07/03/2023 12:37
Μετά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, δεν αναμένεται σημαντική αλλαγή στις προτεραιότητες πολιτικής, αναφέρει ο οίκος αξιολόγησης Standard and Poor’s επισημαίνοντας τις θετικές προοπτικές για την οικονομία.
Σε έκθεσή του για τη Κύπρο ημερομηνίας 6 Μαρτίου 2023 μετά την απόφαση να μην αλλάξει την αξιολόγηση στη συνεδρία του στις 3 Μαρτίου, ο οίκος σημειώνει ότι στις 12 Φεβρουαρίου, ο Νίκος Χριστοδουλίδης, πρώην μέλος του ΔΗΣΥ που αποχώρησε για να θέσει υποψηφιότητα σαν ανεξάρτητος, κέρδισε τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών.
Σημειώνεται ότι ο νέος πρόεδρος δεν έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία και έτσι, «όπως συνήθως συμβαίνει στην Κύπρο, η χάραξη πολιτικής θα συνεχίσει να γίνεται μέσω της οικοδόμησης συναίνεσης».
«Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του κ. Χριστοδουλίδη στις 28 Φεβρουαρίου, αναμένουμε έναν δίκαιο βαθμό συνέχειας της πολιτικής, ιδίως όσον αφορά τη μείωση του δημόσιου χρέους, τη στήριξη της αγοράς εργασίας, τη βελτίωση της διακυβέρνησης , το κόστος ζωής και την εκκαθάριση του ισολογισμού του χρηματοπιστωτικού τομέα».
Τονίζεται ότι οι εξελίξεις διεθνώς θα επιβαρύνουν την οικονομική δραστηριότητα φέτος, αλλά οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές παραμένουν σχετικά ισχυρές.
«Ο ακόμα υψηλός πληθωρισμός, η σχετική ταχεία νομισματική σύσφιξη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες και η χαμηλότερη παγκόσμια ανάπτυξη θα περιορίσουν την κυπριακή οικονομική δραστηριότητα το 2023», σημειώνεται. Ωστόσο, προστίθεται, καθώς οι κίνδυνοι υποχωρούν σταδιακά, «αναμένουμε ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα είναι κατά μέσο όρο 2,7 % κατά την περίοδο 2024-2026, υποστηριζόμενη από την ισχυρή κατανάλωση και τις επενδύσεις, την ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης και την εκταμίευση κονδυλίων της ΕΕ».
Τα πλεονάσματα θα ρίξουν το χρέος
Σύμφωνα με τον οίκο, τα διατηρήσιμα πρωτογενή πλεονάσματα της κυβέρνησης θα οδηγήσουν σε σταθερή μείωση του δημόσιου χρέους της Κύπρου, που είναι ένα από τα ψηλότερα στην ΕΕ.
Το 2022, η Κύπρος παρουσίασε δημοσιονομικό πλεόνασμα 2,3% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας τις προηγούμενες προσδοκίες για έλλειμμα περίπου 1% του ΑΕΠ.
«Αναμένουμε πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα 3% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο την περίοδο 2024-2026, τροφοδοτούμενα από την αύξηση των εσόδων και τον έλεγχο των δαπανών, τα οποία αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης σε λιγότερο από 65% του ΑΕΠ το 2026», επισημαίνεται.
Προοπτικές
Σημειώνεται ότι οι σταθερές προοπτικές ισοζυγίζουν τους κινδύνους ότι οι επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία θα αποδυναμώσουν σημαντικά την κυπριακή οικονομία έναντι της διαφοροποιημένης δομής και της ανθεκτικότητας της οικονομίας σε εξωτερικούς κραδασμούς, παράλληλα με την προσδοκία ότι η δημοσιονομική θέση της κυβέρνησης θα παραμείνει πολύ ισχυρή.
Ο οίκος θα μπορούσε να υποβαθμίσει την αξιολόγηση της χώρας εάν οι επιπτώσεις του πολέμου είχαν ως αποτέλεσμα ουσιαστικά ασθενέστερες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης ή εάν η δημοσιονομική εξυγίανση επιβραδύνει σημαντικά σε σύγκριση με τις προβλέψεις, απειλώντας τον ρυθμό μείωσης του δημόσιου χρέους.
Αντίθετα, ο οίκος θα μπορούσε να αναβαθμίσει τις αξιολογήσεις ης Κύπρου μετά από βελτιωμένη σταθερότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως φαίνεται από περαιτέρω μειώσεις των ΜΕΔ στον ισολογισμό του τραπεζικού τομέα, που θα μπορούσε να μειώσει την ενδεχόμενη υποχρέωση του κλάδου προς την κυβέρνηση, να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής και να βελτιώσει την πρόσβαση των τραπεζών στις αγορές κεφαλαίων χρέους.
Σταθερές οι προοπτικές ανάπτυξης
Αναφερόμενος στην κυπριακή οικονομία, ο οίκος σημειώνει ότι παρά τις τρέχουσες παγκόσμιες οικονομικές δυσκολίες, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης παραμένουν σταθερές.
«Παρά τους σχετικά ισχυρούς οικονομικούς και χρηματοοικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία πριν από τον πόλεμο, πιστεύουμε ότι η οικονομία της Κύπρου αναπτύχθηκε κατά περίπου 6% πέρσι», αναφέρεται.
Η Ρωσία ήταν, δεύτερη μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, κύρια πηγή τουριστών τα τελευταία χρόνια (περίπου 27% του συνόλου το 2021 και 21% το 2015-2019) και οι Ρώσοι αντιπροσώπευαν μεγάλο μερίδιο των δικαιούχων του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος που τερματίστηκε.
Επιπλέον, ενώ οι δεσμοί με την πραγματική οικονομία φαίνονται περιορισμένοι, οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές με τη Ρωσία για σκοπούς φορολογικής βελτιστοποίησης, ιδίως μέσω οντοτήτων ειδικού σκοπού, ήταν μεγάλες τα τελευταία χρόνια.
Σημειώνεται ακόμη ότι η χώρα δεν εισάγει φυσικό αέριο από τη Ρωσία και επομένως δεν εκτίθεται στον άμεσο αντίκτυπο των διαταραχών του εφοδιασμού που αντιμετωπίζει η υπόλοιπη Ευρώπη.
Περίπου το 85% του ενεργειακού της μείγματος προέρχεται από εισαγόμενο πετρέλαιο, κυρίως από τη Μέση Ανατολή, γεγονός που αφήνει τη χώρα ευάλωτη στις διακυμάνσεις των τιμών.
Τους πρώτους εννέα μήνες του έτους, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έφτασε το 6% έναντι της ίδιας περιόδου του 2021, με την ιδιωτική κατανάλωση να αυξάνεται κατά 7,3%. Η ανάπτυξη ήταν ευρείας βάσης, υποστηριζόμενη κυρίως από τον τουρισμό, την τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών, τις μεταφορές, το λιανικό εμπόριο και άλλες υπηρεσίες (επαγγελματικές και οικονομικές), με μόνο τον κατασκευαστικό τομέα να συρρικνώνεται σε μικρό βαθμό.
Παρά την απώλεια Ρώσων τουριστών, ο κλάδος είχε καλές επιδόσεις το 2022, οι αφίξεις έφτασαν το 80% των επιπέδων του 2019 και οι εισπράξεις το 91% των επιπέδων του 2019. Αναμένεται ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα επιβραδυνθεί σημαντικά το 2023, στο 1,7%.
Ωστόσο, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές παραμένουν σχετικά ισχυρές.
Αναμένουμε ότι η οικονομική δραστηριότητα θα ενισχυθεί κατά 2,7% κατά μέσο όρο ετησίως την περίοδο 2024-2026. Αναμένεται ότι η προσαρμογή του κόστους ζωής, η οποία προσαρμόζει εν μέρει τους μισθούς κατά 50% του ποσοστού πληθωρισμού, θα πρέπει να μετριάσει τον αντίκτυπο των υψηλότερων τιμών.
Οι καθαρές εξαγωγές θα συνεχίσουν να αυξάνονται, κυρίως χάρη στην τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών και στον τουρισμό. Οι αρχές εργάζονται για να διαφοροποιήσουν τις αγορές πηγών τουρισμού με σημαντικά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, ιδίως που σχετίζονται με την ανάπτυξη μαρινών και ενός ολοκληρωμένου καζίνο θέρετρο, που θα μπορούσε να λαμπρύνει τις προοπτικές του κλάδου.
Επιπλέον, η εκταμίευση κεφαλαίων από το Μηχανισμό Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης της ΕΕ και οι σχετικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο ανάκαμψης της χώρας θα στηρίξουν την οικονομική δραστηριότητα.
Η χώρα πρόκειται να λάβει €1,21 δισ. (4,5% του ΑΕΠ) έως το 2026, συμπεριλαμβανομένων €1,06 δισ. σε επιχορηγήσεις, εάν εφαρμόσει τις συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκταμίευσε €85 εκατ. το 2022. Η Κύπρος σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει αυτά τα κονδύλια για να υποστηρίξει μια πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Το σχέδιο ανάκαμψης περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, την αύξηση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών και του δικαστικού συστήματος, την ανάπτυξη ενός εκσυγχρονισμένου φορολογικού συστήματος και την υποστήριξη της εκπαίδευσης.
Όσον αφορά τον εντοπισμό κοιτασμάτων ΦΑ, σημειώνεται ότι τα οικονομικά οφέλη αναμένεται να πραγματοποιηθούν πέρα από τον προβλεπόμενο ορίζοντα μέχρι το 2026. Συγκεκριμένα, η παραγωγή φυσικού αερίου από το κοίτασμα της Αφροδίτης έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το 2027. Αυτές οι ανακαλύψεις έχουν αυξήσει τις εντάσεις με την Τουρκία, η οποία έχει καταπατήσει τα κυπριακά ύδατα παρά την επιβολή των κυρώσεων της ΕΕ.
Αν και αναμένεται ότι οι εντάσεις θα παραμείνουν υψηλές, το βασικόσενάριο δεν προβλέπει ξεκάθαρη αντιπαράθεση μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
Ευελιξία και προφίλ απόδοσης
Σύμφωνα με τον οίκο, τα αναμενόμενα πρωτογενή πλεονάσματα του προϋπολογισμού θα υποστηρίξουν σταθερή μείωση του δημόσιου χρέους.
Η δημοσιονομική θέση της Κύπρου ξεπέρασε τις προσδοκίες πέρσι και η χώρα ανέφερε πλεόνασμα 2,3% του ΑΕΠ έναντι της προηγούμενης προσδοκίας του οίκου για έλλειμμα 1%.
«Δεδομένου ότι η διατήρηση μιας ισχυρής δημοσιονομικής θέσης, ιδίως για τη μείωση του δημόσιου χρέους, παραμένει κυβερνητική προτεραιότητα, αναμένουμε ότι οι δημοσιονομικές επιδόσεις θα παραμείνουν ισχυρές το 2023-2026 με τα δημοσιονομικά πλεονάσματα κατά μέσο όρο στο 1,4% του ΑΕΠ και τα πρωτογενή πλεονάσματα να διατηρούνται περίπου στο 3% του ΑΕΠ», αναφέρεται.
Το ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ παρουσιάζει απότομη πτωτική τάση, φθάνοντας στο 87% στο τέλος του 2022 από περίπου 113% του ΑΕΠ το 2020. Καθώς οι δημοσιονομικές επιδόσεις συνεχίζουν να παραμένουν ισχυρές και χάρη στη σταθερή αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ, αναμένεται η πτωτική τάση θα συνεχιστεί, με το χρέος της γενικής κυβέρνησης να φτάνει λιγότερο από το 65% του ΑΕΠ το 2026.
Οι πληρωμές τόκων θα ανέλθουν κατά μέσο όρο στο 4,1% των εσόδων της γενικής κυβέρνησης το 2024-2026 από 5,4% το 2020. Η προληπτική διαχείριση του χρέους έχει αποφέρει αύξηση της μέσης διάρκειας του αποθέματος του δημόσιου χρέους σε περίπου οκτώ χρόνια. Επιπλέον, οι αρχές διατηρούν με σύνεση ταμειακά αποθέματα ασφαλείας που καλύπτουν χρηματοδοτικές ανάγκες τουλάχιστον εννέα μηνών, μειώνοντας τον κίνδυνο αναχρηματοδότησης. Υπολογίζεται τα ρευστά περιουσιακά στοιχεία της κυβέρνησης σε περίπου 7% του ΑΕΠ το 2023. Επί του παρόντος, τα επίσημα δάνεια (36% του συνολικού κρατικού χρέους) είναι κυρίως στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.
Υποστηριζόμενος από τις ισχυρές επιδόσεις του τουριστικού τομέα, που αποτελεί σημαντικό εξαγωγικό τομέα για την Κύπρο, αναμένουμε ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα μειωθεί φέτος.
Στη συνέχεια, αναμένεται ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα μειωθεί περαιτέρω καθώς οι εξαγωγές ανακάμπτουν και οι πιέσεις στις τιμές της ενέργειας υποχωρούν.
Η ολοκλήρωση σημαντικών έργων υποδομής, που σχετίζονται κυρίως με τα καζίνο και τις μαρίνες, θα πρέπει να συνεχιστεί τονώνοντας την τουριστική βιομηχανία, περιορίζοντας ταυτόχρονα την ανάγκη για εισαγωγές κεφαλαίων από το 2024. Επομένως, οι καθαρές εξαγωγές θα πρέπει να συμβάλουν θετικά στην ανάπτυξη.
Τράπεζες
Για τις τράπεζες, σημειώνεται ότι το απόθεμα προβληματικών περιουσιακών στοιχείων της Κύπρου στον τραπεζικό τομέα μειώθηκε σημαντικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, κυρίως χάρη στις πωλήσεις στην αγορά των δύο μεγαλύτερων τραπεζών της χώρας, παραμένει αρκετά μεγάλος σε σύγκριση με αυτές των ευρωπαϊκών τραπεζών (περίπου 10,5% των ακαθάριστων δανείων στις 30 Νοεμβρίου 2022, έναντι 28% στις 31 Δεκεμβρίου 2019).
Εν μέσω ενός πιο αβέβαιου παγκόσμιου περιβάλλοντος, υψηλότερου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πληθωρισμού και μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος για τον ιδιωτικό τομέα, αναμένουμε κάποια επιδείνωση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων τα επόμενα τρίμηνα. Ωστόσο, αναμένεται ότι η επιδείνωση θα είναι διαχειρίσιμη, δεδομένου ότι οι προβλέψεις των κυπριακών τραπεζών έχουν ενισχυθεί από το 2020 και τα πιστωτικά πρότυπα είναι αυστηρότερα από ό,τι πριν από μια δεκαετία.
Επιπλέον, το κυβερνητικό σχέδιο ενοίκιο έναντι δόσης, θα μπορούσε να συμβάλει στον περιορισμό της υποβάθμισης της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων.
«Ελλείψει σημαντικής μείωσης των NPEs, συνεχίζουμε να θεωρούμε τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις των τραπεζών προς το δημόσιο ως μέτριες. Επιπλέον, οι κυπριακές τράπεζες έχουν μειώσει την εξάρτησή τους από καταθέσεις στο εξωτερικό και η ρευστότητα στο σύστημα είναι επαρκής».
Οι καταθέσεις εξωτερικού αντιπροσώπευαν περίπου το 16% των συνολικών καταθέσεων στο τέλος του 2022, έναντι άνω του 38% στο τέλος του 2012.
Υπολογίζεται ότι μόνο το 2,2% περίπου του συνόλου αφορά Ρώσους πελάτες. Ο συνολικός δείκτης κεφαλαίου του συστήματος ήταν περίπου 21% στις 30 Σεπτεμβρίου 2022 -- πολύ πάνω από τα ρυθμιστικά ελάχιστα και τον μέσο όρο της ΕΕ.
Η αύξηση των επιτοκίων θα ενισχύσει το καθαρό εισόδημα από τόκους των τραπεζών, επειδή τα χαρτοφυλάκια δανείων είναι σε μεγάλο βαθμό κυμαινόμενα, αλλά αναμένεται ότι η κερδοφορία και η αποτελεσματικότητα του συστήματος θα εξακολουθούν να υστερούν από εκείνες των ισχυρότερων ευρωπαϊκών ομολόγων εν μέσω πληθωριστικών πιέσεων που παραμένουν και της ανάγκης των τραπεζών να συνεχίσουν να επενδύουν στη μείωση της λειτουργικής τους δομής και ψηφιακό μετασχηματισμό.