You are here

Ιδέες για πράσινη επανεκκίνηση οικονομίας

24/04/2020 07:58

Ιδέες για «πράσινη» επανεκκίνηση της οικονομίας παραθέτεi ο καθηγητής του ΤΕΠΑΚ Θεόδωρος Ζαχαριάδης.

Σε άρθρο του που φιλοξενεί το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, αναφέρει ότι η αναθέρμανση της οικονομίας, όποτε και με όποιον ρυθμό γίνει, θα χρειαστεί σημαντική χρηματοδότηση από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.

Είναι προφανές, τονίζει, ότι θα έχει προτεραιότητα η διασφάλιση ή και αύξηση της απασχόλησης.

«Αυτή η διασφάλιση όμως δεν πρέπει να γίνει με τις συνηθισμένες ως τώρα προσεγγίσεις. Είναι ευκαιρία αυτή η στήριξη να οδηγήσει σε πράσινες θέσεις εργασίας που θα ανταποκρίνονται στις μελλοντικές ανάγκες που σύντομα θα προκύψουν, ενθαρρύνοντας την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών που θα μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της οικονομίας», επισημαίνει.

Υπογραμμίζει ότι χρειάζονται γενναίες δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές ηλεκτρισμού και μεταφορών, αλλά και στοχευμένη υποστήριξη – είτε με απευθείας χορηγίες είτε με αυξημένες κρατικές εγγυήσεις – μιας πληθώρας ιδιωτικών επενδύσεων που θα υπηρετούν τους στόχους για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και παραγωγική χρήση των φυσικών πόρων.

«Όλα τα παραπάνω μπορούν να δώσουν καλές δουλειές σε εργαζομένους διαφόρων δεξιοτήτων και να αποφέρουν πολλαπλά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Οι γενικές προτάσεις που αναφέρθηκαν σε αυτό το σχόλιο μπορούν να εξειδικευτούν σε κατοπινό στάδιο, ώστε να υλοποιηθεί ένα συνεκτικό σχέδιο πράσινης οικονομικής ανασυγκρότησης. Με αυτό τον τρόπο θα επιταχυνθεί η προσαρμογή της κυπριακής οικονομίας στις αλλαγές που φέρνει η μετάβαση σε μια έντονα ψηφιακή, αλλά και περιβαλλοντικά πολύ πιο απαιτητική, εποχή», αναφέρει.

Ο στόχος για πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και μηδενισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050, που θα μετατραπεί σύντομα σε νόμο της ΕΕ, δείχνει την κατεύθυνση στην οποία πρέπει να στραφούν οι επενδύσεις.

«Παλαιότερα, η συζήτηση επικεντρωνόταν κυρίως στις χορηγίες για εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Τώρα που το κόστος αυτών των τεχνολογιών έχει μειωθεί πολύ, χρειάζεται ενίσχυση των υποδομών, ώστε η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ να μπορεί να διεισδύσει σε πολύ μεγάλο ποσοστό και να ενταχθεί στο ηλεκτρικό δίκτυο με ασφάλεια και χαμηλό κόστος. Αυτό σημαίνει εκτεταμένες επενδύσεις στο δίκτυο διανομής ηλεκτρισμού, ώστε να μετατραπεί σε «έξυπνο δίκτυο» με αντίστοιχους μετρητές και διατάξεις», αναφέρει.

 Η προώθηση της ηλεκτροκίνησης θα απαιτήσει επιπλέον επενδύσεις για χώρους γρήγορης φόρτισης οχημάτων, αλλά θα θέτει επιπλέον απαιτήσεις ως προς την ενσωμάτωση στο ηλεκτρικό δίκτυο. Και αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη.

Τονίζει ότι μεγάλο μέρος των επενδύσεων αυτών θα πρέπει να είναι κρατικές, αλλά και ο ιδιωτικός τομέας θα παίξει ρόλο, με επενδύσεις ιδιωτών και με τη δραστηριοποίηση εταιρειών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών. Ο τομέας αυτός θα χρειαστεί και επενδύσεις ψηφιακής τεχνολογίας και καινοτόμες ηλεκτρονικές και ενεργειακές υπηρεσίες. Η τεχνολογία, η αγορά και οι ευρωπαϊκές πολιτικές αποφάσεις δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση.

 Ένα πρόγραμμα οικονομικής αναθέρμανσης μπορεί να επιταχύνει τη μετάβαση σε ένα λειτουργικό ηλεκτρικό σύστημα με πολύ υψηλή συμμετοχή ΑΠΕ, με σαφώς θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση.

 Βιώσιμες μεταφορές

Σύμφωνα με τον κ. Ζαχαριάδη, οι ευρωπαϊκοί στόχοι για την κλιματική αλλαγή απαιτούν μεγάλο μετασχηματισμό στο σύστημα μεταφορών, με στόχο την αυξημένη χρήση δημόσιων μεταφορικών μέσων και – στο μέτρο του δυνατού – των πεζών και των ποδηλάτων.

Επιπλέον, τα προβλήματα υγείας λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης που οφείλεται στην οδική κυκλοφορία, αλλά και η καθημερινή εμπειρία κυκλοφοριακής συμφόρησης από τους κατοίκους των κυπριακών πόλεων πιστοποιεί ότι η κατάσταση πρέπει να αλλάξει. Η αντικατάσταση των αυτοκινήτων με ηλεκτρικά (που γίνονται φθηνότερα και πιο δημοφιλή) θα βοηθήσει, αλλά δεν επαρκεί για να λύσει το πρόβλημα.

 «Εδώ χρειάζονται μεγάλου ύψους δημόσιες επενδύσεις σε λεωφορεία (σε κάποιον βαθμό έχουν ήδη ξεκινήσει) και πιθανώς και σε μέσα σταθερής τροχιάς. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΔΕΚ), που υποβλήθηκε από την κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2020, προβλέπει κατασκευή και λειτουργία τραμ στη Λευκωσία στα τέλη αυτής της δεκαετίας».

«Υπάρχει αμφιβολία ως προς τη δυνατότητα έγκαιρης υλοποίησης τέτοιων έργων, αν και είναι βέβαιο ότι μπορούν να διατεθούν σημαντικά ποσά από ευρωπαϊκά ταμεία για τον σκοπό αυτό. Τώρα όμως είναι η ώρα να ληφθούν σοβαρότερα υπόψη οι σχετικές μελέτες του Τμήματος Δημοσίων Έργων και να προχωρήσουν αυτά τα έργα», σημειώνει.

«Η ανάλυση των επιπτώσεων του ΕΣΔΕΚ που διενεργήσαμε δείχνει ότι τα μέτρα που ενισχύουν τις βιώσιμες μεταφορές είναι πολλαπλώς ωφέλιμα: Μειώνουν πολύ το κόστος από τις εισαγωγές καυσίμων και – σε κάποιον βαθμό – αυτοκινήτων, βελτιώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορύπανση και συμβάλλουν αποφασιστικά στη μετάβαση σε οικονομία μηδενικών εκπομπών άνθρακα. Αν συνυπολογιστούν όλα τα οικονομικά οφέλη από την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, οι υψηλές επενδύσεις που απαιτούνται αποδίδουν πολλαπλάσιο οικονομικό όφελος στην κοινωνία» .

Επίσης μπορούν να αυξήσουν την απασχόληση, διότι οι επενδύσεις αυτές θα κινητοποιήσουν δραστηριότητες σε τομείς όπως οι κατασκευές και η παραγωγή και συντήρηση μηχανολογικού και ηλεκτρολογικού εξοπλισμού. Αυτοί οι τομείς βασίζονται σε αρκετό βαθμό σε εγχώριους προμηθευτές και εγχώριο εργατικό δυναμικό και παράγουν σημαντική προστιθέμενη αξία για κάθε επένδυση που γίνεται σε αυτούς. Επίσης, η ανάπτυξη αυτών των κλάδων μπορεί να απορροφήσει μειώσεις στην απασχόληση σε συναφείς κλάδους (π.χ. η εξάπλωση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα μειώσει τις ανάγκες εργατικού δυναμικού στον τομέα της επισκευής και συντήρησης οχημάτων).

Εξοικονόμηση Ενέργειας

 Είναι πλέον αποδεκτό ότι οι ενεργειακές αναβαθμίσεις σε κτίρια και η αντικατάσταση συσκευών και βιομηχανικού εξοπλισμού με νέες τεχνολογίες σε πολλές περιπτώσεις αποφέρουν γρήγορα καθαρά οφέλη στους επενδυτές.

Ταυτόχρονα, τονώνουν την οικονομική δραστηριότητα εγχώριων επιχειρήσεων στους τομείς της μεταποίησης και των κατασκευών, οι οποίοι μπορούν να αυξήσουν αισθητά την απασχόληση.

Μέχρι σήμερα έχουν εφαρμοστεί αρκετά σχέδια χορηγιών ή χρηματοδοτήσεων για αυτό τον σκοπό, με πολύ θετικά αλλά περιορισμένα αποτελέσματα. Πολλές επιχειρήσεις δυσχεραίνονται να βρουν εύκολη χρηματοδότηση. Μεταξύ άλλων προγραμμάτων, αυτή την περίοδο είναι ενεργό ένα χρηματοδοτικό σχέδιο (fund of funds) με συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και εγχώριων τραπεζών. Επειδή πρόκειται για μηχανισμό δανειοδότησης, δεν είναι σαφές κατά πόσο μπορούν οι επιχειρήσεις να επωφεληθούν στον βαθμό που θα ήθελαν. Πιθανώς το σχέδιο να χρειάζεται ενίσχυση ή συμπλήρωση με άλλα, όπως το σχέδιο «Επιχειρώ για το Κλίμα» που θα αναφερθεί πιο κάτω. Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι τομείς της οικονομίας έχουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ενεργειακών αναβαθμίσεων, και οι πιο αποτελεσματικές από αυτές θα πρέπει να στηριχθούν.

 «Από τα παραπάνω, προκύπτει η ανάγκη για αξιολόγηση των μέτρων αναθέρμανσης της οικονομίας υπό την οπτική των προτεραιοτήτων της κυκλικής οικονομίας και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Αυτό συνδέεται στενά με την πρόσφατη ευρωπαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία για ταξινόμηση και αξιολόγηση των επενδύσεων στη βάση της συμβολής τους στη βιώσιμη ανάπτυξη και συνάδει με συμβουλές διεθνών οργανισμών».

Στην Κύπρο έχει ήδη εφαρμοστεί μια μεθοδολογία που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για πράσινη αξιολόγηση. Πρόκειται για την πρωτοβουλία «Επιχειρώ για το Κλίμα – Business4Climate», που αναπτύχθηκε με συνεργασία ιδιωτικού τομέα, πανεπιστημίων και αρμόδιων κρατικών φορέων. Η πρωτοβουλία αποτέλεσε τη βάση για ένα νέο κυβερνητικό σχέδιο χορηγιών, που θα τεθεί σύντομα σε δημόσια διαβούλευση για να εφαρμοστεί την επόμενη τριετία.

Σύμφωνα με αυτό, οι επιχειρήσεις που υποβάλλουν σχέδιο δράσης για μείωση των εκπομπών τους μέχρι το 2030 θα επιχορηγούνται για τις δράσεις μείωσης των εκπομπών ανάλογα με την ποσότητα εκπομπών που σκοπεύουν να μειώσουν. Το σχέδιο δράσης αξιολογείται και παρακολουθείται από επιστημονική ομάδα, ώστε να πιστοποιείται η περιβαλλοντική επίδοση κάθε επιχείρησης.

Στο πλαίσιο των μέτρων αναθέρμανσης της οικονομίας, το σχέδιο μπορεί να επεκταθεί σε διάρκεια και προϋπολογισμό για να εφαρμοστεί σε όλες τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Κύπρου. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο μιας πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης, οι επιχειρήσεις με περιβαλλοντικό σχέδιο δράσης μπορούν να τύχουν φοροαπαλλαγών, που θα αντισταθμίζονται με έναν φόρο άνθρακα για να μην υπάρχουν επιπλέον απώλειες στα δημόσια έσοδα.

«Περιβαλλοντικό σχέδιο δράσης» μπορεί να θεωρηθεί η συμμετοχή της επιχείρησης στο σχέδιο Business4Climate που προαναφέρθηκε, η απόκτηση του Συστήματος Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου (EMAS), ή άλλου αντίστοιχου αξιόπιστου συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Επειδή τα μέτρα που μπορούν να πάρουν οι επιχειρήσεις αφορούν συνήθως εξοικονόμηση ή χρήση πράσινης ενέργειας και ορθολογική διαχείριση αποβλήτων, μπορούν να τονώσουν τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες σε πολλούς τομείς της οικονομίας.

Της Γεωργίας Χαννή