέσεις στην παγκόσμια ατζέντα στρατηγικών, όπως αναφέρεται στις Αρχές Εθνικών Στρατηγικών για τη Χρηματο-πιστωτική Εκπαίδευση, που αναπτύχθηκαν από τον φορέα OECD/INFE και εγκρίθηκαναπό τους ηγέτες των G20 το 2012.

Η καταγραφή του χρηματο-οικονομικού αλφαβητισμού ήταν μία από τις τρεις πρώτες προτεραιότητες του εν λόγω φορέα. Η καταγραφή ξεκίνησε το 2009 με σκοπό να αναπτυχθεί μία κοινή μεθοδολογία που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση μέτρησης του χρηματο-οικονομικού αλφαβητισμού μεταξύ των ενηλίκων,παρουσιάζοντας διάφορες προσαρμογές με το πέρασμα του χρόνου.

Το 2017,σε μια έκθεση του Ο.Ο.Σ.Α. με τίτλο «G20/OECD INFE Report on Adult Financial Literacy in G20 Countries» συγκρίνονταιοιχρηματο-οικονομικές γνώσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές σε ένα δείγμα 101,596 ενηλίκων της ηλικιακής ομάδας 18 - 79 στις χώρες G20. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ένας μεγάλος αριθμός ενηλίκων δεν κατέχειτις βασικές χρηματο-οικονομικές γνώσεις.

Η παγκοσμιοποίηση αλλά και η τεχνολογική πρόοδος, η οποία έχει καταβάλει την χρηματο-οικονομική βιομηχανία, επιτρέπουν πλέον εύκολη πρόσβαση σε ένα μεγάλο όγκο πληροφόρησης, σε ένα ευρύ φάσμα καταναλωτών και επενδυτών. Αυτός ο όγκος, τις πλείστες φορές,αφοράένα μεγάλο εύρος επενδυτικών προϊόντων, τα οποία μπορούν να προσαρμοστούν για να καλύψουν τις ποικίλες ανάγκες των καταναλωτών/επενδυτών. Ταυτόχρονα, πέρα από την αναγνώριση των προσωπικών τους αναγκών, οι απλοί καταναλωτές πρέπει να επιλέξουν, μέσα από μια πλειάδα χρηματο-οικονομικών επιλογών,την πιο κατάλληλη επενδυτική λύσηπου σίγουρα θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στη μετέπειτα οικονομική τουςευημερία.

Σύμφωνα με την έκθεση για το 2017 που διεξήγαγε η Διεθνής Μονάδα Συντάξεων της Allianz, υπό τον τίτλο «International PensionPapers 1/2017», η καλή κατανόηση των χρηματο-οικονομικών εννοιών ως επίσης και του κινδύνου (ανεξαρτήτως του επιπέδου μόρφωσης), μπορεί να επιδράσει αποτελεσματικά στην ικανότητα να λαμβάνονται οι σωστές επενδυτικές αποφάσεις πέρα από οποιαδήποτε συνέπεια εξαιτίας της μόρφωσης ή της ηλικίας.

Η εν λόγω έκθεση επιβεβαίωσεεπίσηςπως τα επίπεδα του χρηματο-οικονομικού αλφαβητισμού ανάμεσα στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης παραμένουν χαμηλά.Σύμφωνα με την έρευνα των Standard &Poor’s«GlobalFinancialLiteracySurvey»(GlobalFinLitSurvey) του 2014, μόλις ένας στους τρεις ενήλικεςσε παγκόσμιο επίπεδο είναι χρηματο-οικονομικά εγγράμματος, υπό την έννοια ότι κατανοεί τις βασικές χρηματο-οικονομικές έννοιες της διαφοροποίησης κινδύνων (risk diversification), του πληθωρισμού, του απλού υπολογισμού επιτοκίου και του ανατοκισμού. Οχρηματο-οικονομικόςαναλφαβητισμός επεκτείνεται όχι μόνο σε αναπτυσσόμενες οικονομίες αλλά και σε χώρες με πολύ αναπτυγμένες χρηματο-οικονομικές αγορές. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο,52% των ενηλίκων κατά μέσο όρο θεωρούνται χρηματο-οικονομικά εγγράμματοι ενώ παρατηρείται υψηλός χρηματο-οικονομικός αναλφαβητισμός στη Νότια Ευρώπη, όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία. Ακολουθούν η Βουλγαρία και η Κύπρος (65% του ενήλικου πληθυσμού είναι χρηματο-οικονομικάαναλφάβητοι) και μετά η Ρουμανία (78%), συγκριτικά με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης όπως η Δανία, Γερμανία, Ολλανδία και Σουηδία, όπου το35% του ενήλικου πληθυσμού είναι χρηματο-οικονομικά αναλφάβητο.

Στη Κύπρο, τα αποτελέσματα πιλοτικής έρευνας που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2017 και διενεργήθηκε ανάμεσα σε Κύπριους φοιτητές αναφορικά με το πρόβλημα του χρηματο-οικονομικού αναλφαβητισμού [Ανδρέου &Philip (2017)- Χρηματοοικονομικός Αναλφαβητισμός], καταδεικνύουν πως πρόκειται για υπαρκτό πρόβλημα ανάμεσα στους φοιτητές, οι οποίοι εισέρχονται στο πανεπιστήμιο χωρίς να έχουν λάβει την κατάλληλη χρηματο-οικονομική μόρφωση κατά τη παρουσία τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η μελέτη καταλήγει σε σημαντικές εισηγήσεις για αντιμετώπιση του προβλήματος, το οποίο χρήζει άμεσης προσοχής, εφόσον ελλοχεύει πολλούς κινδύνους και απειλεί τη χρηματο-οικονομική ευημερία τόσο των ιδίων των φοιτητών, όσο και της κοινωνίας στη οποία ζουν και ενεργούν. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι με στόχο τη μείωση του χρηματο-οικονομικού αναλφαβητισμούστο ελάχιστο δυνατό μεταξύ του γενικού πληθυσμού στην Κύπρο, βρίσκεται σε εξέλιξη, από μέρους της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ), παγκύπρια δειγματοληπτική έρευνα για την επιμέτρηση του επιπέδου χρηματο-οικονομικών γνώσεων των Κυπρίων, τα πρώτα αποτελέσματα της οποίας αναμένονται εντός του 2018.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA), StevenMaijoor, σε ομιλία του στις 3 Οκτωβρίου 2017 με θέμα τη χρηματο-οικονομική εκπαίδευση, τόνισε ότι τα σχολικά χρόνια είναι η καλύτερη στιγμή για να δοθεί ένα βασικό πακέτο πληροφοριών και εργαλείων σε χρηματο-οικονομικά θέματα και ότι αυτή η τουλάχιστον βασική χρηματο-οικονομική γνώση θα πρέπει να παρέχεται σε όλους τους μαθητές προτού αποχωρήσουν από το εκπαιδευτικό σύστημα, έτσι ώστε να μην περιορίζεται μόνο σε ακαδημαϊκά προχωρημένους ή προνομιούχους.

Ως εκ τούτου, και εφόσον γίνει επιμέτρηση και εκτίμηση του επιπέδου χρηματο-οικονομικού αλφαβητισμού μεταξύ του γενικού πληθυσμού στην Κύπρο, είναι επιτακτική η ανάγκη για το σχεδιασμό και τη θεσμοθέτηση ενός ισχυρού νομοθετικού πλαισίου στη βάση ακαδημαϊκών προτύπων. Έτσι, θα προωθηθείη εισαγωγή προγραμμάτωνχρηματο-οικονομικής εκπαίδευσης στο εκπαιδευτικό σύστημα καθώς επίσης και η παροχή στοχευμένης εκπαίδευσης σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, η οποία θα εστιάζει σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και θα συμβαδίζει με το εξελισσόμενο χρηματο-πιστωτικό νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Απώτερος σκοπός πρέπει να είναι η προστασία όλων των καταναλωτών και επενδυτών από την χρηματο-οικονομική εκμετάλλευση, στα πλαίσια ενός ομαλούχρηματο-οικονομικού περιβάλλοντος.

Χριστιάνα Λοϊζου, SeniorAssociate, KPMG Limited, τηλ. 22209000, ηλεκτρ. διεύθ. [email protected]