ΕΕΣ: Κίνδυνοι από οικονομικές εισφορές χωρών εκτός ΕΕ

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) αναλύει για πρώτη φορά, με σημερινή του έκθεση, τους κινδύνους από τις οικονομικές εισφορές χωρών εκτός ΕΕ στον κοινοτικό προϋπολογισμό, μεταξύ των οποίων ορισμένοι σχετίζονται και με το
Brexit.

Συγκεκριμένα οι ελεγκτές επισήμαναν τη σημαντική, βραχυπρόθεσμη πρόκληση του χειρισμού του αντικτύπου του Brexit στις εισφορές των εκτός ΕΕ χωρών. Το Brexit θα έχει ως αποτέλεσμα τη συνολική αύξηση των εν λόγω εισφορών, λόγω του αντικτύπου του στους επιμέρους υπολογισμούς.

Οι ελεγκτές επισημαίνουν προκλήσεις που συνδέονται με τις εισφορές που καταβάλλουν άμεσα οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ (όχι δηλαδή στον προϋπολογισμό της ΕΕ), επί των οποίων τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν ασκούν άμεση εποπτεία.

Οι εισφορές αυτές μπορούν να θεωρηθούν ως αντιστάθμισμα για τη συμμετοχή των χωρών της ΕΖΕΣ στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.

Μολονότι στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων λαμβάνονται ως έναν βαθμό υπόψη τα οφέλη που αντλούν οι εν λόγω χώρες από τη συμμετοχή τους στην εσωτερική αγορά, τα συνολικά ποσά που εισφέρουν συνιστούν αποτέλεσμα πολιτικής συμφωνίας και ο υπολογισμός τους δεν βασίζεται σε ειδική μεθοδολογία.

Η πρόκληση για την ΕΕ είναι, στο πλαίσιο μελλοντικών διαπραγματεύσεων με τις εν λόγω χώρες, να διασφαλίσει την αναλογικότητα των οικονομικών εισφορών προς τα οφέλη της πρόσβασης στην εσωτερική αγορά.

Όσον εισφορές που καταβάλλονται άμεσα σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, εφαρμόζονται δυο διακριτά νομοθετικά πλαίσια και πλαίσια ρυθμίσεων διαχείρισης, αναφοράς στοιχείων, εσωτερικού και λογιστικού ελέγχου (για τις επιχορηγήσεις της Νορβηγίας / του ΕΟΧ και την εισφορά της Ελβετίας στη διευρυμένη ΕΕ).

Οι εισφορές αυτές λειτουργούν συμπληρωματικά προς την πολιτική συνοχής της ΕΕ, η οποία βασίζεται σε μια τρίτη, διαφορετική δέσμη κανονισμών και διαδικασιών. Ως εκ τούτου, σε ορισμένα κράτη μέλη συνυπάρχουν τρία διαφορετικά σύνολα ρυθμίσεων διαχείρισης για την επιδίωξη παρόμοιων στόχων πολιτικής.

Η βασική πρόκληση που θέτει η συνύπαρξη τριών συνόλων ρυθμίσεων διαχείρισης είναι η ανάγκη για αποτελεσματικό συντονισμό, η μεγιστοποίηση της συμπληρωματικότητας και ο περιορισμός του κινδύνου διπλής χρηματοδότησης δράσεων

Περίπου το 1 % των εσόδων της ΕΕ προέρχεται από εισφορές που καταβάλλουν 18 εκτός ΕΕ χώρες, καταγράφει το ΕΕΣ. 

Το ποσό αυτό την περίοδο 2014‑2019 ανήλθε σε περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ, με μεγαλύτερες εισφέρουσες την Ελβετία και τη Νορβηγία (2,2 δισεκατομμύρια ευρώ έκαστη), ακολουθούμενες από την Τουρκία (1,3 δισεκατομμύρια ευρώ) και το Ισραήλ (1 δισεκατομμύριο ευρώ).

Ως αντιστάθμισμα για τις εισφορές τους, οι εκτός ΕΕ χώρες αποκτούν πρόσβαση σε προγράμματα ή δραστηριότητες της ΕΕ, όπως τα προγράμματα «Ορίζων 2020» και Erasmus+.

Επιπλέον των απευθείας εισφορών στον προϋπολογισμό της ΕΕ, τα τέσσερα κράτη της ΕΖΕΣ (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία και Ελβετία) καταβάλλουν κατά μέσο όρο 0,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως απευθείας σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Οι εν λόγω εισφορές λειτουργούν συμπληρωματικά προς την πολιτική συνοχής της ΕΕ, συμβάλλοντας στη μείωση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων στην ΕΕ και στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο.

Σύμφωνα με το ΕΕΣ, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) καταβάλλουν επίσης άμεσες εισφορές σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, ως αποτέλεσμα των συμφωνιών-πακέτο που προέκυψαν από τις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των οποίων τους παραχωρήθηκε πρόσβαση στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.

Οι τελευταίες συνεπάγονται ορισμένες βασικές προκλήσεις, που συνίστανται στη διασφάλιση της αναλογικότητάς τους προς τα οφέλη της πρόσβασης στην εσωτερική αγορά, καθώς και της συμπληρωματικότητάς τους προς τις δράσεις της ΕΕ, περιορίζοντας παράλληλα τον κίνδυνο διπλής χρηματοδότησης.