ΟΠΟΚ: Χρειάζονται ριζικές αλλαγές στο σχέδιο Ακάμα

Η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ), σε δημόσια τοποθέτηση της για την έκθεση Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, απαριθμεί ένα προς ένα τα σημεία των προνοιών που εκτιμά ότι είναι προβληματικές.

Τονίζει ότι μετά την ολοκλήρωση και της σημερινής συνεδρίας της Επιτροπής Αξιολόγησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Σχέδια και Προγράμματα η  ΟΠΟΚ θεωρεί ότι η Έκθεση Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (γνωστή και ως Δέουσα Εκτίμηση) για το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, η οποία δημοσιεύτηκε την περασμένη Τρίτη, 19.07.2022, αποτελεί μία προσπάθεια βελτίωσης του εξαιρετικά προβληματικού, Αναθεωρημένου Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, το οποίο εκπονήθηκε από το Πολεοδομικό Συμβούλιο, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως.

Σημειώνει ότι το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, όπως προτείνεται, θα επιφέρει σοβαρές, αρνητικές, συσσωρευτικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στους στόχους διατήρησης και στην ακεραιότητα τριών περιοχών του Δικτύου Natura 2000: της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης Χερσόνησος Ακάμα, η οποία καθορίστηκε για την προστασία των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας, καθώς και των Ζωνών Ειδικής Προστασίας Χερσόνησος Ακάμα και Φαράγγια Αγίας Αικατερίνης – Αγίας Παρασκευής, οι οποίες καθορίστηκαν για τη διατήρηση των άγριων πτηνών.

Σημειώνεται ότι η Έκθεση Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα προβαίνει σε μία σειρά από σημαντικές παραδοχές, οι οποίες αφορούν κυρίως τα ακόλουθα σημεία:

-Το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, όπως προτείνεται, περιέχει αρκετές και σημαντικές προτεινόμενες πρόνοιες και πολεοδομικές ζώνες, οι οποίες θα επιφέρουν σοβαρές, αρνητικές, συσσωρευτικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στα αντικείμενα προστασίας (ενδιαιτήματα και είδη χαρακτηρισμού) και στους στόχους διατήρησης των περιοχών του Δικτύου Natura 2000.

-Το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα προνοεί τη σημαντική επέκταση των ήδη υφιστάμενων και τη δημιουργία νέων οικιστικών και τουριστικών ζωνών, πλησίον περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών. Σημειώνεται ότι το ποσοστό κορεσμού των υφιστάμενων οικιστικών ζωνών στην περιοχή του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα ανέρχεται μόλις στο 17%, ενώ το ποσοστό κορεσμού των υφιστάμενων τουριστικών ζωνών ανέρχεται μόλις στο 19%. Συνεπώς, η επέκταση των ήδη υφιστάμενων και ιδιαίτερα ο καθορισμός νέων πολεοδομικών ζωνών ανάπτυξης (οικιστικής και τουριστικής χρήσης), μακριά από τους πυρήνες των τοπικών κοινοτήτων, δεν αιτιολογούνται επαρκώς.

-Η σημαντική επέκταση των ήδη υφιστάμενων και η προτεινόμενη δημιουργία νέων οικιστικών και τουριστικών ζωνών προϋποθέτει την εξίσου σημαντική επέκταση των περιοχών δυνητικής χωροθέτησης διαφόρων τύπων αναπτύξεων εκτός καθορισμένων ορίων ανάπτυξης (π.χ. οικοτουριστικές δραστηριότητες, περιβαλλοντικά κέντρα ενημέρωσης και οργανωμένοι χώροι στάθμευσης, μεμονωμένες κατοικίες και επισκέψιμα αγροκτήματα, εξειδικευμένες αναπτύξεις μεγάλης κλίμακας, ανοικτοί χώροι αθλητικών εγκαταστάσεων, οινοποιεία και τυροκομεία, συσκευαστήρια φρούτων και αποθηκευτικές αναπτύξεις, υπεραγορές και πολυκαταστήματα, αίθουσες δεξιώσεων και αναπτύξεις αναψυχής οχληρής μορφής, πρατήρια πετρελαιοειδών, κ.α.).

-Λόγω του ανεπαρκούς καθορισμού των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 (Ειδική Ζώνη Διατήρησης και Ζώνες Ειδικής Προστασίας Χερσόνησος Ακάμα και Φαράγγια Αγίας Αικατερίνης – Αγίας Παρασκευής), τονίζεται ότι ολόκληρη η περιοχή της Χερσονήσου Ακάμα είναι σημαντική, τόσο για τους φυσικούς οικοτόπους που φιλοξενεί, όσο και για την άγρια χλωρίδα, πανίδα και πτηνοπανίδα που διαβιεί σε αυτήν.

-Το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα προωθεί, σε εκτεταμένο βαθμό, τη διάσπαρτη δόμηση και την ασύμβατη ανάπτυξη εκτός των καθορισμένων ορίων ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων, γεγονός το οποίο προϋποθέτει με τη σειρά του τη σημαντική επέκταση των δικτύων δημόσιων υποδομών (π.χ. ηλεκτροδότησης, υδροδότησης και αποχέτευσης) και του δημόσιου οδικού δικτύου. Ως εκ τούτου, το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα θα επιφέρει σημαντικές αθροιστικές, συνεργιστικές και συσσωρευτικές επιπτώσεις (π.χ. κατακερματισμός βιοτόπων, απώλεια οικοτόπων, διατάραξη ενδιαιτήματος, όχληση και εκτοπισμός της άγριας ζωής, μείωση της βιοποικιλότητας, υποβάθμιση και αλλοίωση του φυσικού και αγροτικού τοπίου, κ.α.).

Με βάση τα πιο πάνω, η ΟΠΟΚ θεωρεί ότι το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα δεν συνάδει με το στόχο της διαφύλαξης και ανάδειξης του συγκριτικού πλεονεκτήματος της περιοχής, ο οποίος δεν είναι άλλος από την αποτελεσματική προστασία και ολοκληρωμένη διαχείριση του μοναδικού και αναλλοίωτου φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου της περιοχής.

Πέραν των πιο πάνω, η ΟΠΟΚ τονίζει ότι το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα εξακολουθεί να περιλαμβάνει ορισμένες ιδιαίτερα προβληματικές πρόνοιες, όπως:

-Η δημιουργία νέας Λατομικής Ζώνης στην κοινότητα Ανδρολίκου, η οποία θα επιφέρει σοβαρότατες, αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στους στόχους διατήρησης των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Ειδική Ζώνη Διατήρησης και Ζώνη Ειδικής Προστασίας Χερσόνησος Ακάμα. Ειδικότερα, οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν τον δυσμενή επηρεασμό μίας χωροκράτειας / περιοχής φωλεοποίησης του Σπιζαετού (Aquila fasciata) και της Κράγκας (Coracias garrulus), περιοχής τροφοληψίας και διασποράς του Σπιζαετού και της Κράγκας, του Ζάνου (Falco peregrinus), του Διπλογέρακου (Buteo rufinus), του Μελισσοφάγου (Merops apiaster), της Σκαλιφούρτας (Oenanthe cypriaca), του Τρυπομάζη (Sylvia melanothorax) και του Πυρόχρου Γύπα (Gyps fulvus), σημαντική περιοχή εξάπλωσης του Κυπριακού Σκαθαριού (Propomacrus cypriacus), καθώς και ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια της Αιγυπτιακής Φρουτονυχτερίδας (Rousettus aegyptiacus), γνωστής και ως Νυκτοπάππαρος, το οποίο απέχει μόλις 20 μ. από τα όρια της προτεινόμενης Λατομικής Ζώνης στην κοινότητα Ανδρολίκου, όπως αυτή έχει εγκριθεί από την Περιβαλλοντική Αρχή, μέσω της Έκθεσης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης.

-Η δημιουργία νέας Τουριστικής Ζώνης στην κοινότητα Ίνειας, η οποία θα επιφέρει σοβαρές, αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στους στόχους διατήρησης της περιοχής του Δικτύου Natura 2000 Ζώνη Ειδικής Προστασίας Χερσόνησος Ακάμα. Ειδικότερα, οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν τον δυσμενή επηρεασμό περιοχής τροφοληψίας και διασποράς του Σπιζαετού, του Ζάνου, του Διπλογέρακου, της Κράγκας, του Μελισσοφάγου και του Πυρόχρου Γύπα. Επιπρόσθετα, όσον αφορά την περιοχή του Δικτύου Natura 2000 Ειδική Ζώνη Διατήρησης Χερσόνησος Ακάμα, σημειώνεται ότι, με βάση την θεμελιώδη Αρχή της Προφύλαξης (Precautionary Principle), εκφράζεται αβεβαιότητα ως προς την πρόκληση σημαντικών και αρνητικών επιπτώσεων από την φωτορύπανση, λόγω της χωροθέτησης της τουριστικής ζώνης στην κοινότητα Ίνειας στο υψηλότερο σημείο της κορυφογραμμής της Χερσονήσου Ακάμα και της ορατότητας της από τις κύριες παραλίες ωοτοκίας των δύο ειδών θαλάσσιων χελωνών που αναπαράγονται στην περιοχή, της Πράσινης Χελώνας (Chelonia mydas) και της Χελώνας Καρέτα (Caretta caretta).

-Η συμπερίληψη της Ζώνης Προστασίας της Παραλίας στις παραθαλάσσιες Τουριστικές Ζώνες Νέου Χωριού αντί σε Πολεοδομική Ζώνη Προστασίας, η οποία θα επιφέρει υπέρμετρες πιέσεις και σημαντικές απειλές, κυρίως υπό τη μορφή έμμεσων (δευτερογενών) και συσσωρευτικών επιπτώσεων στους στόχους διατήρησης των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Ειδική Ζώνη Διατήρησης και Ζώνη Ειδικής Προστασίας Χερσόνησος Ακάμα. Ειδικότερα, οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν τον δυσμενή επηρεασμό σημαντικού βιότοπου αναπαραγωγής των δύο ειδών προτεραιότητας των θαλάσσιων χελώνων και του κινδυνεύοντος είδους προτεραιότητας της Μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus), σημαντικού ενδιαιτήματος Μικροχειρόπτερων (Miniopterus schreibersii), περιοχής εξάπλωσης ενός ενδημικού και ευάλωτου είδους προτεραιότητας της άγριας χλωρίδας (Ophrys kotschyi), καθώς και σημαντικής περιοχής ξεκούρασης και διασποράς υδρόβιων / παρυδάτιων ειδών μεταναστευτικών πουλιών, όπως ο Βορτακοφάς (Ardeola ralloides), η Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus), η Χιονάτη (Egretta garzetta) και ο Νυφογερανός (Grus virgo).

Η ΟΠΟΚ τονίζει ότι οι προτεινόμενες «εναλλακτικές επιλογές» για τη δυνητική χωροθέτηση εξειδικευμένων αναπτύξεων στις κοινότητες Ίνειας και Δρούσειας δεν έχουν παρουσιαστεί και δεν έχουν συζητηθεί στις συνεδρίες της Ad-hoc Επιτροπής για την Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση. Συνεπώς, οι προτεινόμενες «εναλλακτικές επιλογές» για τη δυνητική χωροθέτηση εξειδικευμένων αναπτύξεων στις κοινότητες Ίνειας και Δρούσειας δεν έχουν υποβληθεί, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, σε Δέουσα Εκτίμηση των επιπτώσεων που δύναται να επιφέρουν στους στόχους διατήρησης και την ακεραιότητα των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000, κατά παράβαση των διατάξεων των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) και τα Πουλιά (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ).

Πέραν της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης και των επιπτώσεων που θα επιφέρει το Αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα στη φύση και τη βιοποικιλότητα – ιδιαίτερα στα προστατευόμενα ενδιαιτήματα και είδη άγριας ζωής, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου και του περί Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου – σε επίπεδο Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, η ΟΠΟΚ θεωρεί ότι θα πρέπει επίσης να αξιολογηθούν ορθά, επαρκώς και εγκαίρως οι επιπτώσεις στο ευρύτερο περιβάλλον της Χερσονήσου Ακάμα. Ειδικότερα, η ΟΠΟΚ επισημαίνει την επιτακτική ανάγκη ορθής, επαρκούς και έγκαιρης αξιολόγησης των επιπτώσεων:

-Στο έδαφος, στη γεωργική γη υψηλής φυσικής αξίας (high nature value farmland) και κυρίως στις περιοχές του αρδευόμενου αναδασμού Νέου Χωριού, του ξηρικού αναδασμού Πάνω Αρόδων και του μικτού (αρδευόμενου και ξηρικού) αναδασμού Δρούσειας.

-Στην παράκτια ζώνη, στα παράκτια τοπία και κυρίως στα ειδικά παράκτια οικοσυστήματα, λαμβάνοντας ουσιωδώς υπόψη τις διατάξεις του Έβδομου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών της Μεσογείου.

-Στα ύδατα και κυρίως στα υδατορέματα (αργάκια, ποταμούς και εκβολές ποταμών), τα οποία δεν εντάσσονται σε πολεοδομικές ζώνες προστασίας, αλλά αντιθέτως εντάσσονται στις παραθαλάσσιες Τουριστικές Ζώνες Νέου Χωριού και την προτεινόμενη Λατομική Ζώνη Ανδρολίκου.

-Στο φυσικό και πολιτιστικό τοπίο, καθώς και στην πολιτιστική και γεωλογική κληρονομιά, περιλαμβανομένων σημαντικών γεωμορφωμάτων και θέσεων εξέχουσας γεωλογικής σημασίας, οι οποίες θεωρούνται πολύ σημαντικές από γεωλογικής και γεωμορφολογικής άποψης, εμπίπτουν στην Πολεοδομική Ζώνη Υπαίθρου Ίνειας (γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης), δύναται να επηρεάζονται από συγκεκριμένους τύπους αναπτύξεων εκτός καθορισμένων ορίων ανάπτυξης και πρέπει να συμπεριληφθούν σε πολεοδομικές ζώνες προστασίας.

Επιπρόσθετα, η ΟΠΟΚ σημειώνει ότι, δεδομένης της επιτακτικής ανάγκης για ριζική αναθεώρηση και τροποποίηση αρκετών και σημαντικών προτεινόμενων προνοιών και πολεοδομικών ζωνών του Αναθεωρημένου Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, θα πρέπει να διασφαλιστεί η ενιαία και ολοκληρωμένη αξιολόγηση των αθροιστικών επιπτώσεων από την τροποποίηση του πολεοδομικού καθεστώτος ολόκληρης της Χερσονήσου Ακάμα. Ως εκ τούτου, επιβάλλεται η κοινή υποβολή των Τοπικών Σχεδίων Ακάμα και Πέγειας σε Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση στους στόχους διατήρησης και την ακεραιότητα των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στην Χερσόνησο Ακάμα, λαμβάνοντας ουσιωδώς υπόψη τις αθροιστικές επιπτώσεις σε συνάρτηση με το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα, για το οποίο εκδόθηκε ήδη Περιβαλλοντική Έγκριση.

Τέλος, η ΟΠΟΚ ζητά τη θέσπιση αναγκαίων αντισταθμιστικών μέτρων και την εφαρμογή κατάλληλων πολεοδομικών εργαλείων.