31/03/2022 07:09
Η ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας θα επιβραδυνθεί απότομα το 2022 πριν ανακάμψει μεσοπρόθεσμα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Σε έκθεσή του για την Κύπρο μετά την ολοκλήρωση του μεταμνημονιακού ελέγχου, το ΔΝΤ αναφέρει ότι η ανάπτυξη προβλέπεται να επιβραδυνθεί από 5,5% το 2021 σε περίπου 2% το 2022, αντανακλώντας κυρίως τον αντίκτυπο του πολέμου και των κυρώσεων στις εξαγωγές υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένων των έμμεσων από τη βραδύτερη ανάπτυξη στην Ευρώπη) και το αρνητικό σοκ από τις ψηλότερες τιμές ενέργειας και τροφίμων.
Σημειώνει ότι η ανάκαμψη θα ανακτήσει δυναμική το 2023 εάν η κατάσταση ομαλοποιηθεί και προβλέπεται να συνεχιστεί μεσοπρόθεσμα με την ανάπτυξη να αυξάνεται σταδιακά (από 2,5% σε περίπου 3% έως το 2027), υποστηριζόμενη από επενδύσεις και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Αποστολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) συναντήθηκε με τις κυπριακές αρχές από τις 11 έως τις 28 Μαρτίου 2022 για να συζητήσουν τις πρόσφατες οικονομικές εξελίξεις και τις προτεραιότητες πολιτικής. Στο τέλος της επίσκεψης, ο Wojciech Maliszewski, επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ για την Κύπρο, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Η βασική βραχυπρόθεσμη πρόκληση είναι η πολιτική απάντηση στις οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο προϋπολογισμός του 2022 παρέχει επαρκή δημοσιονομική στήριξη στη βασική γραμμή. Αλλά μπορεί να χρειαστεί πρόσθετη διακριτική υποστήριξη εάν η επίπτωση του σοκ είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη. Η στήριξη αυτή θα πρέπει να είναι προσωρινή, στοχευμένη και να μην εμποδίζει την ανακατανομή της εργασίας σε αναπτυσσόμενους τομείς».
Η υποστήριξη αυτή θα μπορούσε να παρασχεθεί με την περαιτέρω ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής ασφάλειας (π.χ. με την επέκταση των επιδομάτων ανεργίας και τη σύνδεσή τους με την ενεργοποίηση της αγοράς εργασίας και τις απαιτήσεις αναζήτησης εργασίας), η οποία θα μπορούσε να συνοδεύεται από την κλιμάκωση των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας.
«Ενδέχεται να υπάρχει ανάγκη παροχής υποστήριξης σε βιώσιμες επιχειρήσεις που επηρεάζονται από τα σοκ που σχετίζονται με τον πόλεμο, ειδικά στον τουρισμό. Ωστόσο, μια τέτοια στήριξη μπορεί να είναι λιγότερο απαραίτητη εάν η ανάπτυξη σε άλλους τομείς ή τομείς απορροφά τους αδρανείς εργαζομένους».
«Μεσοπρόθεσμα, μια σταδιακή δημοσιονομική προσαρμογή θα πρέπει να στοχεύει στην ανοικοδόμηση των αποθεμάτων ασφαλείας, φέρνοντας τον προϋπολογισμό κοντά σε ισορροπία έως το 2024».
«Για να μειωθούν οι χρηματοοικονομικές ευπάθειες, η αποστολή συνιστά μια πιο δυναμική εφαρμογή της υπάρχουσας στρατηγικής απομόχλευσης, δηλαδή άρση των αβεβαιοτήτων στην εφαρμογή του πλαισίου εκποιήσεων, βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος για τις εταιρείες που αποκτούν πιστώσεις και χρήση εργαλείων εξέτασης και αναδιάρθρωσης για βιώσιμες επιχειρήσεις», αναφέρεται.
Όπως τονίζεται, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να ενισχυθεί η διακυβέρνηση, να γίνει το δικαστικό σύστημα πιο αποτελεσματικό και να αντιμετωπιστούν τα κενά δεξιοτήτων και οι αναντιστοιχίες και τα κενά στις υποδομές είναι καίριας σημασίας για τη βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης.
Ευάλωτη η Κύπρος
Όπως αναφέρεται, παρά τη μείωση των εκθέσεων στη Ρωσία, η Κύπρος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η ανάπτυξη και η απασχόληση επέστρεψαν στα προ πανδημίας επίπεδα πέρσι αλλά ο τουρισμός δεν έχει ανακάμψει πλήρως και ο τομέας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις αφίξεις από τη Ρωσία (περίπου 20% του συνόλου).
Αναφέρεται ότι η πανδημία είχε περιορισμένο αντίκτυπο στους ιδιωτικούς ισολογισμούς συνολικά, αλλά φαίνεται να έχει αποδυναμώσει την οικονομική θέση ορισμένων οφειλετών, η οποία μπορεί να επιδεινωθεί περαιτέρω με τα σοκ που σχετίζονται με τον πόλεμο.
Ο άμεσος αντίκτυπος στον χρηματοπιστωτικό τομέα από τις κυρώσεις πιθανότατα θα είναι περιορισμένος δεδομένου ότι τα ανοίγματα στη Ρωσία έχουν μειωθεί μετά την οικονομική κρίση και ακόμη περισσότερο μετά την εκκαθάριση των εργασιών της RCB Bank.
Ο πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί φέτος και στη συνέχεια να αρχίσει να μειώνεται, αλλά θα παραμείνει υψηλός το 2023 και μετά.
Κίνδυνοι
Αναφορικά με τους κινδύνους, αναφέρεται ότι γέρνουν προς τα κάτω. Ο βασικός κίνδυνος είναι η κλιμάκωση και η μεγαλύτερη διάρκεια του πολέμου και των κυρώσεων.
Επιπλέον, οι ανεξέλεγκτες εστίες Covid θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέα μέτρα καραντίνας, διαταράσσοντας περαιτέρω την ανάκαμψη των υπηρεσιών και την εξωτερική ζήτηση.
Σημειώνεται ότι η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να συνεχίσει να παρέχει στήριξη όπως χρειάζεται, αλλά να στοχεύει στη σταδιακή δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας.
«Η δημοσιονομική πολιτική μπόρεσε να στηρίξει την οικονομία κατά τη διάρκεια της πανδημίας χάρη στα αποθέματα ασφαλείας που δημιουργήθηκαν από την οικονομική κρίση. Υπάρχει περιθώριο, εάν χρειαστεί, να παρασχεθεί περαιτέρω στήριξη ενόψει των κραδασμών που σχετίζονται με τον πόλεμο», τονίζεται.
Ωστόσο, υπογραμμίζεται, δεδομένου του αυξημένου επιπέδου δημόσιου χρέους μετά την πανδημία (104% στα τέλη του 2021), η πολιτική θα πρέπει να στοχεύει στην αποκατάσταση των αποθεμάτων ασφαλείας μέσω μιας σταδιακής δημοσιονομικής προσαρμογής. «Ο δημοσιονομικός στόχος της κυβέρνησης για πλεόνασμα 0,75% του ΑΕΠ το 2024 είναι συνεπής με αυτήν τη στρατηγική, αλλά η επίτευξή της μπορεί να είναι δύσκολη, δεδομένων των κρίσεων που σχετίζονται με τον πόλεμο», εκτιμά το ΔΝΤ.
Σημειώνεται ότι η μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική προσαρμογή για τη δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας θα απαιτήσει τη διατήρηση αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Βασικές προκλήσεις είναι η διατήρηση υπό έλεγχο των μισθών του δημόσιου τομέα και η ενίσχυση των οικονομικών του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS). Το NHS έχει εξασφαλίσεις για να διασφαλίσει την οικονομική βιωσιμότητά του, αλλά οι αρχές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις παρατυπίες που εμφανίζονται στο σύστημα και να συνεχίσουν με το σχέδιο για τη διασφάλιση της οικονομικής αυτάρκειας των δημόσιων νοσοκομείων έως το 2024.
Σύμφωνα με το Ταμείο, αν και ο έλεγχος των δαπανών θα πρέπει να είναι επαρκής για την επίτευξη των στόχων του προϋπολογισμού, η επαναφορά του φόρου ακίνητης περιουσίας θα συμβάλει στην αντιστάθμιση των πιέσεων στις δαπάνες σε περίπτωση που αποδειχθούν μεγαλύτερες από ό,τι στη βασική γραμμή. Τα πρόσθετα φορολογικά έσοδα θα μπορούσαν εναλλακτικά να χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων.
«Τα κεφάλαια από την ΕΕ της επόμενης γενιάς (NGEU) θα πρέπει να εξομαλύνουν την προσαρμογή και να υποστηρίξουν μια οικονομική μετάβαση. Το RRP αναμένεται να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων υπέρ της ανάπτυξης και στη διευκόλυνση της μετάβασης προς μια πιο πράσινη, ψηφιακή και πιο βιώσιμη οικονομία. Ωστόσο, η απορρόφηση θα μπορούσε να εμπεριέχει προκλήσεις και θα βοηθηθεί από την ενίσχυση της διαχείρισης των δημοσίων επενδύσεων», τονίζεται.
Διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας
Όσον αφορά το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αναφέρεται ότι παρέμεινε ανθεκτικό, αλλά οι προκλήσεις παραμένουν. Ο αντίκτυπος της πανδημίας στις τράπεζες έχει περιοριστεί, με τη ρευστότητα να παραμένει υψηλή και τους δείκτες κεφαλαίου σε γενικές γραμμές σταθερούς.
Όμως, προστίθεται, παρά τις πρόσφατες μειώσεις, τα δάνεια «σταδίου 2» παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα μετά την πανδημία. Οι τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την εκφόρτωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων παλαιού τύπου, αλλά η επίλυση αυτών των ΜΕΔ - που πλέον κατέχονται κυρίως από εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων (CAC) και την εταιρεία διαχείρισης δημοσίων περιουσιακών στοιχείων (ΚΕΔΙΠΕΣ) - ήταν αργή.
Η επιδείνωση των προοπτικών απαιτεί βελτιωμένη παρακολούθηση και αντιμετώπιση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων. Οι τράπεζες αναδιαρθρώνουν ενεργά τα δάνειά τους μετά την πανδημία, αλλά τα προβληματικά δάνεια φαίνεται να επικεντρώνονται σε τομείς που σχετίζονται με τον τουρισμό, οι οποίοι πιθανότατα θα επηρεαστούν περισσότερο από τα σοκ που σχετίζονται με τον πόλεμο.
Εκτός από την παρακολούθηση κινδύνων, η χρήση εργαλείων αφερεγγυότητας θα είναι καθοριστική για να καταστεί δυνατή η έγκαιρη αναδιάρθρωση βιώσιμων επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Αυτό περιλαμβάνει την έγκαιρη εφαρμογή της Οδηγίας της ΕΕ για την προληπτική αναδιάρθρωση και τη δεύτερη ευκαιρία.
Η επίλυση των κληροδοτημένων ΜΕΔ απαιτεί πιο δυναμική εφαρμογή των υφιστάμενων εργαλείων. Ένα αποτελεσματικό πλαίσιο εκποιήσεων παραμένει κρίσιμο για την αντιμετώπιση στρατηγικών κακοπληρωτών και την παροχή κινήτρων στους δανειολήπτες να συμμετάσχουν σε αναδιαρθρώσεις.
Η αποδυνάμωση του πλαισίου θα παρεμπόδιζε την επίλυση των ΜΕΔ και θα δημιουργούσε κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και, στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τυχόν αβεβαιότητες που προκύπτουν από την εφαρμογή των τροποποιήσεων του 2019 του Νόμου περί εκποιήσεων.
Περαιτέρω βελτιώσεις στο εργασιακό περιβάλλον για τους διαχειριστές εξαγοράς πιστώσεων συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασής τους στη βάση δεδομένων του κτηματολογίου, είναι επίσης σημαντικές για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ΜΕΔ, ενώ η εποπτεία τους θα πρέπει να συνεχίσει να ενισχύεται.
Τα μέτρα στήριξης για την προστασία των συνθηκών διαβίωσης των ευάλωτων δανειοληπτών πρέπει να είναι καλά στοχοθετημένα. Ως εναλλακτική λύση στις εκποιήσεις, οι αρχές σχεδιάζουν να μεταβιβάσουν κύριες κατοικίες και επαγγελματικούς χώρους με αγοραία αξία κάτω των 350.000 ευρώ που χρησιμοποιούνται ως εξασφάλιση σε ΜΕΔ στην ΚΕΔΙΠΕΣ και να εισαγάγουν επιδοτούμενη υποθήκη σε καθεστώς ενοικίασης ευάλωτων δανειοληπτών.
Προκειμένου να αποφευχθεί περαιτέρω αποδυνάμωση της πιστωτικής πειθαρχίας, το σχέδιο θα πρέπει να περιοριστεί στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, αυστηρά με βάση τον έλεγχο των πόρων. Άλλες διασφαλίσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη χρονική δέσμευση της υποστήριξης, έναν ισχυρό μηχανισμό τιμολόγησης μεταβίβασης για την ελαχιστοποίηση του δημοσιονομικού κόστους και των κινδύνων και ένα ισχυρό πλαίσιο διακυβέρνησης με έμφαση στη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Διαρθρωτικές Μεταρρυθμίσεις και Πράσινη Μετάβαση
Όπως τονίζεται, το RRP προσφέρει την ευκαιρία να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην ανάπτυξη.
Οι δείκτες ανταγωνιστικότητας δείχνουν ότι η Κύπρος έχει σχετικά δυναμικό επιχειρηματικό τομέα και ευέλικτες αγορές εργασίας και προϊόντων. Ωστόσο, οι αδυναμίες στη διακυβέρνηση, τα κενά και οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων και τα κενά στα ψηφιακά και στις υποδομές επηρεάζουν τις προοπτικές ανάπτυξης.
Το RRP περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση του κράτους δικαίου (πρόσληψη και εκπαίδευση δικαστών και βελτίωση της διαδικασίας με σκοπό τη σταδιακή μείωση του συσσωρευμένου όγκου υποθέσεων), έλεγχος της διαφθοράς (συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας που ψηφίστηκε πρόσφατα για την προστασία των καταγγελιών και μιας νέας ανεξάρτητης υπηρεσίας κατά της διαφθοράς) και την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης (προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, της εκκρεμούς μεταρρύθμισης των δημοσίων υπηρεσιών και βήματα προς τη διοικητική αποκέντρωση).
Τα μέτρα για την αντιμετώπιση των κενών και των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων περιλαμβάνουν τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας, την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και την ενίσχυση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης δημόσιες επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές και βήματα για τη βελτίωση της λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η αποστολή συνιστά ταχύτερη εφαρμογή αυτών των καλά στοχευμένων μεταρρυθμίσεων.
Η αποστολή συζήτησε σχέδια για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου μείωσης των εκπομπών της Κύπρου. Οι αρχές στοχεύουν σε μείωση 32% για τους τομείς που δεν περιλαμβάνονται στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ (ETS) έως το 2030 (σε σχέση με το 2005). Για την επίτευξη του στόχου, η Κύπρος στοχεύει να μειώσει την ενεργειακή εξάρτηση και να ενισχύσει την ενεργειακή απόδοση προωθώντας την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από καθαρότερες πηγές, βελτιώνοντας τη συνδεσιμότητα με ηλεκτρική ενέργεια, αυξάνοντας την ενεργειακή απόδοση στους οικιακούς τομείς και ενισχύοντας τις δημόσιες συγκοινωνίες.
Η κυβέρνηση σχεδιάζει επίσης να εισαγάγει φόρο άνθρακα στα καύσιμα. Τα σχεδιαζόμενα μέτρα θα βοηθήσουν πολύ στην επίτευξη του στόχου, αλλά πρέπει να προσδιοριστεί η χρηματοδότηση και ενδέχεται να χρειαστούν πρόσθετα μέτρα για την πλήρη επίτευξη του.