Ισχυρή ανάπτυξη και πλεονάσματα και το 2020

Το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2020, με συνέχιση της ανάπτυξης και των πλεονασμάτων αν και προβλέπεται επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης λόγω εξωγενών κινδύνων αλλά και με νέους δυνητικούς κινδύνους όπως είναι οι δικαστικές διαδικασίες σε σχέση με τους μισθούς στο δημόσιο τομέα.

Οι βασικοί στόχοι της οικονομικής πολιτικής παραμένουν αμετάβλητοι και περιλαμβάνουν τη διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας, τη βιώσιμη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, την εύρυθμη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τη διατήρηση ευνοϊκού περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσα από τη συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η ενίσχυση των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας, η βιώσιμη ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας.

Για το 2019 ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να συνεχίσει τη θετική του πορεία και να κυμανθεί γύρω στο 3,2%, παραμένοντας σημαντικά πιο πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ.

Για το 2019 ο πληθωρισμός αναμένεται να κυμανθεί σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, της τάξης του 0,5%, λόγω κυρίως της μείωσης των διεθνών τιμών του πετρελαίου σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο με συνακόλουθη μείωση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων στην εγχώρια αγορά.

Το ποσοστό ανεργίας που βρίσκεται πλέον κάτω από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, αναμένεται να σημειώσει περαιτέρω πτώση, ενώ σε ετήσια βάση για το 2019 αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 7% του εργατικού δυναμικού.

Οι ικανοποιητικοί ρυθμοί της οικονομίας προβλέπεται ότι θα συνεχιστούν και τα επόμενα χρόνια του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Πλαισίου, με τον ρυθμό ανάπτυξης για το 2020 να προβλέπεται στο 2,9%, οδηγώντας έτσι στην επίτευξη συνθηκών πλήρους απασχόλησης.

Με βάση τις αναθεωρημένες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών, εκτιμάται ότι, το δημοσιονομικό ισοζύγιο για το 2019 θα είναι πλεονασματικό μέχρι 3,8% του ΑΕΠ. Αντίστοιχα, το πλεόνασμα του πρωτογενούς ισοζυγίου υπολογίζεται στο 6,2% του ΑΕΠ.

Το δημόσιο χρέος για το 2019 εκτιμάται να μειωθεί στο 97,4% του ΑΕΠ σε σύγκριση με ποσοστό ύψους 102,5% το τέλος του προηγούμενου χρόνου.

Σύμφωνα με το βασικό μακροοικονομικό σενάριο, ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 2,9% το 2020, ενώ για τα έτη 2021 και 2022 αναμένεται να κυμανθεί στο 2,7%, αντίστοιχα.

Ο ρυθμός πληθωρισμού (ΔΤΚ) για το 2020 προβλέπεται να κυμανθεί στο 1,2%, ενώ για τα έτη 2021 και 2022 προβλέπεται να ανέλθει στο 1,5% αντίστοιχα.

Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να μειωθεί γύρω στο 6% του εργατικού δυναμικού το 2020, και ακολούθως το 2021 να περιορισθεί στο 5,5% και το 2022 να μειωθεί περαιτέρω στο 5%.

Σύμφωνα με το υπουργείο οικονομικών, η σχετική επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης οφείλεται στη σημαντική μεγέθυνση του ΑΕΠ των προηγούμενων ετών αλλά και στην αβεβαιότητα που επικρατεί στο εξωτερικό περιβάλλον, με την ένταση του προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο και με ορατό το ενδεχόμενο άτακτης εξόδου του ΗΒ από την ΕΕ. «Η επιδείνωση του εξωτερικού περιβάλλοντος και η επιβράδυνση που καταγράφεται στις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες επιβάλλει εγρήγορση και προσήλωση στους βασικούς άξονες της οικονομικής πολιτικής, προκειμένου να διαφυλαχθεί η αναπτυξιακή πορεία της κυπριακής οικονομίας», τονίζεται.

Αναφορικά με το δημόσιο χρέος, μετά την πλήρη εξόφληση του δανείου που είχε αναληφθεί από τη ρωσική κυβέρνηση, για το 2019 εκτιμάται ότι θα περιοριστεί στο 97,4% του ΑΕΠ.

Για το 2020 προγραμματίζεται, μεταξύ άλλων, η πρόωρη αποπληρωμή του χρέους προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με αποτέλεσμα το ύψος του δημοσίου χρέους να περιοριστεί περαιτέρω, στο 91,1% του ΑΕΠ. Επίσης, τα καθαρά ταμειακά πλεονάσματα από τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων της Κυπριακής Εταιρείας Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (ΚΕΔΙΠΕΣ) θα συνεισφέρουν στην ανάκτηση της κρατικής ενίσχυσης από το τέλος του 2019, ενισχύοντας περαιτέρω τα ρευστά διαθέσιμα και τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.

Το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλέπεται για άλλη μια χρονιά να είναι πλεονασματικό και να ανέλθει στο 2,7% του ΑΕΠ, ενώ το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να ανέλθει στο 5,1% του ΑΕΠ. Προβλέπονται έσοδα γενικής κυβέρνησης ύψους €10 δισ. και δαπάνες γενικής κυβέρνησης ύψους €9,4 δισ. Οι πρωτογενείς δαπάνες της κεντρικής κυβέρνησης (δαπάνες κρατικού προϋπολογισμού) θα ανέλθουν στα €6,94 δισ., θα είναι δηλαδή αυξημένες σε σχέση με τον προϋπολογισμό του 2019 κατά €633 εκ.

Σημειώνεται ότι, με βάση το ΣΠΔΠ 2020-2022, οι δαπάνες προϋπολογισμού για το 2020 είχαν καθοριστεί στα €6,55 δισ. Η μεγαλύτερη, από την αναμενόμενη, αύξηση των δαπανών οφείλεται κυρίως στην αύξηση των δημοσίων δαπανών για την υγεία. Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας για το 2020 θα ανέλθει στα €926,8 εκ., σε σχέση με €620 εκ. το 2019, λόγω της σημαντικής ενίσχυσης της λειτουργίας του ΟΚΥΠΥ, ενώ παράλληλα η συνεισφορά του κράτους στο ΓεΣΥ ανέρχεται στα €470 εκ. για το 2020. Κρίνεται, συνεπώς, ως εξαιρετικά σημαντική η ορθολογική λειτουργία και οικονομική διαχείριση του ΟΚΥΠΥ και η ανάκτηση του κόστους των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών του μέσω του συστήματος του ΓεΣΥ, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι σήμερα συμβαίνει, προκειμένου να περιοριστεί η κρατική ενίσχυση του ΟΚΥΠΥ στα επίπεδα που είχε αρχικά εκτιμηθεί.

Αύξηση των δαπανών για το 2020 προκύπτει επίσης λόγω συμπερίληψης ποσού €40 εκ. στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας για την προώθηση των εργασιών κατασκευής των υποδομών για την έλευση φυσικού αερίου.  Το σύνολο όμως αυτής της δαπάνης θα ανακτηθεί από το χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Συνδέοντας την Ευρώπη» της ΕΕ διασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την ισόποση αύξηση των δημοσίων εσόδων και συνεπώς την δημοσιονομική ουδετερότητα αυτής της επιπρόσθετης δαπάνης.

Το δημοσιονομικό ισοζύγιο το 2020, σύμφωνα με το μακροοικονομικό πλαίσιο, προβλέπεται να είναι πλεονασματικό της τάξης του 2,7% ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι, τα δημόσια έσοδα για το 2020 θα ανέλθουν στα €9.999,7 εκ. σε σύγκριση με €9.090,2 εκ. το 2019, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 10%, λόγω της περαιτέρω ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας και της αύξησης των συνεισφορών στα πλαίσια του ΓεΣΥ από την 1η Μαρτίου, 2020.

Όσον αφορά τις συνολικές δαπάνες της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται ότι, το 2020 θα ανέλθουν στα €9.404 εκ. σε σύγκριση με €8.262 εκ. κατά το 2019, σημειώνοντας θετική μεταβολή ύψους 13,8%, λόγω της αναμενόμενης αύξησης των δαπανών στα πλαίσια έναρξης της υλοποίησης της 2ης φάσης του ΓεΣΥ, από την 1η Ιουνίου 2020.

Προκλήσεις

Σύμφωνα με το υπουργείο, κατά το 2020 αναμένεται περαιτέρω πρόοδος σε σχέση με την αντιμετώπιση των εναπομείναντων προκλήσεων που σχετίζονται με το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου.

Συγκεκριμένα, προγραμματίζονται σημαντικές πωλήσεις χαρτοφυλακίων μη-εξυπηρετούμενων δανείων που θα βελτιώσουν την ποιότητα του ισολογισμού των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, ενώ παράλληλα έχει τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο Εστία το οποίο θα βοηθήσει στη ρύθμιση μη-εξυπηρετούμενων δανείων με υποθήκη την πρώτη κατοικία του δανειολήπτη, στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων.

«Η θέση ρευστότητας των τραπεζών παραμένει ισχυρή και η κεφαλαιακή τους επάρκεια σε ικανοποιητικά επίπεδα. Ως βασική προϋπόθεση, για την περαιτέρω εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, θεωρείται η σταθερότητα σε σχέση με το νομοθετικό πλαίσιο», αναφέρεται.

Υλοποίηση έργων

Μέσω του προτεινόμενου κρατικού προϋπολογισμού καθίσταται εφικτή η υλοποίηση σημαντικών έργων και προγραμμάτων, όπως είναι τα έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που έχουν προγραμματιστεί, η περαιτέρω ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας, η ίδρυση Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, η σύσταση και λειτουργία επενδυτικού ταμείου για παροχή χρηματοδότησης κεφαλαίου κυρίως σε καινοτόμες επιχειρήσεις (Equity Fund), η ανάπτυξη εφαρμογών της τεχνολογίας Blockchain στο δημόσιο τομέα, η υλοποίηση της Στρατηγικής Ανάπτυξης του Τροόδους, η νέα στεγαστική πολιτική και η προώθηση σημαντικών έργων υποδομής (αστικής ανάπτυξης, ενεργειακής υποδομής, οδικά, κτιριολογικά).

Νέο φορολογικό κίνητρο

Στο πλαίσιο της φορολογικής πολιτικής και στη βάση των δημοσιονομικών περιθωρίων, προωθείται ένα νέο φορολογικό κίνητρο, αυτό της αύξησης της έκπτωσης για συνεισφορές προσώπων σε συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία στο 20% (δηλαδή από 1/6 σε 1/5 του ετήσιου μισθού) με την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων του 2019.

Προωθείται επίσης η απλοποίηση και ελάφρυνση του τέλους χαρτοσήμου. Σε σχέση με την ενίσχυση της φοροεισπρακτικής ικανότητας του κράτους και την πάταξη της φοροδιαφυγής, θα προωθηθεί το μέτρο της υποχρεωτικής υποβολής φορολογικής δήλωσης αλλά και το μέτρο της υποχρεωτικής αποδοχής ηλεκτρονικών πληρωμών. 

Όλα τα πιο πάνω μέτρα βρίσκονται ενώπιον της Νομικής Υπηρεσίας και αναμένεται η ολοκλήρωση του νομοτεχνικού ελέγχου.  Εντός του 2020 αναμένεται επίσης, η έναρξη υλοποίησης της σημαντικής επένδυσης που αφορά στο νέο μηχανογραφικό σύστημα του Τμήματος Φορολογίας, ενώ θα τεθεί σε δημόσιο διάλογο το πλαίσιο για μια «Πράσινη» φορολογική μεταρρύθμιση.

Σε σχέση με τα θέματα προσωπικού προωθείται η σύσταση Ταμείου Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (Ταμείο Προνοίας), από το 2020, για το δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα για όσους εργαζόμενους δεν καλύπτονται από το υφιστάμενο σχέδιο συντάξεων ή τα υφιστάμενα σχέδια του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Δεν προβλέπεται η παραχώρηση γενικών αυξήσεων στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, αλλά προβλέπεται η συνέχιση της σταδιακής άρσης των αποκοπών, σύμφωνα με τις πρόνοιες της νομοθεσίας. Εξαιρετικά σημαντική για τη δημοσιονομική σταθερότητα κρίνεται η έκβαση των δικαστικών υποθέσεων σε σχέση με τις αποκοπές στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. 

Ανάλυση Κινδύνων

Παρά την πιο πάνω θετική εικόνα, σημειώνεται, ελλοχεύουν κίνδυνοι τόσο από το εσωτερικό περιβάλλον όσο και από το εξωτερικό που δύναται να αποσταθεροποιήσουν την κυπριακή οικονομία και ως εκ τούτου επιβάλλεται εγρήγορση και προσήλωση στη συνετή δημοσιονομική πολιτική και τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια. 

Από πλευράς του εσωτερικού περιβάλλοντος, αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία δύναται να προέλθουν από τις ακόλουθες πηγές:

-Από τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις σε βάρος της Δημοκρατίας που δύναται να προκύψουν από δικαστικές υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Δικαιοσύνης και αφορούν υποθέσεις σε σχέση με αποφάσεις της Αρχής Εξυγίανσης των Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων καθώς και σε σχέση με αποφάσεις της πολιτείας για αποκοπές στις απολαβές των εργαζομένων και συνταξιούχων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Σημειώνονται ιδιαίτερα οι επικείμενες αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου σε σχέση με τις προσφυγές εργαζομένων και συνταξιούχων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα έναντι της ψήφισης του περί της Μείωσης των Απολαβών και των Συντάξεων των Αξιωματούχων, Εργοδοτουμένων και Συνταξιούχων της Κρατικής Υπηρεσίας και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα Νόμου. (Ν.168/2012).

-Από τις συνεχιζόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας λόγω του ψηλού ακόμα ποσοστού μη-εξυπηρετούμενων δανείων.

-Από ενδεχόμενη επιβράδυνση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας ή χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής.

-Από ενδεχόμενες υποχρεώσεις που πηγάζουν από κρατικές εγγυήσεις που παραχωρήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια προς εταιρείες, κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Σε δηλώσεις του στους δημοσιογράφους, στο Προεδρικό Μέγαρο, μετά τη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου, ο υπουργός οικονομικών είπε ότι «πρόκειται για άλλον ένα προϋπολογισμό χωρίς ελλείμματα. Τις κακές εκείνες πρακτικές του παρελθόντος έχουν οριστικά μείνει πίσω. Ο προϋπολογισμός είναι ισοσκελισμένος, πλεονασματικός, δεν απαιτούνται μέτρα, νέοι φόροι, νέες επιβαρύνσεις, ενώ αντιθέτως μέσω του θα είναι εφικτή η υλοποίηση του κυβερνητικού προγράμματος» καθώς και νέες πολιτικές, όπως η δημιουργία επενδυτικού ταμείου για χρηματοδότηση νέων καινοτόμων επιχειρήσεων, η σύσταση Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής και άλλα».

Πρόσθεσε ότι μια σημαντική αύξηση στις δαπάνες υγείας οφείλεται στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε λόγω της εφαρμογής του ΓεΣΥ και της λειτουργίας του ΟΚΥΠΥ, όμως, είπε, θα υπάρξουν προσαρμογές, όπως η τιμολόγηση των υπηρεσιών που προσφέρουν τα νοσοκομεία, και στη συνέχεια θα επανέλθουμε σε μια πιο κανονική βάση και στις δαπάνες υγείας. Σημείωσε, ωστόσο, ότι και σε αυτό τον τομέα ο προϋπολογισμός είναι ισοσκελισμένος και πλεονασματικός.

Πρόσθεσε ότι αυτές τις μέρες είναι στην Κύπρο κλιμάκιο της τρόικας, θα παρουσιαστούν οι παραδοχές πάνω στις οποίες αυτός ο προϋπολογισμός έχει βασιστεί και ανέφερε ότι πριν κατατεθεί στη Βουλή θα εξασφαλιστεί η γνώμη και του δημοσιονομικού συμβουλίου. Σημείωσε επίσης ότι ο προϋπολογισμός θα κατατεθεί στη Βουλή τον Οκτώβριο.

Ερωτηθείς για το θέμα των αποκοπών των δημοσίων υπαλλήλων, θέμα που βρίσκεται ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο υπουργός είπε ότι πρόκειται για τον μεγαλύτερο και άμεσο δημοσιονομικό κίνδυνο που μπορεί να κλονίσει τη δημοσιονομική σταθερότητα.  

Ερωτηθείς για τις επιπτώσεις από το Brexit στην κυπριακή οικονομία, ο κ. υπουργός είπε ότι σήμερα έγινε συζήτηση στο Υπουργικό Συμβούλιο στη βάση έκθεσης που παρουσίασε ο Υπουργός Εξωτερικών, προσθέτοντας ότι «θεωρούμε ότι είμαστε επαρκώς προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο. Θα είναι αρνητική εξέλιξη μια έξοδος χωρίς συμφωνία. Όμως, αυτό το ενδεχόμενο είναι σε ένα μεγάλο βαθμό το βασικό σενάριο σε ολόκληρη την Ευρώπη» και έτσι έχουν όλοι προετοιμαστεί.

 Σε παρατήρηση δημοσιογράφου ότι αυτός είναι ο τελευταίος προϋπολογισμός που θα καταθέσει πριν από την αποχώρηση του από το Υπουργείο και κληθείς να πει ποιο είναι το μήνυμα του προς τον Υπουργό που θα τον διαδεχθεί, ο κ. Γεωργιάδης ανέφερε ότι «αυτός είναι ο έβδομος προϋπολογισμός που με δική μου ευθύνη έχει ετοιμαστεί. Eίμαι βέβαιος ότι αυτός που ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα αποφασίσει να με διαδεχθεί θα είναι απόλυτα σε θέση να κρατήσει σταθερή την πορεία της οικονομίας, χωρίς να χρειάζονται δικές μου εκ των προτέρων συμβουλές».

Τέλος, ερωτηθείς είπε ότι ο νέος κρατικός προϋπολογισμός περιλαμβάνει κάποιες φορολογικές ελαφρύνσεις, με πιο σημαντική την αύξηση στη φορολογική απαλλαγή για φυσικά πρόσωπα στο 20%, για συνεισφορές σε ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία.