You are here

Συστημικά και διαρθρωτικά προβλήματα περιβαλλοντικής πολιτικής κάτω από τις στάχτες σωρών αποβλήτων ελαστικών οχημάτων

27/06/2022 13:36

Στο πλαίσιο έκτακτης συνεδρίας της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, η οποία πραγματοποιήθηκε σήμερα έγινε αυτεπάγγελτη εξέταση του θέματος της συλλογής και διαχείρισης αποβλήτων ελαστικών, καθώς και των σημαντικών ζητημάτων και δυνητικών κινδύνων που προκύπτουν για την δημόσια ασφάλεια και την ανθρώπινη υγεία. Η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ) συμμετείχε στη σημερινή συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, κατά την οποία ζήτησε την πλήρη υιοθέτηση των σχετικών συστάσεων που καταγράφονται σε Ειδικές Εκθέσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, στο πλαίσιο διεξαγωγής διαχειριστικών και περιβαλλοντικών ελέγχων για την διαχείριση αποβλήτων ελαστικών οχημάτων. Επιπλέον, η ΟΠΟΚ επισήμανε τη σημαντική μείωση των συνολικών δαπανών περιβαλλοντικής προστασίας στο δημόσιο τομέα και τη διαχρονική διακύμανση τους σε χαμηλότερα επίπεδα από τον μέρο όρο των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ζητώντας παράλληλα την άμεση, πλήρη και ορθή στελέχωση του Τμήματος Περιβάλλοντος, με στόχο την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες πηγάζουν από το περιβαλλοντικό κεκτημένο της ΕΕ.

Σύμφωνα με την Ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, με θέμα «Διαχείριση Αποβλήτων Ελαστικών Οχημάτων» (αρ. ΠΕ/01/2021), ημερομηνίας 21.04.2021 [ ], μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε η συσσώρευση τεράστιων ποσοτήτων χρησιμοποιημένων ελαστικών στη Τσιμεντοποιία Βασιλικού, για τα οποία, παρόλο ότι είχε εισπραχθεί το σχετικό τέλος, δεν είχαν τύχει διαχείρισης, ενώ είχαν περιληφθεί στις ποσότητες που αναφέρονταν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως να έτυχαν διαχείρισης. Η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας επισήμανε τους σοβαρούς κινδύνους που ελλοχεύει η συγκέντρωση τέτοιων μεγάλων ποσοτήτων ελαστικών. Παράλληλα, διαφάνηκε ότι, για κάποια έτη, η ποσότητα ελαστικών που έτυχε διαχείρισης από την μονάδα διαχείρισης (Τσιμεντοποιία Βασιλικού) ήταν πολύ μεγαλύτερη από την ποσότητα ελαστικών που παραλήφθηκε από αυτή με βάση τη συλλογική βάση εργασιών, λόγω της παραλαβής, διαχρονικά, επιπλέον ποσοτήτων ελαστικών από εισαγωγείς και συλλογείς/μεταφορείς εκτός συλλογικών συστημάτων.

Με βάση τα πιο πάνω, η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας εισηγήθηκε όπως το Τμήμα Περιβάλλοντος, ως η αρμόδια Αρχή, να διενεργεί συστηματικούς ελέγχους στα Συστήματα Διαχείρισης Αποβλήτων Ελαστικών (ΣΔΑΕ) για να διασφαλίζει ότι τηρούνται οι όροι αδειοδότησης τους και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτά. Επίσης, η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας εισηγήθηκε όπως επαναξιολογηθεί ο τρόπος καταβολής του τέλους διαχείρισης των ελαστικών, ώστε να μην προκαταβάλλεται ολόκληρο το ποσό πριν την ολοκλήρωση της διαχείρισης τους. Το Τμήμα Περιβάλλοντος πληροφόρησε την Ελεγκτική Υπηρεσία ότι οι συστάσεις της θα ληφθούν υπόψη και θα εξεταστούν, καθώς επίσης και ότι θα ενημερωθούν σχετικά τα ΣΔΑΕ, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα.

Όπως προκύπτει από την πρόσφατη πυρκαγιά που ξέσπασε στις εγκαταστάσεις της Τσιμεντοποιείας Βασιλικού, το Σάββατο, 11.06.2022, οι ανησυχίες που εξέφρασε η Ελεγκτική Υπηρεσία για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τη συσσώρευση ενός τόσο μεγάλου αποθέματος αποβλήτων ελαστικών, πράγματι δεν ήταν απλά θεωρητικοί, αλλά υπαρκτοί. Η πρόσφατη πυρκαγιά στο χώρο συλλογής μεγάλου αποθέματος αποβλήτων ελαστικών στη Τσιμεντοποιία Βασιλικού καταδεικνύει επίσης τα σοβαρά κενά και τις μεγάλες αδυναμίες που παρατηρούνται όσον αφορά την επιτακτική ανάγκη διενέργειας συστηματικών περιβαλλοντικών ελέγχων, καθώς και διασφάλισης της τήρησης των όρων περιβαλλοντικής έγκρισης και αδειοδότησης χιλιάδων εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις πρόνοιες περιβαλλοντικών νομοθεσιών, καθώς και των υποχρεώσεων των εν λόγω εγκαταστάσεων.

Παράλληλα, όμως, η ΟΠΟΚ τονίζει ότι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι συνολικές δαπάνες για δραστηριότητες και ενέργειες που αφορούν περιβαλλοντική προστασία στο δημόσιο τομέα έχουν μειωθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία και διαχρονικά κυμαίνονται σε χαμηλότερα επίπεδα από τον μέρο όρο των 27 κρατών μελών της ΕΕ [ ]. Σημειώνεται επίσης ότι, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat), το 2020, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται στην προτελευταία θέση των 27 κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά το ποσοστό του Ακαθόριστου Εγχώριου Προϊόντος, το οποίο αφορά τις συνολικές δαπάνες για δραστηριότητες και ενέργειες που αφορούν περιβαλλοντική προστασία στο δημόσιο τομέα (0,35% στην Κυπριακή Δημοκρατία έναντι 0.85% στην ΕΕ). Στην τελευταία θέση των κρατών μελών της ΕΕ βρίσκεται η Φινλανδία με 0,2%, ενώ τα υπόλοιπα Μεσογειακά κράτη μέλη της ΕΕ παρουσιάζουν σαφώς καλύτερη εικόνα απ’ ότι η Κύπρος (π.χ. Ελλάδα, Μάλτα, Ιταλία, Ισπανία, κ.α.) [ ].

Πέραν των επιμέρους διοικητικών ανεπαρκειών και αδυναμιών, η ΟΠΟΚ Κύπρου θεωρεί ότι τα συστημικά / διαρθρωτικά / θεσμικά προβλήματα και κενά, τα οποία παρατηρούνται και χρονολογούνται, οφείλονται πρωτίστως στη διαχρονική και σημαντική μείωση των συνολικών δαπανών περιβαλλοντικής προστασίας στο δημόσιο τομέα.

Ειδικότερα, σημειώνεται ότι, τo Τμήμα Περιβάλλοντος αυτήν την στιγμή στελεχώνεται με μικρό αριθμό επιθεωρητών, σε παγκύπριο επίπεδο, οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι για ελέγχους / επιθεωρήσεις εφαρμογής των περιβαλλοντικών νομοθεσιών για τα ακόλουθα:

• Πέραν των 2,000 εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις πρόνοιες περιβαλλοντικών νομοθεσιών.

• Πέραν των 1,000 μεταφορέων αποβλήτων.

• Πέραν των 400 κτηνοτροφικών μονάδων (αγελαδοτροφεία, χοιροστάσια, πτηνοτροφεία).

• Πέραν των 400 καταγγελιών / παραπόνων ετησίως

• Μεγάλου αριθμού παραγωγών / κατόχων αποβλήτων.

Παράλληλα, επισημαίνεται ότι, από το 2021, στις αρμοδιότητες του Τμήματος Περιβάλλοντος περιλαμβάνεται και ο έλεγχος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κατόπιν μεταφοράς των σχετικών αρμοδιοτήτων από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, χωρίς όμως να προηγηθεί η εκ των προτέρων πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού.

Παρότι τα τελευταία 20 χρόνια, έχει εκπονηθεί σειρά μελετών από την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον τρόπο στελέχωσης και λειτουργίας του Τμήματος Περιβάλλοντος, με ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα διενέργειας περιβαλλοντικών ελέγχων και διασφάλισης της τήρησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, η μη υλοποίηση των προτάσεων και εισηγήσεων των εν λόγω μελετών μέχρι σήμερα, δυστυχώς, έχει οδηγήσει σε ένα φοβερά υποστελεχωμένο Τμήμα, σε σχέση με τον αριθμό και το εύρος των αρμοδιοτήτων που του έχουν ανατεθεί, με όλες τις συνεπακόλουθες αρνητικές συνέπειες για την προστασία του περιβάλλοντος. Παρόλο που όλες οι μελέτες που εκπονήθηκαν για λογαριασμό τόσο της Κυπριακής Δημοκρατίας, όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατέδειξαν την ανάγκη ύπαρξης τουλάχιστον 180 οργανικών θέσεων, σημειώνεται ότι οι εγκεκριμένες οργανικές θέσεις του Τμήματος Περιβάλλοντος στον προϋπολογισμό του 2022 είναι 89, από τις οποίες εκκρεμεί η πλήρωση των 40.

Με βάση τα πιο πάνω, η ΟΠΟΚ εισηγείται την άμεση, πλήρη και ορθή στελέχωση του Τμήματος Περιβάλλοντος. Η θέση ότι οποιαδήποτε περαιτέρω ενίσχυση του Τμήματος Περιβάλλοντος θα πραγματοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο της υπό δημιουργίας νέας Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος, δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την ήδη δυσμενή κατάσταση. Σημειώνεται ότι η Κύπρος αποτελεί ίσως τη μοναδική χώρα ανάμεσα στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, η οποία δεν έχει αυτόνομο Υπουργείο Περιβάλλοντος ή έστω Υφυπουργείο Περιβάλλοντος, παρότι το χαρτοφυλάκιο του περιβαλλοντικού κεκτημένου της ΕΕ είναι σαφώς το μεγαλύτερο μεταξύ των υπολοίπων τομέων του κοινοτικού κεκτημένου. Μέσω της αναγκαίας ενίσχυσης, το Τμήμα Περιβάλλοντος θα είναι σε πλήρη θέση να διενεργεί συστηματικούς περιβαλλοντικούς ελέγχους και να διασφαλίζει την τήρηση των όρων περιβαλλοντικής έγκρισης και αδειοδότησης χιλιάδων εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις πρόνοιες περιβαλλοντικών νομοθεσιών, καθώς και των υποχρεώσεων των εν λόγω εγκαταστάσεων που απορρέουν από τις διαδικασίες περιβαλλοντικής έγκρισης και αδειοδότησης τους.

Η ΟΠΟΚ εισηγείται επίσης την επαναξιολόγηση του τρόπου καταβολής του τέλους διαχείρισης των αποβλήτων ελαστικών, ώστε να μην προκαταβάλλεται ολόκληρο το ποσό πριν την ολοκλήρωση της διαχείρισης τους. Τέλος, η ΟΠΟΚ εισηγείται την καταβολή του κόστους για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων ελαστικών που έχει ήδη καταβάλει το Κράτος, όπως προβλέπεται από τον περί της Περιβαλλοντικής Ευθύνης όσον αφορά την Πρόληψη και την Αποκατάσταση Περιβαλλοντικής Ζημιάς Νόμο του 2007 έως 2021, από τους ιδιοκτήτες τους και κυρίως από φορείς, οι οποίοι επί σειρά ετών δεν φαίνεται να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για τη διαχείριση των αποβλήτων ελαστικών.