Η συμβολή της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΤΕΠΑΚ στη μάχη κατά της πανδημίας

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) ανταποκρίθηκε, από την πρώτη στιγμή, στο κάλεσμα της πολιτείας και του Υπουργείου Υγείας να συμβάλλει, με κάθε δυνατό τρόπο, στην αντιμετώπιση της πρωτόγνωρης πανδημίας της νόσου COVID-19, στο πλαίσιο της διαχρονικής προσφοράς και αλληλεγγύης του προς την κυπριακή κοινωνία.

Το βάρος της διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης, από πλευράς του ΤΕΠΑΚ, έπεσε, εξ αντικειμένου, στους ώμους των καθηγητών, ερευνητών και φοιτητών της Σχολής Επιστημών Υγείας, στην οποία ανήκουν το Τμήμα Νοσηλευτικής, το Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης και το Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία (CII).

Ειδικότερα, οι φοιτητές και απόφοιτοι της Σχολής Επιστημών Υγείας (ΣΕΥ), με εφόδιο τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απόκτησαν από τη φοίτησή τους σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα του ΤΕΠΑΚ, ενίσχυσαν, με ουσιαστικό και έμπρακτο τρόπο, τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες στην αντιμετώπιση της πανδημίας. 

Οι φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου μας, υπό την καθοδήγηση και το συντονισμό των διακεκριμένων ακαδημαϊκών του Τμήματος, κλήθηκαν να στελεχώσουν δημόσια νοσηλευτήρια και ως εκ τούτου να βρεθούν  στην πρώτη γραμμή της μάχης για διασφάλιση του υψηλού αγαθού της δημόσιας υγείας, πλάι στους διορισμένους επαγγελματίες υγείας, επιδεικνύοντας κοινωνική ευαισθησία, αυταπάρνηση και αυτοθυσία.

Αρχικά, οι φοιτητές των Τμημάτων της ΣΕΥ, κλήθηκαν να στελεχώσουν τα τμήματα και τις ομάδες που δημιούργησε το Υπουργείο Υγείας για την ολιστική αντιμετώπιση της πανδημίας, συμμετέχοντας στις διαδικασίες δειγματοληψίας εντοπισμού   SARS-CoV-2, και  στην ιχνηλάτηση των θετικών περιστατικών. Στελέχωσαν, επίσης, τη μονάδα επιδημιολογικής επιτήρησης και τις τηλεφωνικές γραμμές ενημέρωσης του Υπουργείου Υγείας, ενώ παρείχαν βοήθεια στα Κέντρα Δημόσιας Υγείας. Η πολύτιμη βοήθειά τους προσφέρθηκε από οποιοδήποτε μετερίζι κρίθηκε αναγκαίο να υπηρετήσουν, πάντα με την ίδια αφοσίωση και ζήλο. Μέσα από αυτές τις δράσεις, οι φοιτητές, πέραν της προσφοράς τους προς την κοινωνία, είχαν τη μοναδική ευκαιρία να δοκιμάσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους, καθώς, επίσης, και να αποκτήσουν πλούσιες εμπειρίες στο αντικείμενο που επέλεξαν να σπουδάσουν, λειτουργώντας μέσα σε πραγματικές συνθήκες εργασίας. Ταυτόχρονα, όμως, ήταν παρόντες και συνοδοιπόροι με τους μελλοντικούς συναδέλφους τους τη στιγμή που οι συνθήκες είχαν καταστεί  αρκετά δύσκολες και πιεστικές για όλους τους επαγγελματίες υγείας, τόσο από σωματικής όσο και από ψυχικής πλευράς. 

Επίσης, το Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ, αναγνωρίζοντας τις διαχρονικές αλλά και τις αυξημένες ανάγκες ασθενών με χρόνια προβλήματα υγείας, λόγω της πανδημίας, έλαβε μια σειρά από πρωτοβουλίες, με την καθοριστική συμβολή των φοιτητών του Τμήματος, με στόχο την ενδυνάμωση των υπηρεσιών υγείας και τη διατήρηση της υγείας των ευπαθών ομάδων και των χρονίως πασχόντων, αναπτύσσοντας έντονη και έμπρακτη κοινοτική δράση αξιοποιώντας όλα τα μέσα και πόρους στη διάθεση τους.

Συγκεκριμένα, το Τμήμα Νοσηλευτικής παρείχε τηλεφωνική ενημέρωση για την πανδημία και παρεμβάσεις ενδυνάμωσης των δεξιοτήτων αυτοφροντίδας σε καρδιοπαθείς, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου «Support Heart», καθώς και σε ηλικιωμένους για τη διατήρηση της γενικής τους υγείας. Στο πλαίσιο του προγράμματος Baby Buddy, προσφέρθηκε σειρά διαδικτυακών σεμιναρίων προγεννητικής εκπαίδευσης, την οποία παρακολούθησαν άνω των 400 εγκύων και συντρόφων σε συνεργασία με το ευρύ δίκτυο συνεργατών του οργανισμού Birth Forward και τη συμβολή των φοιτητριών του προγράμματος της Μαιευτικής, ενώ η ίδια η πλατφόρμα η οποία «εγκαινιάστηκε» μόλις το Μάρτιο εν μέσω του πρώτου lockdown αριθμεί ήδη άνω των 2400 εγγεγραμμένων χρηστών.  Το Τμήμα παρείχε, επίσης, ενημέρωση, για την πανδημία και στήριξη σε φροντιστές ατόμων με άνοια, καθώς και σε συγγενείς ατόμων σε γηροκομεία και σε κέντρα αποκατάστασης, κατά τη διάρκεια του διαστήματος που δεν επιτρεπόταν η επίσκεψη σ’ αυτά. Η στήριξη παρεχόταν μέσω τηλεφώνου. Επίσης, στα κέντρα αποκατάστασης τοποθετήθηκαν φοιτητές για να καλύψουν έκτακτες ανάγκες που προέκυψαν με την εργοδότηση, ή/και μετακίνηση νοσηλευτών στα νοσοκομεία. Πέρα από τη φροντίδα των ατόμων στα συγκεκριμένα κέντρα υγείας, οι φοιτητές αποτελούσαν και τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των ατόμων στα κέντρα και των συγγενών τους.

Παράλληλα, οργανώθηκε και τέθηκε σε λειτουργία η τηλεφωνική γραμμή στήριξης «Είμαστε Μαζί», μέσω της οποίας παρέχονται υπηρεσίες στήριξης και ενδυνάμωσης των  επαγγελματιών υγείας και των φοιτητών, η οποία συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα. Παράλληλα, αναπτύχθηκε και δημοσιεύτηκε στον εγχώριο και διεθνή επιστημονικό Τύπο οδηγός αυτό-διαχείρισης της έντασης λόγω πανδημίας. Επίσης, ακαδημαϊκοί του Τμήματος Νοσηλευτικής διεξήγαν μελέτες αναφορικά με την ψυχική επιβάρυνση των επαγγελματιών υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα δεδομένα των οποίων έχουν ήδη ανακοινωθεί σε εθνικά συνέδρια των αρμόδιων επαγγελματικών φορέων και στο ΥΥ, ενώ επίσης έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά υψηλής απήχησης. Μέλη του Τμήματος συμμετείχαν επίσης στο σχεδιασμό ή/και υλοποίηση ερευνητικών μελετών για τη βαθύτερη κατανόηση των γνώσεων, στάσεων, συμπεριφορών ή/και επιπτώσεων της πανδημίας στους πολίτες είτε με εθνική εμβέλεια (π.χ. μελέτη COVID INTERACT με συμμετοχή άνω των 3000 φοιτητών από όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου) είτε διεθνούς εμβέλειας (π.χ. COVID-19 IMPACT με 10000 συμμετέχοντες σε 78 χώρες).

Επιπλέον, το Τμήμα, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τον Τομέα Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Νοσηλευτικών Υπηρεσιών του Υπουργείου, συμμετείχε στην οργάνωση δύο ταχύρρυθμων εκπαιδευτικών διαδικτυακών προγραμμάτων σε θέματα Εντατικής Νοσηλευτικής. Σκοπός του προγράμματος ήταν η προετοιμασία και υποστήριξη Νοσηλευτικών Λειτουργών με καθόλου ή ελάχιστη εμπειρία σε ΜΕΘ, για απόκτηση βασικών γνώσεων που αφορούν στη φροντίδα ασθενών με SARS-CoV-2 σε ΜΕΘ. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα περιλάμβαναν διαλέξεις και οπτικοακουστικό υλικό.

Το Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία (CII), ανάλαβε, επίσης, μια σειρά από δικές του δράσεις και πρωτοβουλίες, συνδράμοντας στην ενημέρωση και στήριξη των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Συγκεκριμένα, στις 29 Σεπτεμβρίου, 2020, διοργανώθηκε από το CII η 6^η  Ημερίδα Δημόσιας Υγείας, υπό την αιγίδα του Υπουργού Υγείας κ. Ιωάννου, με θέμα «Ο πολύπλευρος ρόλος της δημόσιας υγείας στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19». Επίκεντρο της ημερίδας ήταν η αξιολόγηση των υφιστάμενων, αλλά και νέων, προγραμμάτων αντιμετώπισης και πρόληψης της πανδημίας. Επίσης, παρουσιάστηκαν αποτελέσματα ερευνών σχετικών με τη νόσο Covid-19 στην Κύπρο. Η ημερίδα φιλοξένησε επαγγελματίες δημόσιας υγείας που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας από την πολιτεία, ενώ την ημερίδα παρακολούθησαν πλήθος ακαδημαϊκών και φοιτητών της ΣΕΥ.

Επίσης, Ερευνητές του CII επάνδρωσαν το τηλεφωνικό κέντρο ενημέρωσης του ΥΥ για τα άτομα που διαγιγνώσκονταν θετικά στον SARS-CoV-2, και συμμετείχαν στις ομάδες του Υπουργείου Υγείας οι οποίες ήταν επιφορτισμένες με το καθήκον της διενέργειας τεστ ανίχνευσης SARS-CoV-2, και της ιχνηλάτησης επαφών επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Επίσης, ερευνητές του CII συμμετέχουν στην παρούσα φάση σε μονάδες του Υπουργείου Υγείας για την επιτήρηση του COVID-19 και την κεντρική επεξεργασία δεδομένων των κυβερνήσεων της Ιταλίας, του Λιβάνου και της Ισπανίας, ενώ, συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα αξιολόγησης του αντίκτυπου των μέτρων κατά του κορωνοϊού στην ποιότητα ζωής και στην καθημερινότητα ενηλίκων των παιδιών του δημοτικού σχολείου.

Επιπλέον, το CII συμμετέχει  σε κοινά ερευνητικά προγράμματα της σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ, αλλά και εγχώριων και ξένων Πανεπιστημίων που αφορούν την πανδημία, συνεργάζεται με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας Ευρώπης, ενώ, μέλη του  ακαδημαϊκού προσωπικού του, δημοσιεύουν κατά καιρούς επιστημονικά άρθρα στον εγχώριο Τύπο με σκοπό την ενημέρωση της κυπριακής κοινωνίας για τη νόσο του COVID-19. Στο πλαίσιο των δράσεων αυτών, το CII δημιούργησε, επίσης, έναν ηλεκτρονικό οδηγό πρόληψης του COVID-19. Πατώντας στον σύνδεσμο που ακολουθεί μπορείτε να δείτε ένα σχετικό βίντεο με όλες τις δράσεις του Ινστιτούτου: https://www.youtube.com/watch?v=hODBiz_JZcE

Περαιτέρω, στο πλαίσιο της συμβολής του ΤΕΠΑΚ στην αντιμετώπιση της πανδημίας και των επιπτώσεων στη σωματική και στην ψυχική υγεία των πολιτών, τρία μέλη του ακαδημαϊκού προσωπικού της ΣΕΥ, και συγκεκριμένα δύο μέλη του Τμήματος Νοσηλευτικής και ένα του Τμήματος Επιστημών Αποκατάστασης, συμμετέχουν στην Ειδική Επιτροπή που έχει δημιουργήσει το Υπουργείο Υγείας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στην ψυχική υγεία των συνανθρώπων μας, αναλαμβάνοντας δράσεις, με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, για την ψυχολογική ανάκαμψη του γενικού πληθυσμού.  Παράλληλα, οι ακαδημαϊκοί της Σχολής Επιστημών Υγείας συνέχισαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε εθνικές επιτροπές (π.χ. Θηλασμού, Βιοηθικής) και Διοικητικά Συμβούλια εθνικών (π.χ. Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας) ή διεθνών οργανισμών (π.χ. European Cancer Organisation, European Heart Failure Association), συμβάλλοντας έτσι τόσο στη διαμόρφωση πολιτικών στο πλαίσιο της διαχείρισης της πανδημίας όσο και για την υγεία γενικότερα.

Επισημαίνεται, ότι το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) συμμετέχει, από κοινού με τον Δήμο της Λεμεσού και το Υπουργείο Υγείας, στην προσπάθεια να ενταχθεί η Λεμεσός στο «Δίκτυο Υγειών Πόλεων» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ενώ την ίδια ώρα αναπτύσσει και προωθεί δράσεις και πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, ένας εκ των οποίων είναι και η υγεία και ευημερία των πολιτών στη βάση μιας ολιστικής θεώρησης της Υγείας, συμμετοχής της ίδιας της κοινωνίας των πολιτών και αρχών διεπιστημονικής και διατομεακής συνεργασίας που πρέπει να διέπουν τις δράσεις Δημόσιας Υγείας,

Δικαίως, λοιπόν, οι νοσηλευτές, μαζί βεβαίως και με τους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας, έχουν αναγνωριστεί ανά το παγκόσμιο ως οι ήρωες της πρώτης γραμμής κατά την αντιμετώπιση της πανδημίας, οι οποίοι πρόσφεραν, και συνεχίζουν να προσφέρουν, αφειδώς και άοκνα τις ανεκτίμητες πραγματικά υπηρεσίες τους προς όφελος των συνανθρώπων τους. Μέσα απ’ αυτές τις πράξεις και την ανιδιοτελή προσφορά προς τον άνθρωπο, χωρίς να υπολογίζεται οποιοδήποτε κόστος,  εμπερικλείεται, άλλωστε, και το πραγματικό νόημα της νοσηλευτικής επιστήμης.

Με σκοπό να τιμήσει το πολύτιμο έργο των νοσηλευτών/τριών του τόπου μας και τη διαχρονική τους προσφορά στην κυπριακή κοινωνία, το Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ, δημιούργησε και δημοσίευσε πρόσφατα ένα διαδραστικό αφιέρωμα για την ιστορία της Νοσηλευτικής και της Μαιευτικής στην Κύπρο, στο πλαίσιο της ανακήρυξης του έτους 2020 ως Διεθνούς Έτους Νοσηλευτών και Μαιών.

Με δεδομένο ότι η Κύπρος είναι ίσως από τις λιγοστές Ευρωπαϊκές χώρες που δεν έχουν επιστημονικό φορέα για τη Δημόσια Υγεία, ακαδημαϊκοί και ερευνητές από τη Σχολή Επιστημών Υγείας του ΤΕΠΑΚ ανέλαβαν δράση, ώστε να συσταθεί η Κυπριακή Εταιρεία Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, υποβάλλοντας σε συνεργασία με συναδέλφους από όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα του τόπου, αίτηση στον Έφορο για εγγραφής της ως Σωματείο.

Το Τμήμα Νοσηλευτικής προσφέρει πρόγραμμα Πτυχίου Νοσηλευτικής και κλινικά μεταπτυχιακά προγράμματα, το Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης προσφέρει πρόγραμμα Πτυχίου Επιστημών Αποκατάστασης στην κατεύθυνση Λογοθεραπεία/Λογοπαθολογία, καθώς και μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη Νευροαποκατάσταση, ενώ και το Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία (CII) προσφέρει Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στη Δημόσια Υγεία.