Νέα Μέσα για τη Διαχείριση ΜΕΔ

Κατατέθηκαν στη Βουλή σειρά νομοσχεδίων που σκοπό έχουν τη βελτίωση των πρακτικών που αφορούν τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Ένα από αυτά υιοθετεί το θεσμικό πλαίσιο για τις τιτλοποιήσεις (ή «πακετοποιήσεις») και βασίζεται στον ανάλογο ευρωπαϊκό κανονισμό που ψηφίστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο. Υπενθυμίζεται ότι παρόμοιο νομοσχέδιο είχε κατατεθεί και πριν τρία χρόνια, χωρίς όμως να τύχει στήριξης των κοινοβουλευτικών κομμάτων.

Υπάρχουν δύο ουσιαστικά μορφές τιτλοποιήσεων, η παραδοσιακή και η σύνθετη. Στην πρώτη περίπτωση το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα προχωρεί στη μεταφορά/μεταβίβαση δανείων ή άλλων χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων σε εταιρικό όχημα ειδικού σκοπού ή διαχειριστή πιστωτικών ανοιγμάτων. Μετά τη μεταβίβαση η εταιρεία ειδικού σκοπού προχωρεί σε έκδοση τίτλων, με εξασφάλιση τα δάνεια, προς επενδυτές για την άντληση κεφαλαίων. Μέσα από τη συγκεκριμένη μορφή τιτλοποιήσεων, οι τραπεζικές διευκολύνσεις αποαναγνωρίζονται από τους ισολογισμούς του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος κατά τη μεταφορά τους.

Στη δεύτερη περίπτωση ο πιστωτικός κίνδυνος μεταβιβάζεται στην εταιρεία ειδικού σκοπού ή σε διαχειριστή μέσω παραγώγων (derivatives) ή εγγυήσεων, χωρίς να αλλάζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων. Με απλά λόγια το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα συνάπτει συμφωνίες, σύμφωνα με τις οποίες αποφασίζεται η αξία του δανείου. Μετέπειτα, ο διαχειριστής επωμίζεται τις οποιεσδήποτε ζημιές (π.χ. καταγραφή επισφαλειών), ο οποίος επωφελείται την ίδια στιγμή και από οποιαδήποτε κέρδη (π.χ. οι ταμειακές ροές από την αποπληρωμή του δανείου είναι μεγαλύτερες από την αξία που έχει καθοριστεί).

Γίνεται αντιληπτό ότι στη δεύτερη περίπτωση η διαδικασία είναι πιο πολύπλοκη και συμπεριλαμβάνει την υπογραφή εξειδικευμένων συμβάσεων. Σημειώνεται ότι η αποαναγνώριση των πιστωτικών διευκολύνσεων από τον ισολογισμό της τράπεζας, και με βάση τα λογιστικά πρότυπα, θα γίνει μόνο αν οι όροι των εξειδικευμένων αυτών συμβάσεων είναι ξεκάθαροι. Οποιοιδήποτε κίνδυνοι και οφέλη που αφορούν τη χρηματοπιστωτική διευκόλυνση μεταβιβάζονται «έμμεσα» στην εταιρεία ειδικού σκοπού ή στο διαχειριστή.

Το νομοσχέδιο που έχει κατατεθεί στη Βουλή θεσμοθετεί το πλαίσιο αυτών των διαδικασιών, τη διαδικασία αδειοδότησης διαχειριστών και εταιρειών ειδικού σκοπού, τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των δανειοληπτών και τις απαραίτητες γνωστοποιήσεις που πρέπει να γίνονται προς τους δανειολήπτες και την Κεντρική Τράπεζα από τους συμμετέχοντες στις τιτλοποιήσεις.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία, ο ισολογισμός του τραπεζικού αποσυμφορίζεται από τα ΜΕΔ (ενδέχεται στα περιουσιακά στοιχεία που μεταβιβάζονται να υπάρχουν και εξυπηρετούμενα δάνεια) και μειώνονται τα σταθμισμένα με κίνδυνο περιουσιακά στοιχεία (risks weighted assets). Υπενθυμίζεται ότι το ποσό των περιουσιακών στοιχείων με σταθμισμένο κίνδυνο (για εξυπηρετούμενα δάνεια η στάθμιση είναι χαμηλότερη) καθορίζει και το ύψος των κεφαλαίων που πρέπει να διατηρεί ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.

Ως εκ τούτου, η διαδικασία των τιτλοποιήσεων θα ενισχύσει τους ισολογισμούς των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και θα τους δώσει μεγαλύτερη δυνατότητα χορήγησης νέων δανείων (φυσικά θα πρέπει και οι πιθανοί νέοι δανειολήπτες να πληρούν μια σειρά από κριτήρια).

Την ίδια στιγμή, το κατά πόσο θα υπάρχει όφελος για το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα θα εξαρτηθεί και από την αξία στην οποία θα γίνει η μεταβίβαση του δανείου (εφόσον η εταιρεία ειδικού σκοπού θα αναζητήσει επενδυτές, τότε θα υπάρξουν πιέσεις για τη χαμηλότερη δυνατή αξία μεταβίβασης). Αν δηλαδή είναι σε αξία μικρότερη από αυτή που καταγράφεται στα βιβλία της τράπεζας, τότε το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα θα πρέπει να αναγνωρίσει επιπρόσθετες ζημιές.

Από την άλλη, η μεταβίβαση του δανείου σε χαμηλότερη αξία ενδεχομένως να ευνοήσει το δανειολήπτη σε μια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση. Για παράδειγμα, αν το δάνειο είναι 100 και μεταφερθεί στην αξία των 60, τότε μια αναδιάρθρωση που να προνοεί την καταβολή ενός ποσού κοντά στο 80, πιθανόν να αφήνει όλα τα μέρη ικανοποιημένα.

Σημειώνεται επίσης ότι οι κίνδυνοι που αφορούν τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που εκδίδουν οι εταιρείες ειδικού σκοπού είναι σύνθετοι, εφόσον πρόκειται για ένα πλέγμα κινδύνων που προέρχονται από τα δάνεια που έχουν μεταβιβαστεί και όχι από το τραπεζικό ίδρυμα που μεταβιβάζει αυτές τις χορηγήσεις (υπενθυμίζεται ότι το 2008 στις ΗΠΑ η αγορά των δομημένων προϊόντων κατέρρευσε, εφόσον η αξιολόγηση αντί να γίνεται στο επίπεδο των δανείων γινόταν στο επίπεδο του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος).

Οι τιτλοποιήσεις αποτελούν ακόμη ένα εργαλείο στην προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος των ΜΕΔ. Όπως κάθε τέτοιο εργαλείο, έχει τα θετικά και τα αρνητικά του, οπότε η σωστή διαχείριση του πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.

Tάσσος Γιασεμίδης, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited, τηλ. 22 209 000, ηλεκ. διεύθ. [email protected]