You are here

Η άμεση ανάγκη για στρατηγική διαχείριση του ιδιωτικού χρέους

25/02/2020 06:00

Η σημασία του ιδιωτικού χρέους

Το ύψος του ιδιωτικού χρέους είναι αναμφίβολα ένας από τους βασικότερους παράγοντες μακροοικονομικής ανισορροπίας στην παγκόσμια οικονομία. Είναι γι’ αυτό άλλωστε που η Διεθνής Τράπεζα έχει πρόσφατα προειδοποιήσει για μια ενδεχόμενη νέα κρίση χρέους, ενόψει της παρατηρούμενης μεγάλης και ταχείας συσσώρευσης χρέους στην παγκόσμια οικονομία.

Η Κυπριακή πραγματικότητα

Όπως αναφέρει επανειλημμένα η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) αλλά και οι διεθνείς θεσμοί (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Ένωση), μια ενδεχόμενη αύξηση στο ύψος των επιτοκίων ή μια απότομη επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης, σε συνδυασμό με τη μεγάλη δανειακή επιβάρυνση του τοπικού ιδιωτικού τομέα, ενδέχεται να καταστήσει ευάλωτη τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος, την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και, εν γένει, την πορεία της κυπριακής οικονομίας.

Ο βασικός δείκτης μέτρησης του δανεισμού του ιδιωτικού τομέα συγκρίνει το συνολικό ιδιωτικό χρέος (το άθροισμα του δανεισμού νοικοκυριών και ιδιωτικών επιχειρήσεων) ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας. Παρά το γεγονός ότι εντός του 2019 το ποσοστό μειώθηκε σε λίγο κάτω από το 200% (KTK), για πρώτη φορά από το 2008, το εν λόγω ποσοστό συγκαταλέγεται στα υψηλότερα εντός της ΕΕ, τόσο σε ό,τι αφορά στον δανεισμό των νοικοκυριών όσο και τον δανεισμό των επιχειρήσεων.Tα εν λόγω μεγέθη δεν συμπεριλαμβάνουν τις διόλου ευκαταφρόνητες οφειλές προς κυβερνητικά τμήματα (φόροι και κοινωνικές ασφαλίσεις) ή τις εμπορικές απαιτήσεις μεταξύ επιχειρήσεων.

Επισημαίνεται ότι η σταδιακή μείωση του ποσοστού τα τελευταία χρόνια ήταν κυρίως απότοκο της αύξησης των οικονομικών μεγεθών της χώρας (δηλαδή του παρονομαστή της εξίσωσης, ήτοι του ΑΕΠ) παρά της συστηματικής και στοχευμένης μείωσης του ιδιωτικού χρέους. Ουσιαστικά δηλαδή, ο ιδιωτικός τομέας παραμένει υπερδανεισμένος.

Ο υπερδανεισμός αντικατοπτρίζεται και στα ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων. Εάν συμπεριλάβουμε τα δάνεια τα οποία έχουν μεταφερθεί εκτός του τραπεζικού συστήματος, αλλά παραμένουν εντός της πραγματικής οικονομίας, άνω του 50% των δανείων νοικοκυριών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) παραμένουν μη εξυπηρετούμενα.

Οι ΜΜΕ θεωρούνται η «καρδιά» της κυπριακής οικονομίας, με 55% συμβολή στην προστιθέμενη αξία της τοπικής οικονομίας και 62% στη συνολική απασχόληση του τόπου. Συνεπώς, η οικονομική ευρωστία των ΜΜΕ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ευημερία των νοικοκυριών και επηρεάζει άμεσα την ανάπτυξη της οικονομίας.

Τα διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η επιχειρηματική κοινότητα στην Κύπρο, πέραν του υπέρμετρου δανεισμού, συνοψίζονται στην πρόσφατη έκθεση ανταγωνιστικότητας για την Κύπρο (Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας), η οποία εστιάζει σε αριθμό διεθνών μελετών. Σύμφωνα με τη μελέτη, η Κύπρος παρουσιάζει ιδιαίτερες αδυναμίες στους τομείς της επιχειρηματικότητας, της εταιρικής διακυβέρνησης, της παραγωγικότητας, της έρευνας και καινοτομίας, της πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης (ίδια, επενδυτικά και δανειακά κεφάλαια) και της απονομής δικαιοσύνης.

Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, τα νοικοκυριά στην Κύπρο διατηρούν το υψηλότερο ποσοστό εξόδων προς ΑΕΠ στην ΕΕ (77,2% έναντι 54,6%αντίστοιχα). Με άλλα λόγια, οι οικογένειες στην Κύπρο ξοδεύουν πολύ περισσότερα, αναλογικά με τα οικονομικά μεγέθη της χώρας.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να παρουσιάζουν αρνητικό δείκτη αποταμιεύσεως, από το 2013 εντεύθεν, αφού χρησιμοποιούν τις συσσωρευμένες καταθέσεις τους για να καλύψουν τα οικογενειακά έξοδα που υπερβαίνουν των εσόδων. Αντίθετα, οι χώρες της ΕΕ παρουσιάζουν μέσο δείκτη θετικής αποταμιεύσεως άνω του 10% του ετήσιου διαθέσιμου οικογενειακού εισοδήματος. Δεν προκαλεί καμιά έκπληξη το γεγονός ότι η δανειακή επιβάρυνση για τα ντόπια νοικοκυριά (δηλαδή το ποσοστό του διαθέσιμου οικογενειακού εισοδήματος που πρέπει να διατεθεί για την εξυπηρέτηση του δανεισμού) είναι με διαφορά η μεγαλύτερη στην ΕΕ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα).

Καταληκτικά, όπως επισημαίνει η ΚΤΚ, «τόσο τα νοικοκυριά όσο κι οι επιχειρήσεις παραμένουν υπερχρεωμένα/ες, συγκρατώντας προς τα κάτω τις μελλοντικές οικονομικές προοπτικές της κυπριακής οικονομίας».

Το Μέλλον

Ο συνδυασμός των πιο πάνω παραγόντων δημιουργεί πολύ μεγάλη ανησυχία και αβεβαιότητα για το μέλλον. Είναι προφανές ότι η ενεργητική αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική ευρωστία της χώρας.

Η χρονική συγκυρία είναι πλέον ώριμη για ολιστικό και ενιαίο χειρισμό. Για να θωρακίσουμε το μέλλον και την ευημερία της χώρας μας, χρειάζεται άμεσα ο σχεδιασμός μιας πλήρους και ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής για τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους και του μεγάλου αριθμού των επιμέρους συντελεστών,καθώς και ενός πρακτικού και τεχνοκρατικού πλάνου υλοποίησης.

Ρένος Ιωαννίδης, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited, 22 209 000, [email protected]