Σκίζουν το μνημόνιο

Τα οφέλη που είχε εισπράξει η Κύπρος από το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής άρχισαν να ξεθωριάζουν, με την κυβέρνηση και τη Βουλή, να αρπάζουν την περιστασιακή αλλαγή δημοσιονομικής πλεύσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να προωθήσουν πολιτικές δημοσιονομικής επέκτασης.

Όπως επεσήμαναν στη StockWatch, οικονομολόγοι, τεχνοκράτες και παράγοντες της αγοράς, τα θετικά στοιχεία του μνημονίου που ήταν η δημοσιονομική και τραπεζική σταθερότητα, άρχισαν να ξηλώνονται.

Πέντε χρόνια μετά τη λήξη του προγράμματος προσαρμογής (μνημονίου), επανέρχονται οι πολιτικές που είχαν δημιουργήσει σημαντικό μέρος του δημοσιονομικού προβλήματος.

Και αυτές, χωρίς αυτή τη φορά να αντιδρά η Ευρωπαϊκή Ένωση, που βρίσκεται σε φάση αναζήτηση πορείας, μετά την αναγκαία πιστωτική επέκταση που επέφερε η πανδημία και η οποία θα διαρκέσει για τουλάχιστον άλλο ένα χρόνο.

Οι επιπτώσεις της αλλαγής πλεύσης των βασικών πρωταγωνιστών της μνημονιακής περιόδου είναι απρόβλεπτες, υποστηρίζουν οικονομολόγοι, τεχνοκράτες και τραπεζίτες και ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τόσο την ευρωστία του κράτους, όσο και των τραπεζών.

Η πενταετία μετά το μνημόνιο έδωσε σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη που απαιτούσαν οι διεθνείς πιστωτές, σε ότι αφορά τη διατήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας.

Το αξιόχρεο της χώρας, που και τώρα βρίσκεται σε δοκιμασία, αναβαθμίστηκε από τους οίκους. Η Κύπρος βγήκε στις αγορές με ευνοϊκές αποδόσεις και κατάφερε πριν από την πανδημία να δημιουργήσει και απόθεμα της τάξης του €1,3 δισ.

Σημαντικά βήματα προόδου έγιναν και στον τραπεζικό τομέα, κυρίως σε σχέση με τη μείωση των ΜΕΔ και την κεφαλαιακή επάρκεια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Επανέρχονται πρακτικές μισθολογικών αυξήσεων

Η πανδημία έχει επισκιάσει, όμως, την προσπάθεια δημοσιονομικής περισυλλογής, μετατρέποντας τα πλεονάσματα σε ελλείμματα και αφαιρώντας από το δημόσιο διάλογο την ανάγκη διοχέτευσης πόρων σε πιο παραγωγικούς τομείς.

Στο δημόσιο, το εργατικό κόστος και μάλιστα εν μέσω πανδημικής κρίσης και οικονομικής ύφεσης αυξάνεται, όταν στον ιδιωτικό τομέα, επιχειρήσεις αναστέλλουν τη λειτουργία τους και εργαζόμενοι οδηγούνται στην ανεργία.

Η κυβέρνηση με την ανοχή όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης, λόγω βουλευτικών εκλογών, παραχώρησε την ετήσια μισθολογική αύξηση που προβλέπεται από τη συμφωνία πλαίσιο, σε όλους τους εργαζόμενους και συνταξιούχους στη δημόσια και ευρύτερη δημόσια υπηρεσία, αδιαφορώντας για το τι συμβαίνει στον ιδιωτικό τομέα.

Το κράτος σε μία εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία, λόγω των επιδοτήσεων για στήριξη των επιχειρήσεων και της απασχόλησης, έβγαλε από τα κρατικά ταμεία €40 εκατ. για να καλύψει τη δαπάνη της μισθολογικής αύξησης των δημοσίων υπαλλήλων.

Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης που ρωτήθηκε από τη StockWatch στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, γιατί η κυβέρνηση δεν ανέστειλε την παραχώρηση της αύξησης σε μία περίοδο που πιέζονται τα δημόσια οικονομικά, είπε μεταξύ άλλων ότι κατανοεί το ερώτημα, πλην όμως, «η κυβέρνηση έχει συνομολογήσει συμφωνία με τις συντεχνίες την οποία οφείλει να τηρήσει μέχρι τέλους». 

Η συμφωνία πλαίσιο προβλέπει σταδιακή αποκατάσταση των μισθών στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα μέχρι το Δεκέμβριο του 2023.

Το 2012 και το 2013, λόγω του οικονομικού προγράμματος, έγιναν αποκοπές μισθών και επιδομάτων σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους. Οι αποκοπές μισθών στο δημόσιο ανήλθαν από το 2012 στα €2 δισ.

Το κράτος εξοικονομούσε κάθε χρόνο περίπου €250 εκατ. 

Νέο συνταξιοδοτικό σχέδιο για όλους τους δημοσίους

Σε εξέλιξη βρίσκεται και το νέο συνταξιοδοτικό σχέδιο των υπαλλήλων, του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα.

Τον Οκτώβριο του 2011, η κυβέρνηση είχε υποχρεωθεί από την τρόικα να καταργήσει το μέχρι τότε κρατικό σχέδιο συντάξεων για τους νεοεισερχόμενους στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, για να συγκρατηθεί το κρατικό μισθολόγιο.

Δέκα χρόνια μετά, το συνδικαλιστικό κίνημα επανέρχεται για αναμόρφωση του συνταξιοδοτικού, με το επιχείρημα ότι περίπου 18 χιλ. δημόσιοι υπάλληλοι μειονεκτούν σε ότι αφορά το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα, σε σχέση με συναδέλφους τους οι οποίοι είχαν προσληφθεί στο δημόσιο, στους ημικρατικούς και στην τοπική αυτοδιοίκηση, πριν από τον Οκτώβριο του 2011.

Μετά τις εκλογές, αναμένεται σύμφωνα με πληροφορίες μας, ότι θα επιτευχθεί συμφωνία, η οποία μεταξύ άλλων θα έχει και αναδρομική ισχύ σε ότι αφορά το σκέλος των εισφορών.  Δηλαδή, να καλύψει τη «χαμένη» δεκαετία του μνημονίου και μετέπειτα, μεταφέροντας στους φορολογούμενους βάρος που, με βάση το δημόσιο χρέος του 120% του ΑΕΠ, φαίνεται δύσκολο να απορροφηθεί.

Μέχρι αυτή τη στιγμή το ΥΠΟΙΚ δεν έχει δώσει το κόστος που θα προκύψει από την ένταξη των 18 χιλ. υπαλλήλων στο νέο συνταξιοδοτικό σχέδιο.

Η αναδρομική ισχύς του σχεδίου που όπως φαίνεται έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση, αναμένεται να ανεβάσει το συνολικό κόστος, εξανεμίζοντας τα οφέλη της μνημονιακής δημοσιονομικής προσαρμογής.

Προαγωγές και προσλήψεις στο δημόσιο

Επίσης, κατά εκατοντάδες ανακοινώνονται οι προσλήψεις και οι προαγωγές στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, ειδικότερα μετά την έξοδο της χώρας από το μνημόνιο τον Μάρτιο του 2016.

Οι προσλήψεις και οι προαγωγές εγκρίνονται, βάσει σχετικής πρόνοιας της νομοθεσίας, από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Από τον Ιούλιο του 2020, τρείς μήνες μετά που ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού οι συνδικαλιστικές οργανώσεις άνοιξαν παράθυρο για προσλήψεις και προαγωγές στο δημόσιο, μετά την επίμαχη εγκύκλιο του ΥΠΟΙΚ, που συνιστούσε παγοποίηση θέσεων.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις με κοινή ανακοίνωση τους υποστήριξαν ότι οι εγκύκλιοι του ΥΠΟΙΚ δεν μπορούν να υποκαταστήσουν διατάξεις του νόμου που ορίζουν τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται για αποπαγοποιήσεις θέσεων.

Μετά τη συνδικαλιστική παρέμβαση, η Βουλή έκλεισε τα μάτια, ανοίγοντας τον δρόμο για εκατοντάδες νέες προσλήψεις.

Προς κατάργηση του «πέναλτι» 12%  

Στο προσκήνιο βρίσκεται τους τελευταίους μήνες και η συζήτηση για κατάργηση της αναλογιστικής μείωσης του 12%, που επιβάλλεται σε όσους αποφασίσουν να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα στο 63^ο έτος της ηλικίας τους, αντί στο 65^ο.   

Το αρχικό αίτημα για ρύθμιση των συντάξεων τέθηκε από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις ΣΕΚ και ΠΕΟ.

Η μεν ΣΕΚ αναφέρεται σε μία προσπάθεια να γίνει αποδεχτή από τους κοινωνικούς εταίρους γενική ρύθμιση των συντάξεων, χωρίς να επηρεάζεται η βιωσιμότητα του ΤΚΑ, η δε ΠΕΟ, θεωρεί ότι υπό προϋποθέσεις και στοχευμένα ώστε να αγγίζει συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων, θα μπορούσε είτε να καταργηθεί, ή να αναπροσαρμοστεί η αναλογιστική μείωση του 12%.

Η υπουργός εργασίας Ζέτα Αιμιλιανίδου, που κλήθηκε πρόσφατα να σχολιάσει το επίμαχο αίτημα, προειδοποίησε ευθέως, ότι τυχόν κατάργηση του 12% θα επιφέρει στο ΤΚΑ ένα επιπρόσθετο ετήσιο κόστος το οποίο θα υπερβαίνει τα €100 εκ. πράγμα το οποίο, όπως επεσήμανε, θα θέσει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του ταμείου και τις συντάξεις των επόμενων γενεών. 

Όπως πληροφορείται η StockWatch, οι επισημάνσεις της ΥΠΕΡΓ, δεν βρίσκουν ιδιαίτερη απήχηση στο υπουργικό συμβούλιο. 

Με την προσέγγιση της κ. Αιμιλιανίδου, συμφωνούν και οι θεσμοί στις Βρυξέλλες, όπως επίσης και το Διεθνές Γραφείο Εργασίας αφού, όπως φαίνεται, είναι δέκτες της σχετικής αναλογιστικής μελέτης.

Σύμφωνα με την κ. Αιμιλιανίδου, το θέμα θα τεθεί εντός Μαΐου στο Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα (ΕΣΣ), όπου όλοι οι κοινωνικοί εταίροι, θα έχουν την ευκαιρία να θέσουν τα επιχειρήματα και τις προτάσεις τους στο τραπέζι.  

Προαγωγές με τη σέσουλα στην ΚΤ

Ποικίλα σχόλια προκάλεσε και η απόφαση του διοικητή της ΚΤ Κ. Ηροδότου, να προαγάγει μαζικά 97 υπαλλήλους, από το σύνολο των περίπου 380 υπαλλήλων που είναι στο οργανόγραμμα της εποπτικής αρχής.

Παλαιότερα η Κεντρική Τράπεζα ήταν εκ των θεματοφυλάκων του μνημονίου, τόσο για το δημοσιονομικό, όσο και για το χρηματοοικονομικό σκέλος.  Ήταν επίσης ο φορέας που προειδοποιούσε για τις επιπτώσεις της δημοσιονομικής χαλάρωσης στο οικονομικό σύστημα.

Ως σήμα των καιρών, η Κεντρική προχώρησε σε πολιτικά ζωντανή περίοδο να προαγάγει το ένα τέταρτο των υπαλλήλων της.

Ο διοικητής ρωτήθηκε εγγράφως από τη StockWatch στο πλαίσιο της διαφάνειας και της ενημέρωσης της κοινής γνώμης, για το ύψος του κόστους που θα επωμιστεί η ΚΤ, ωστόσο η απάντηση εκκρεμεί εδώ και δύο εβδομάδες.  

Τα κόμματα ταλανίζουν το τραπεζικό σύστημα

Στη μέγγενη των μικροκομματικών σκοπιμοτήτων βρίσκεται το χρηματοπιστωτικό σύστημα καθώς, τα κοινοβουλευτικά κόμματα της αντιπολίτευσης, θα επαναφέρουν επιτακτικά αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των εκποιήσεων.

Εδώ και αρκετό καιρό διεθνείς οίκοι αξιολόγησης έχουν κτυπήσει καμπανάκι στις κυπριακές αρχές προειδοποιώντας ότι στην περίπτωση που στρεβλωθεί το εν λόγω νομοθέτημα, υπάρχει κίνδυνος υποβάθμισης του αξιόχρεου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Την ίδια ώρα, επικίνδυνα για τις τράπεζες, είναι τα σενάρια που έρχονται από τις εποπτικές αρχές στη Φρανκφούρτη.

Η ΕΚΤ και ο ΕΕΜ, αφήνουν ξεκάθαρα να εννοηθεί ότι αν επιμηκυνθούν οι διαδικασίες εκποιήσεων, τότε ενδεχομένως να απαιτηθούν πρόσθετες προβλέψεις από τις τράπεζες κι αυτό γιατί, θα μειωθεί σημαντικά η αξία των εξασφαλίσεων που έχουν στους ισολογισμούς τους οι τράπεζες.

Σημειώνεται ότι το νομοθέτημα για τις εκποιήσεις αποτελούσε προαπαιτούμενο για την τρόικα. Είχε μάλιστα ψηφιστεί ένας νόμος που επέτρεψε στην κυπριακή κυβέρνηση να λάβει άλλη μια δόση του δανείου, αλλά η εφαρμογή του παγοποιήθηκε για ένα και πλέον χρόνο (το 2015), μέχρι την ψήφιση νέας ρύθμισης.

Ένας άλλος κίνδυνος που ελλοχεύει είναι ότι αν περάσουν οι αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο των εκποιήσεων, οι νέες πωλήσεις προβληματικών δανείων θα καταστούν λιγότερο ελκυστικές.

Σύμφωνα με μέλη του Συνδέσμου Τραπεζών, ο κίνδυνος να ζητηθούν αυξημένες προβλέψεις από τις εγχώριες τράπεζες, δεν σταματά μόνο στο νόμο περί εκποιήσεων.

Όπως σημειώνουν, εξίσου σοβαρές είναι οι προθέσεις της Βουλής σε σχέση με το νόμο περί δικαστηρίων και τις καταχρηστικές ρήτρες.

«Και τα τρία αυτά νομοθετήματα έχουν να κάνουν με την χρηματοοικονομική σταθερότητα του τόπου και οι επόπτες εντός και εκτός, θα αντιδράσουν», σημείωσε στη StockWatch ανώτατο διευθυντικό στέλεχος συστημικής τράπεζας.

Ηχηρές προειδοποιήσεις από ΥΠΟΙΚ και ΚΤ

Το ΥΠΟΙΚ, μετά την τέταρτη διαδοχική αναστολή που αποφάσισε η Βουλή σε σχέση με την ισχύ του νόμου περί εκποιήσεων, με ανακοίνωση του, προειδοποίησε για το ενδεχόμενο να επέλθουν κεφαλαιακές ανάγκες στις τράπεζες με άμεσο κίνδυνο το αξιόχρεο της ΚΔ και ότι θα δυναμιτίσει τα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού συστήματος οδηγώντας σε γεγονότα της περιόδου 2013- 2014.

Επίσης, ο διοικητής της ΚΤ με επιστολή του στον απερχόμενο πρόεδρο της βουλής Αδ. Αδάμου, λίγο πριν ανασταλούν οι εργασίες του Σώματος, είχε κτυπήσει τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι «όποιες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο των εκποιήσεων, συνιστούν πολύ επικίνδυνο παιχνίδι με τη φωτιά».

Στην εξίσωση όλων αυτών των προβλημάτων περιλαμβάνεται και το ψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΚΤ στις 29 Απριλίου, το ύψος των ΜΕΔ ανήλθε στα €5,13 δισ. σε σχέση με €5,1 δισ. στο τέλος Δεκεμβρίου του 2020.

Ένα άλλο μεγάλο ποσοστό κόκκινων δανείων βρίσκεται στην αγορά, ανεξάρτητα αν έχει πωληθεί σε επενδυτικά ταμεία διαχείρισης ΜΕΔ.

Σε αυτά προστίθεται και η αβεβαιότητα που κυριαρχεί σε σχέση με το ποσοστό αύξησης που θα προκληθεί στα κόκκινα δάνεια την επόμενη μέρα της πανδημικής κρίσης. 

Οι μεταρρυθμίσεις παραμένουν στο ράφι

Στο ράφι παραμένουν τρείς σημαντικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν στον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα, των δικαστηρίων και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Και οι τρείς αυτές μεταρρυθμίσεις, αν και δεν ήταν προαπαιτούμενα, περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα των διεθνών πιστωτών.

Οι Βρυξέλλες έχουν στείλει τα μηνύματα τους μόλις πρόσφατα στις κυπριακές αρχές, με αφορμή τα Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από τα οποία η Κύπρος διεκδικεί ποσό της τάξης του €1.25 δισ.

Η Κομισιόν, θέτει ως προϋπόθεση για εκταμίευση του ποσού αυτού, την προώθηση και εφαρμογή των εν λόγω μεταρρυθμίσεων. 

Τα σχέδια αυτά προβλέπουν επενδύσεις δεκάδων εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στη δημόσια υγεία, στην πράσινη οικονομία, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της πραγματικής οικονομίας στην ψηφιακή μετάβαση και στην απασχόληση.

Η προοπτική όμως για ψήφιση των μεταρρυθμίσεων, χωρίς τις συνηθισμένες τροπολογίες που τις καθιστούν δυσεφάρμοστες, είναι περιορισμένη. 

Η κυβέρνηση αναμένεται να έχει τα ίδια προβλήματα συγκέντρωσης πλειοψηφίας στη νέα Βουλή, που είχε και στην προηγούμενη.

Αυτό συνεπάγεται ουσιαστικές δυσκολίες για το όποιο μεταρρυθμιστικό εγχείρημα. 

Τις ίδιες δυσκολίες αναμένεται να συναντήσει και η όποια προσπάθεια δημοσιονομικής περισυλλογής μετά την πανδημία, αφού καμία πολιτική δύναμη σήμερα δεν την υποστηρίζει.

Το σκηνικό περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από τις προεδρικές εκλογές στις αρχές του 2023, που περιορίζουν τη δυνατότητα συμμαχιών με το κυβερνών κόμμα για υιοθέτηση αλλαγών.