You are here

Κομισιόν: Ανάκαμψη στην Κύπρο με όπλο την εγχώρια ζήτηση

24/11/2021 15:05

Η οικονομική δραστηριότητα στην Κύπρο άρχισε να ανακάμπτει από την ύφεση του πρώτου εξαμήνου του 2021, κυρίως λόγω της εγχώριας ζήτησης, αν και η τουριστική δραστηριότητα εξακολουθεί να παραμένει αρκετά χαμηλότερη από τα επίπεδα προ πανδημίας, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στην έκθεση μεταπρογραμματικής εποπτείας για την Κύπρο, που κυκλοφόρησε σήμερα, σημειώνεται ότι ο επιταχυνόμενος ρυθμός του εμβολιασμού και η βελτιωμένη επιδημιολογική κατάσταση στην Κύπρο και στην υπόλοιπη ΕΕ πριν από το καλοκαίρι προκάλεσαν την ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας τον Ιούνιο του 2021.

Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής για το 2021, το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 5,4% το 2021, λόγω της ισχυρότερης εγχώριας ζήτησης, με τη βοήθεια μέτρων που εγκρίθηκαν για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κρίσης.

Ωστόσο, οι εισπράξεις από τον τουρισμό ήταν περίπου στο 35% του επιπέδου του 2019 για τους πρώτους 7 μήνες του έτους και ο κλάδος μπορεί να χρειαστεί άλλα 2 χρόνια για να επιστρέψει στις επιδόσεις του πριν από την πανδημία.

Η οικονομική ανάκαμψη αναμένεται να συνεχιστεί το 2022 και το 2023 με ρυθμό 4,2% και 3,5% αντίστοιχα, κυρίως λόγω της εγχώριας ζήτησης.

Η εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ιδίως των επενδύσεων, αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στο πραγματικό ΑΕΠ της τάξης του 1,5% κάθε χρόνο το 2022 και το 2023.

Ο αντίκτυπος της πανδημίας στην αγορά εργασίας αμβλύνθηκε με κυβερνητικά μέτρα στήριξης. Η ανεργία έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται, αντανακλώντας την ανάκαμψη της οικονομίας. Ωστόσο, οι εξωτερικές ανισορροπίες, συμπεριλαμβανομένου ενός σημαντικού ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, εξακολουθούν να υφίστανται. Ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί κυρίως ως αποτέλεσμα των υψηλότερων τιμών της ενέργειας.

Ένας βασικός αρνητικός κίνδυνος για τις προοπτικές ανάπτυξης είναι η επίμονη αβεβαιότητα για την εξέλιξη της πανδημίας. Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και της στρατηγικής για την ανάπτυξη που βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας, αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στην οικονομία μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Δημοσιονομικά

Αναφορικά με τη δημοσιονομική κατάσταση της Κύπρου, αναφέρεται ότι εξακολουθεί να αντανακλά τις επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία και στα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης, αν και αναμένεται ξεκάθαρη βελτίωση τα επόμενα χρόνια.

Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί από 5,7% του ΑΕΠ το 2020 σε 4,9% του ΑΕΠ φέτος.

Το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιονομικών μέτρων που εγκρίθηκαν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης, που αναμένεται να φτάσει το 4,1% του ΑΕΠ φέτος σε σύγκριση με το 3,5% του ΑΕΠ το 2020, προβλέπεται να καταργηθεί σταδιακά έως τα τέλη Νοεμβρίου 2021.

Η απόσυρση των σχεδίων στήριξης και η συνεχιζόμενη ανάκαμψη της οικονομίας θα επηρεάσει θετικά το κρατικό ισοζύγιο το 2022 και το 2023, με προβλεπόμενη μείωση του ελλείμματος στο 1,4% του ΑΕΠ και στο 0,9% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ πρόκειται να επαναλάβει την πτωτική του τάση φέτος, από 115,3% το 2020 σε 104,1% έως το τέλος του 2021, λόγω της υψηλής αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ και της μείωσης του υψηλού αποθέματος μετρητών.

Οι δημοσιονομικές προοπτικές περικλείονται από σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους. Πρώτα και κύρια υπάρχει συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας. Επιπλέον, υψηλότερο από το αναμενόμενο κόστος που σχετίζεται με την εφαρμογή της μεταρρύθμισης του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις δημοσιονομικές προοπτικές. Επιπλέον, η σχεδιαζόμενη μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε εθνική εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να επηρεάσει τα δημόσια οικονομικά το 2022. Περαιτέρω κίνδυνοι πηγάζουν από ενδεχόμενες υποχρεώσεις.

Τράπεζες

Για τον τραπεζικό τομέα, αναφέρεται ότι αντιμετωπίζει αρκετά καλά την κρίση του COVID. Οι κεφαλαιακές θέσεις των τραπεζών παρέμειναν ισχυρές με τον δείκτη CET1 στο 17,2% τον Ιούνιο του 2021. Μετά από μια σημαντικές ζημιές το 2020, ο κλάδος επέστρεψε σε μικρό κέρδος το πρώτο εξάμηνο του 2021.

Ωστόσο, η κερδοφορία παραμένει μια σημαντική πρόκληση δεδομένων των αναποτελεσματικών δομών κόστους, χαμηλών περιθωρίων κέρδους και περιορισμένες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Η ρευστότητα στο σύστημα παραμένει άφθονη, με τις καταθέσεις να αυξάνονται φέτος. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) συνέχισαν να μειώνονται το πρώτο εξάμηνο του 2021 – αν και οριακά. Συνολικά, ο δείκτης ΜΕΔ έχει μειωθεί σημαντικά από την αρχή της πανδημίας, από 27,4% τον Μάρτιο του 2020 σε 17,6% τον Ιούνιο του 2021. Επιπλέον, οι κύριες τράπεζες εργάζονται για πρόσθετες πωλήσεις χαρτοφυλακίου ΜΕΔ.

Το σχέδιο Εστία έχει προχωρήσει, με περιορισμένο αντίκτυπο στη μείωση των επισφαλών δανείων. Από το Σεπτέμβριο του 2021 τέθηκε σε ισχύ νέο κυβερνητικό σχήμα (ΟΙΚΙΑ) για τους ευάλωτους δανειολήπτες.

Παρά την υψηλή υιοθέτηση του μορατόριουμ του 2020, η ποιότητα του ενεργητικού παρέμεινε σταθερή μετά την άρση του – με τον δείκτη δανειακών ανοιγμάτων να παρουσιάζει καθυστερήσεις στο τέλος Ιουνίου 5,2%. Ωστόσο, ο πιστωτικός κίνδυνος παραμένει ένας σημαντικός κίνδυνος στο μέλλον, που σηματοδοτείται επίσης από την αύξηση του όγκου των δανείων που χαρακτηρίζονται ως επιδεινωμένης πιστωτικής ποιότητας (το τμήμα ανοιγμάτων «στάδιο 2»).

Η αναστολή των εκποιήσεων έχει παραταθεί πολλές φορές, γεγονός που ενέχει τον κίνδυνο πιθανής αποδυνάμωσης της πειθαρχίας πληρωμών.

Οι επιδόσεις της ΚΕΔΙΠΕΣ, του κρατικού οχήματος που διαχειρίζεται τα κατά κύριο λόγο μη εξυπηρετούμενα περιουσιακά στοιχεία που απομένουν από την εκκαθάριση της ΣΚΤ, επηρεάστηκαν αρνητικά από την κρίση του COVID, με κάποια βελτίωση να καταγράφεται στη διάρκεια του 2021.

«Είναι σημαντικό, οι αρχές να συνεχίσουν επεξεργάζονται το σχέδιό τους για τη μετατροπή της ΚΕΔΙΠΕΣ σε εθνική εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων», τονίζεται. Αυτή η πρωτοβουλία, προστίθεται, θα πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά και να διαθέτει τα απαραίτητα ενσωματωμένα χαρακτηριστικά για τη διασφάλιση της σωστής διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων στο ίδιο επίπεδο με τις πρακτικές των ιδιωτών επενδυτών για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου για τους φορολογούμενους, τη διασφάλιση ορθής ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων και τον μετριασμό των κινδύνων και των ανησυχιών για τη συνολική πειθαρχία πληρωμών.

Σύμφωνα με την ΕΕ, ένα σταθερό και σωστά λειτουργικό πλαίσιο εκποιήσεων είναι επίσης το κλειδί για την επιτυχία του. Ένα καλά λειτουργικό πλαίσιο αφερεγγυότητας είναι σημαντικό για την αντιμετώπιση του χρέους. Από την άποψη αυτή, το Τμήμα Αφερεγγυότητας συνεχίζει να εργάζεται για την αναδιοργάνωσή του και την εφαρμογή ψηφιακών λύσεων. Εκκρεμεί στη Βουλή νομοσχέδιο για μια ενιαία ανεξάρτητη εποπτική αρχή τόσο για τα ασφαλιστικά όσο και για τα συνταξιοδοτικά ταμεία, ενώ τα θέματα στελέχωσης παραμένουν και για τις δύο εποπτικές αρχές.

Υγιής  ικανότητα αποπληρωμής

Αναφορικά με την ικανότητα της Κύπρου να αποπληρώσει το χρέος της προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, αναφέρεται ότι είναι υγιής.

Οι ανάγκες χρηματοδότησης του Δημοσίου για το 2021 καλύφθηκαν με την έκδοση 5ετούς διεθνούς ομολόγου τον Φεβρουάριο του 2021 (€1 δισ. ) και με την άντληση των μεγάλων ταμειακών αποθεμάτων (που ήταν πάνω από το 15% του ΑΕΠ στο τέλος του 2020).

Το ταμειακό απόθεμα αναμένεται να μειωθεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, αλλά θα συνεχίσει να είναι σημαντικό, καλύπτοντας τις ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες των επόμενων 9-12 μηνών.

Όσον αφορά το μέλλον, οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες για την περίοδο 2022-2023 αναμένεται να είναι χαμηλότερες, λόγω της βελτίωσης των πρωτογενών υπολοίπων και των χαμηλότερων αποπληρωμών χρέους.

Ενώ το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σημαντικά το 2020, προβλέπεται να μειωθεί τα επόμενα χρόνια, υποστηριζόμενο από την αύξηση του ΑΕΠ και τις βελτιωμένες δημοσιονομικές προοπτικές.

Οι αποπληρωμές δανείων στον ESM δεν πρόκειται να ξεκινήσουν πριν από το 2025. Η Κύπρος απολάμβανε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον αγοράς κατά την αξιοποίηση των διεθνών αγορών και συνεχίζει να έχει κατάταξη «επενδυτικού βαθμού» από τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης. Επιπλέον, τον Ιούλιο του 2021, ο οίκος Moody's αναβάθμισε την αξιολόγησή της προς τα πάνω σε Ba1, μόλις μία βαθμίδα κάτω από τον επενδυτικό βαθμό.

Η έκθεση συνοψίζει τα κύρια ευρήματα από την ενδέκατη αποστολή επιτήρησης μετά το πρόγραμμα για την Κύπρο, η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 13-22 Σεπτεμβρίου 2021. Δεδομένων των ταξιδιωτικών περιορισμών που σχετίζονται με τον COVID-19, η αποστολή πραγματοποιήθηκε σε εικονική μορφή, μέσω βίντεο και τηλεδιασκέψεων με τη συμμετοχή προσωπικού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε συνεργασία με το προσωπικό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).

Τα ιδρύματα πραγματοποίησαν αρκετές διαδικτυακές συναντήσεις με τις κυπριακές αρχές, μεγάλες τράπεζες και εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων. Αυτή η αναφορά είναι πιο περιορισμένη σε εύρος από ό,τι συνήθως. Το προσωπικό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) συμμετείχε στις τηλεδιασκέψεις σχετικά με θέματα που σχετίζονται με το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης του ESM. Συμμετείχε επσης προσωπικό του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ).

Γνώμη για το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος για την Κύπρο

Ο δημοσιονομικός προσανατολισμός της Κύπρου για το 2022 προβλέπεται από την Κομισιόν πως θα είναι υποστηρικτικός. Η πρόβλεψη βασίστηκε στην αξιολόγηση του δημοσιονομικού προγράμματος της χώρας και τις προβλέψεις της Κομισιόν, και λαμβάνοντας υπόψη των αναμενόμενη ώθηση από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στην αξιολόγηση της Κομισιόν, η Κύπρος αναμένεται να παρέχει συνεχόμενη στήριξη στην ανάκαμψη μέσω της αξιοποίησης του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την χρηματοδότηση επιπρόσθετων επενδύσεων.

Όπως έχει προταθεί από το Συμβούλιο, η Κύπρος σχεδιάζει να διατηρήσει ως επί το πλείστον τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε εθνικό επίπεδο.

Η Κομισιόν υπενθυμίζει τη σημασία της σύνθεσης των δημόσιων δαπανών και την ποιότητα τον μέτρων που αφορούν τον προϋπολογισμό, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων για ενίσχυση της ανάπτυξης, κυρίως μέσω της στήριξης της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.

Οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις που χρηματοδοτούνται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένονται πως θα εκπληρώσουν αυτούς τους στόχους και θα συνεισφέρουν στην μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

Δεδομένης της ισχυρής ανάκαμψης που παρατηρείται, η Κύπρος καλείται να προχωρεί σε τακτική ανασκόπηση της χρήσης, αποτελεσματικότητας και επάρκειας των μέτρων στήριξης και να παραμείνει έτοιμη να τα προσαρμόζει εφόσον κριθεί απαραίτητο, αναλόγως των μεταβαλλόμενων συνθηκών.

Της Γεωργίας Χαννή