22/04/2023 06:00
Σε αναθεώρηση του εθνικού σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προβαίνει η Κύπρος, ώστε να συμπεριληφθούν περισσότερα «ενεργειακά» έργα, αλλά και να αντιμετωπιστούν προβλήματα με καθυστερήσεις σε ορόσημα και στόχους που προέκυψαν, κατά κύριο λόγο, από την ενεργειακή κρίση και επηρεάζουν την εκταμίευση των επόμενων δόσεων από το σχετικό μηχανισμό της ΕΕ.
Με απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ψήφιση νέου Κανονισμού τον Ιανουάριο του 2023, τόσο το κυπριακό σχέδιο, όσο και τα σχέδια των υπόλοιπων κρατών μελών της ΕΕ, που καταρτίστηκαν για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, έχουν την ευχέρεια να αναθεωρηθούν, ώστε να περιληφθούν πρόσθετα μέτρα, ή και να τροποποιηθούν υφιστάμενα, για να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της οικονομικής και ενεργειακής κρίσης που πλήττουν την Ευρώπη, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Μιλώντας στη StockWatch για τα νέα δεδομένα αναφορικά με το εθνικό Σχέδιο, η επικεφαλής της Διεύθυνσης Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ανθούλα Σαββίδη υπογράμμισε ότι, για την Κύπρο θα κατανεμηθούν συνολικά πρόσθετα €104 εκατ. υπό τη μορφή χορηγίας, για αναπροσαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ώστε να συμπεριληφθούν πρόσθετες δράσεις για ενεργειακά έργα ή και για να αναθεωρηθούν υφιστάμενα μέτρα.
Εξήγησε ότι τα €52 εκατ. περίπου αφορούν σε νέα πρόσθετη χορηγία για την Κύπρο μέσω του εργαλείου RePower EU και τα υπόλοιπα €52 εκατ. περίπου θα αξιοποιηθούν με μεταφορά από το Αποθεματικό Προσαρμογής Brexit (Brexit Adjustment Reserve).
Παράλληλα θα γίνουν προσαρμογές σε έργα και σχέδια για απορρόφηση της μείωσης της τελικής κατανομής προς την Κύπρο κατά €90 εκατ. Δηλαδή, η τελική συνολική καθαρή αύξηση στον προϋπολογισμό του Σχεδίου υπό τη μορφή χορηγίας ανέρχεται σε €14 εκατ. περίπου και η αναθεώρηση του Σχεδίου με ένταξη και αφαίρεση έργων προωθείται ανάλογα.
Εκτός χρονοδιαγράματος η δεύτερη αίτηση εκταμίευσης
Σε ότι αφορά τα ορόσημα και στόχους της 2ης αίτησης πληρωμής σημειώνεται ότι «δυσκολία» παρατηρείται στην έγκαιρη επίτευξη σε τέσσερα (4) από τα 18 ορόσημα του, τα οποία έχουν θέσει εκτός χρονοδιαγραμματος την υποβολή της 2ης αίτησης.
Κάποιες καθυστερήσεις παρατηρούνται επίσης, σε ορόσημα της τρίτης δόσης που συνολικά αριθμούν σε 30. Η 3η αίτηση σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα προγραμματιζόταν να υποβληθεί τον Ιούνιο του 2023.
Σύμφωνα με τους νέους σχεδιασμούς, ώστε μέσω της τροποποίησης του Σχεδίου να γίνουν και οι ανάλογες προσαρμογές σε ορόσημα που παρουσίασαν καθυστέρηση χωρίς να επηρεάζονται οι τελικοί στόχοι και αποτελέσματα του Σχεδίου, αλλά να διασφαλίζεται η πλήρης απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων, η κατάθεση της δεύτερης και τρίτης αίτησης για εκταμίευση κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προγραμματίζεται το Φθινόπωρο του 2023.
Υπενθυμίζεται ότι με βάση τους αρχικούς σχεδιασμούς, η 2η αίτηση πληρωμής που αφορά σε 18 ορόσημα/στόχους με ημερομηνίες ολοκλήρωσης το 1ο και 2ο τρίμηνο του 2022 προγραμματιζόταν να υποβληθεί στην ΕΕ το Δεκέμβριο του 2022, ενώ η 3η αίτηση πληρωμής που αφορά σε 30 ορόσημα/στόχους με ημερομηνίες ολοκλήρωσης το 3ο και 4ο τρίμηνο του 2022, προγραμματιζόταν να υποβληθεί τον Ιούνιο του 2023.
«Δεν θέλουμε να στείλουμε αίτηση πληρωμής χωρίς να έχουν επιτευχθεί όλα τα ορόσημα της δόσης και να έχουμε κυρώσεις ή μειώσεις», τόνισε η κ. Σαββίδη.
Πρόσθεσε ότι δίδεται μια μοναδική ευκαιρία στη Δημοκρατία, με την αναθεώρηση των Σχεδίων που αποφασίσθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να προβεί σε διορθώσεις και προσαρμογές του εθνικού Σχεδίου.
Επεσήμανε ότι από τις αρχές του 2023, η Διεύθυνση Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εργάζεται εντατικά σε συνεργασία με όλους τους Φορείς Υλοποίησης έργων του Σχεδίου και με τις ευρωπαϊκές αρχές για την εξέταση και αξιολόγηση της προόδου υλοποίησης όλων των έργων για τροποποίηση του εθνικού Σχεδίου, όπου απαιτείται, αλλά κατά κύριο λόγο για εφαρμογή των κανονισμών και αξιοποίηση της πρόσθετης κατανομής με την ετοιμασία ενός νέου Κεφαλαίου για το RePower EU.
Τροποποίηση σχεδίου
Μάλιστα τόνισε ότι η Διεύθυνση Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας από τις αρχές του 2023 εργάζεται με εντατικούς ρυθμούς για την τροποποίηση του Σχεδίου, σημειώνοντας ότι, έχουν επανεξεταστεί στο σύνολό τους και τα 271 ορόσημα, με στόχο την εξασφάλιση αλλαγών ή βελτιώσεων σε αυτά που διαφαίνεται ότι παρουσιάζουν πρόβλημα και αντικειμενικές δυσκολίες στην επίτευξή τους.
Η κ. Σαββίδη ανέφερε ότι στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται και νέα μέτρα, ενώ διευκρίνισε ότι υπάρχει η δυνατότητα, τα κράτη μέλη αντί να προβούν σε νέα έργα με τα πρόσθετα κονδύλια, να αναβαθμίσουν/ενισχύσουν υφιστάμενα σχέδια που εφαρμόζονται με επιτυχία, αλλά η υλοποίησή τους δυσχεραίνει, λόγω και της κατακόρυφης αύξησης κόστους τους.
Επίσης, ανέφερε μεταξύ άλλων, πως εξετάζεται η αφαίρεση πολύ μικρού αριθμού έργων από τη χρηματοδότηση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που παρουσιάζουν πρόβλημα στην υλοποίηση, λόγω αντικειμενικών δυσκολιών, σύμφωνα και με το σχετικό Κανονισμό και εξέταση της προώθησής τους σε μεταγενέστερο χρόνο, καθώς τα χρονοδιαγράμματα του Μηχανισμού είναι πολύ περιοριστικά και δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο η πλήρης απορρόφηση των πόρων. Νοείται, τόνισε, ότι τα έργα αυτά θα αντικατασταθούν με ώριμα ενεργειακά έργα και σχέδια.
Οι 4 εκκρεμότητες της 2ης δόσης
Σημειώνεται ότι οι αιτήσεις για εκταμίευση της δεύτερης και τρίτης δόσης του σχεδίου Ανάκαμψης, θα αποσταλούν μετά την τροποποίηση του Σχεδίου, μέσα στο 2023, ώστε να διασφαλίζεται η επίτευξη όλων των οροσήμων, καθώς παρατηρείται καθυστέρηση στην επίτευξη οροσήμων που χρίζουν νομοθετικής ρύθμισης από τη Βουλή, ενώ άλλα που έχουν να κάνουν με την υπογραφή συμβάσεων, φρέναραν καθώς υπάρχουν προσφυγές στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών.
Μεταξύ άλλων, στάσιμη παραμένει η υλοποίηση του οροσήμου για την υπογραφή συμφωνίας μαζικής εγκατάστασης και λειτουργίας έξυπνης υποδομής μέτρησης (εγκατάσταση 400 χιλιάδων έξυπνων μετρητών ενέργειας σε κατοικίες και επιχειρήσεις), από το διαχειριστή συστήματος διανομής, το οποίο θα έπρεπε να επιτευχθεί από το πρώτο τρίμηνο του 2022. Είχε γίνει κατακύρωση στον επιτυχόντα προσφοροδότη από το Μάρτιο του 2022, αλλά έκτοτε υπάρχουν προσφυγές στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών.
Ως γνωστό οι δύο επικρατέστεροι ανάδοχοι για τη συγκεκριμένη προσφορά προχώρησαν σε αλλεπάλληλες προσφυγές στην αναθεωρητική αρχή προσφορών κατά αποφάσεων της ΑΗΚ, με αποτέλεσμα να μην γίνει κατορθωτή η υπογραφή της σύμβασης.
Επίσης, τροχοπέδη για την εκταμίευση της δεύτερης δόσης του Σχεδίου αποτελεί και το ζήτημα που προέκυψε με την εξασφάλιση πυροσβεστικού εξοπλισμού, μεταξύ του οποίου και πτητικό μέσο. Έχουν προκηρυχθεί όλοι οι σχετικοί διαγωνισμοί, 17 συνολικά, και έχει ήδη υπογραφεί αριθμός συμβάσεων. Το ορόσημο όμως αφορά στην υπογραφή όλων των συμβάσεων. Καθυστερήσεις προέκυψαν και πάλιν λόγω προσφυγών στην Αναθεωρητική Αρχή, αλλά και προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα και υπήρξε ανάγκη να δοθούν παρατάσεις.
Το ορόσημο προβλέπει ότι θα πρέπει να υπογραφούν συμφωνίες/συμβάσεις με προμηθευτές για την αγορά πυροσβεστικού αεροσκάφους, οχημάτων, εξοπλισμού και την παροχή υπηρεσιών με στόχο τη συμβολή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στη μείωση του κινδύνου έκρηξης και επέκτασης των δασικών πυρκαγιών και την ενίσχυση της προστασίας από τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, οι υποδομές και τα δάση από το ενδεχόμενο περιστατικό πυρκαγιάς.
Όσον αφορά το τρίτο ορόσημο της δεύτερης δόσης του Σχεδίου που παρουσιάζει καθυστέρηση, πρόκειται για τη δημιουργία και λειτουργία τεσσάρων κινητών μονάδων για προσέγγιση των νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης και κατάρτισης.
Το μέτρο που εφαρμόζεται από το Τμήμα Εργασίας, παρουσιάζει καθυστέρηση, καθώς ο ανάδοχος παράλαβε, αλλά δεν ολοκλήρωσε ακόμη την προσαρμογή και παράδοση των οχημάτων, όπως η σύμβαση προνοούσε.
Αναφορικά με το τέταρτο ορόσημο που χρήζει νομοθετικής ρύθμισης, αφορά το νομοσχέδιο για διευκόλυνση στρατηγικών επενδύσεων το οποίο μετά από μακρά συζήτηση στην Επιτροπή Εσωτερικών, αποσύρθηκε για αναθεώρηση.
Το αναθεωρημένο νομοσχέδιο που εγκρίθηκε πρόσφατα από το Υπουργικό Συμβούλιο υπολογίζεται ότι θα τεθεί σύντομα ενώπιον της Επιτροπής Εσωτερικών.
Αλλαγές στα ορόσημα
Μιλώντας στη StockWatch η κ. Σαββίδου χαρακτήρισε αδύνατο στο αμέσως επόμενο διάστημα να υπογραφούν όλες οι συμφωνίες και ειδικά όσον αφορά την αγορά αεροσκαφών, σημειώνοντας ότι επιτάσσονται αλλαγές σε ορόσημα ώστε να προχωρήσουν οι εκταμιεύσεις των επόμενων δόσεων.
Πρόσθετα κονδύλια €104 εκατ.
Αξίζει να αναφερθεί ότι τον περασμένο Ιούνιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην οριστικοποίηση της κατανομής στα Κράτη Μέλη από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και το τελικό ποσό για την Κύπρο μειώθηκε κατά €90 εκατ. Σημειώνεται ότι ο συνολικός προϋπολογισμός του εθνικού Σχεδίου ανέρχεται τώρα, δηλαδή πριν την υπό ετοιμασία αναθεώρηση του, στα €1,2 εκατ.
Η επικεφαλής της Διεύθυνσης Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τόνισε ότι η ρύθμιση αυτή δεν επηρεάζει έστω στο ελάχιστο τα χρήματα που αναμένεται να εκταμιεύσει η Κύπρος, καθώς εξασφαλίστηκε πρόσθετο ποσό υπό τη μορφή χορηγιών ύψους €104 εκατ., για την αναπροσαρμογή του Σχεδίου, ώστε να περιληφθούν περισσότερα ενεργειακά μέτρα.
Σημειώνεται ότι η αναθεώρηση του Σχεδίου από τη Διεύθυνση Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας υπολογίζεται ότι θα ολοκληρωθεί το Μάιο, ενώ στο μεταξύ συνεχίζονται οι συζητήσεις σε σχέση με τις προωθούμενες αλλαγές με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με την ολοκλήρωση και όλων των απαιτούμενων συζητήσεων και διαβουλεύσεων το τελικό προσχέδιο της τροποποίησης του Σχεδίου θα κατατεθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση και επίσημη υποβολή στην Επιτροπή.
Ερωτηθείσα η κ. Σαββίδη για το πότε υπολογίζεται να κατατεθεί η επόμενη αίτηση για εκταμίευση της δεύτερης δόσης, είπε ότι δεν είναι σε θέση ακόμα να καθορίσουν ημερομηνία, καθώς αυτό θα εξαρτηθεί από την έγκριση του τροποποιημένου Σχεδίου για το οποίο θα ακολουθήσει όλη η διαδικασία εγκρίσεων από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά υπολογίζεται ότι θα είναι μέσα στο Φθινόπωρο του τρέχοντος έτους.
Το χρονικό του Σχεδίου
Υπενθυμίζεται περαιτέρω, ότι η Κύπρος έχει εξασφαλίσει μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας €1,2 δισ. για χρηματοδότηση του Σχεδίου «Κύπρος – το αύριο», με ορίζοντα υλοποίησης το 2026.
Σημειώνεται ότι ποσό ύψους €1 δισ. θα εκταμιεύσει η Δημοκρατία ως χορηγία και ποσό €200 εκατ. ως δάνειο. Από το €1,2 δισ. ποσό ύψους €491 εκατ. (ποσοστό 41%) αφορά σε μέτρα για την πράσινη μετάβαση και €282 εκατ. (ποσοστό 23%) στην ψηφιακή μετάβαση.
Η υπογραφή των Συμφωνιών Χρηματοδότησης και Δανείου με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2021 και η Δημοκρατία εκταμίευσε άμεσα την προκαταβολή (13%) συνολικού ύψους €156,8 εκατ.
Πέραν της προκαταβολής και με την επίτευξη των πρώτων 14 σημαντικών οροσήμων, η Κύπρος πληρώθηκε στα τέλη του 2022 την πρώτη δόση, ενώ εκκρεμούν συνολικά ακόμα άλλες εννέα δόσεις, που με βάση τους σχεδιασμούς θα πρέπει να υποβληθούν αιτήσεις πληρωμής μέχρι το τέλος του 2026. Η διαδικασία εξέτασης και αξιολόγησης της επίτευξης των στόχων και οροσήμων, όπως και ελέγχων για διενέργειας πληρωμής από μέρους της Επιτροπής και άλλων ευρωπαϊκών θεσμών διαρκεί περίπου 3 με 4 μήνες.