Απομείωση χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού σύμφωνα με το νέο πρότυπο ΔΠΧΑ 9

To νέο Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 9 Χρηματοοικονομικά Μέσα(«ΔΠΧΑ 9») εφαρμόζεται υποχρεωτικά από την 1η Ιανουαρίου 2018. Το ΔΠΧΑ 9 καθορίζει τις απαιτήσεις για την αναγνώριση και επιμέτρηση χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού, χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων και ορισμένων συμβάσεων αγοράς ή πώλησης μη χρηματοοικονομικών στοιχείων. Το ΔΠΧΑ 9 αντικαθιστά το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο 39 Χρηματοοικονομικά Μέσα: Αναγνώριση και Επιμέτρηση (“ΔΛΠ 39”).Το νέο Πρότυπο στην ουσία αποτελεί απάντηση στις ανησυχίες και τους προβληματισμούς που προέκυψαν μετά την χρηματοοικονομική κρίση, για την οποία η καθυστέρηση στην αναγνώριση πιστωτικών ζημιών θεωρήθηκε ότι προήλθε εν μέρει από την αδυναμία των υφιστάμενων λογιστικών προτύπων, κυρίως του ΔΛΠ 39.

Το μοντέλο απομείωσης, σύμφωνα με το ΔΠΧΑ 9, αντικαθιστά το μοντέλο των πραγματοποιηθέντων ζημιών (incurred loss model) με βάση το ΔΛΠ 39, με το μοντέλο των αναμενόμενων πιστωτικών ζημιών (expected credit loss model). Σύμφωνα με το νέο πρότυπο, ένα ζημιογόνο γεγονός δεν απαιτείται πλέον να έχει συμβεί προκειμένου να αναγνωριστεί απομείωση του χρηματοοικονομικού στοιχείου, αλλά θα πρέπει να αναγνωρίζεται η αναμενόμενη πιστωτική ζημιά (Expected Credit Loss) σε κάθε ημερομηνία αναφοράς. Ουσιαστικά το νέο πρότυπο απαιτεί την αναγνώριση των ζημιών λόγω απομείωσης νωρίτερα.

Μια εταιρεία αναγνωρίζει πρόβλεψη ζημιάς για αναμενόμενες πιστωτικές ζημιές σε χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που αποτιμώνται σε αποσβεσμένο κόστος, όπως απαιτήσεις από πελάτες, δάνεια εισπρακτέα από συνδεδεμένα μέρη και μετρητά και ισοδύναμα μετρητών.

Μια εταιρεία επιμετρά την πρόβλεψη ζημιάς για ένα χρηματοοικονομικό μέσο σε ποσό ίσο με τις αναμενόμενες πιστωτικές ζημιές καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του χρηματοοικονομικού μέσου, εκτός από τις ακόλουθες περιπτώσεις όπου υπολογίζεται σε ποσό ίσο με τις αναμενόμενες πιστωτικές ζημιές δωδεκαμήνου:

• χρεωστικοί τίτλου που έχουν καθοριστεί ότι εμπεριέχουν χαμηλό πιστωτικό κίνδυνο κατά την ημερομηνία αναφοράς
• άλλοι χρεωστικοί τίτλοι και τραπεζικά υπόλοιπα για τα οποία ο πιστωτικός κίνδυνος (δηλαδή ο κίνδυνος αθέτησης που προέκυψε κατά την αναμενόμενη διάρκεια ζωής του χρηματοπιστωτικού μέσου) δεν έχει αυξηθεί σημαντικά από την αρχική αναγνώριση.

Για τον προσδιορισμό του κατά πόσο ο πιστωτικός κίνδυνος ενός χρηματοοικονομικού στοιχείου έχει αυξηθεί σημαντικά από την αρχική του αναγνώριση και για την εκτίμηση των αναμενόμενων πιστωτικών ζημιών, η εταιρεία λαμβάνει υπόψη εύλογες και υποστηρίξιμες πληροφορίες που είναι σχετικές και διαθέσιμες χωρίς υπερβολικό κόστος. Αυτό περιλαμβάνει τόσο την ποσοτική όσο και την ποιοτική πληροφόρηση και ανάλυση, με βάση την ιστορική εμπειρία της εταιρείας και την ενημερωμένη αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας, καθώς και μελλοντικών πληροφοριών.

Ο πιστωτικός κίνδυνος ενός χρηματοοικονομικού στοιχείου έχει αυξηθεί σημαντικά αν παρουσιάζει καθυστερήσεις πέραν των 30 ημερών. Ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο είναι σε αθέτηση όταν:

• ο χρεώστης είναι απίθανο να πληρώσει πλήρως τις πιστωτικές του υποχρεώσεις προς την Εταιρεία, χωρίς προσφυγή της Εταιρείας σε ενέργειες όπως η ενεργοποίηση της ασφάλειας ή εγγύησης (εάν υπάρχει)
• είναι σε καθυστέρηση για περισσότερο από 90 ημέρες.

Επιμέτρηση των αναμενόμενων πιστωτικών ζημιών

Οι αναμενόμενες πιστωτικές ζημιές αποτελούν μια σταθμισμένη βάσει πιθανοτήτων εκτίμηση των πιστωτικών ζημιών. Οι πιστωτικές ζημιές αποτιμώνται ως η παρούσα αξία όλων των ελλειμμάτων σε μετρητά (η διαφορά μεταξύ των ταμειακών ροών που οφείλονται από τον πελάτη σύμφωνα με τη σύμβαση, και των ταμειακών ροών που η Εταιρεία αναμένει να εισπράξει).

Σε κάθε ημερομηνία αναφοράς, η Εταιρεία αξιολογεί εάν τα χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που μεταφέρονται σε αποσβεσμένο κόστος είναι πιστωτικά απομειωμένα. Ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο είναι «πιστωτικά απομειωμένο» όταν έχουν συμβεί ένα ή περισσότερα γεγονότα που έχουν αρνητική επίδραση στις εκτιμώμενες μελλοντικές ταμειακές ροές του χρηματοοικονομικού στοιχείου ενεργητικού.

Ένδειξη ότι ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο είναι πιστωτικά απομειωμένο αποτελούν τα ακόλουθα, μεμονωμένα ή συνδυαστικά:

• σημαντικές οικονομικές δυσκολίες του δανειολήπτη ή του εκδότη
• παραβίαση της σύμβασης, όπως αθέτηση υποχρεώσεων ή καθυστέρηση πέραν των 90 ημερών
• αναδιάρθρωση δανείου ή προκαταβολής από την Εταιρεία με όρους που η Εταιρεία δεν θα εξέταζε διαφορετικά
• είναι πιθανό ο οφειλέτης να εισέλθει σε πτώχευση ή άλλη οικονομική αναδιοργάνωση
• εξαφάνιση μιας ενεργού αγοράς για ένα τίτλο λόγω οικονομικών δυσχερειών.

Απλοποιημένο μοντέλο απομείωσης για εμπορικές απαιτήσεις που δεν εμπεριέχουν σημαντικά στοιχεία χρηματοδότησης

Ως πρακτική διευκόλυνση, οι εταιρείες μπορούν να υιοθετήσουν ένα απλοποιημένο μοντέλο για την εκτίμηση των πιστωτικώντους ζημιών στις εμπορικές απαιτήσεις ή στοιχεία ενεργητικού που δεν εμπεριέχουν σημαντικά στοιχεία χρηματοδότησης, χρησιμοποιώντας ένα πίνακα (ageing analysis), όπου θα πρέπει να ομαδοποιούνται οι χρεώστες βάσει διαφορετικών χαρακτηριστικών και ιστορικότητας ζημιών (π.χ. γεωγραφική περιοχή, τύπος προϊόντος, πιστοληπτική αξιολόγηση, εξασφαλίσεις ή εμπορική ασφάλιση πιστώσεων, κλπ.). Σύμφωνα με το νέο μοντέλο, οι οντότητες θα πρέπει να ενημερώνουν τα ιστορικά ποσοστά ζημιών με τρέχουσες και μελλοντικές εκτιμήσεις.

Σημειώνεται πως το νέο Πρότυπο επηρεάζει σημαντικά τα κυπριακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, κυρίως τον τομέα των δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Οι προβλέψεις δε αφορούν πλέον μόνο τα δάνεια που παρουσιάζουν καθυστερήσεις η είναι μη-εξυπηρετούμενα δάνεια, αλλά και δάνεια τα οποία σήμερα εξυπηρετούνται κανονικά αλλά αναμένεται ότι στο μέλλον θα υπάρξουν δυσκολίες στην αποπληρωμή τους. Το νέο Πρότυπο θα επηρεάσει όμως σημαντικά όλους τους οργανισμούς/εταιρείες.

Η αποτελεσματική εφαρμογή των προνοιών του νέου Προτύπου απαιτεί από τους οργανισμούς/εταιρείες σημαντική προεργασία και την ετοιμασία των διαδικασιών και συστημάτων τους για να παρέχουν την πληροφόρηση που απαιτείται. Σε κάθε περίπτωση, το νέο Πρότυπο αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους ελεγκτές.

Ανδρέας Χαραλάμπους, Senior Associate, KPMG Limited, τηλ. 25 869 000, [email protected]

Νικολέττα Βραχίμη, Accountant, KPMG Limited, τηλ. 25 869 000, [email protected]