08/07/2010 06:29
Καταστροφικές χαρακτηρίζει τις νέες φορολογίες που προωθεί η κυβέρνηση ο πρόεδρος της Aristo Developers και της Τρ. Κύπρου, Θεόδωρος Αριστοδήμου, ειδικά για τους developers, οι οποίοι θα συνεχίσουν να επηρεάζονται από την κρίση και τα επόμενα χρόνια. Σε συνέντευξη του στη StockWatch, λίγες ώρες πριν την κρίσιμη συζήτηση στη βουλή της αύξησης του φόρου ακινήτων αλλά και του εταιρικού φόρου, ο κ. Αριστοδήμου υποστηρίζει πως οι φόροι ακινήτων θα έχουν καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία, οδηγώντας σε μαζικές εκποιήσεις ακινήτων και χτυπώντας τους ισολογισμούς των τραπεζών. Ο κ. Αριστοδήμου σημειώνει πως από το μέτρο θα επηρεαστούν κυρίως οι εταιρείες ανάπτυξης που διαθέτουν εξ ανάγκης μεγάλες ακίνητες ιδιοκτησίες, τις οποίες χρωστούν όμως στις τράπεζες ή που στην ουσία ανήκουν στους πελάτες τους. Μιλά επίσης για την πορεία του κλάδου ακινήτων, για την εξωγενή ζήτηση, για τις μεγάλες αναπτύξεις μαρίνων και γκολφ και για τις επενδύσεις του στην Τρ. Κύπρου.
Της Ηρώς Ευθυμίου
Φόρος ακίνητης ιδιοκτησίας
Ερ: Γιατί γίνεται τόση συζήτηση για την αύξηση των συντελεστών του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας; Φαίνεται μικρή η αύξηση…
Απ.: Πιστεύω ότι είναι λάθος σε αυτή τη χρονική περίοδο να αυξάνονται οι φορολογίες είτε είναι φόρος εισοδήματος είτε φόρος ακίνητης περιουσίας. Πιστεύω επίσης ότι είναι λάθος η επιδίωξη αύξησης των κρατικών εσόδων μέσω των φορολογιών, διότι ενδεχομένως να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα εάν συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο η ανάπτυξη και εάν οι επιχειρήσεις σταματήσουν να έχουν κέρδη ή μειωμένη κερδοφορία.
Το αποτέλεσμα στην πραγματικότητα θα είναι το κράτος να εισπράξει λιγότερα παρά το ότι θα αυξήσει τους φορολογικούς συντελεστές.
Ερ: Τελικά, ποιους θα επηρεάσει αυτό το μέτρο;
Απ.: Κατά κύριο λόγο θα επηρεάσει τις εταιρείες οι οποίες ασχολούνται με τον τομέα ανάπτυξης γης, οι οποίες εκ των πραγμάτων ήταν υποχρεωμένες να κρατούν μεγάλα αποθέματα περιουσιών για να μπορούν να δημιουργούν τις αναπτύξεις τους από τις οποίες είχε πολλαπλά οφέλη το κράτος.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος αυτών των περιουσιών οι developers το χρωστούν στους διάφορους χρηματοδοτικούς οργανισμούς.
Ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό των περιουσιών αυτών αν και φαίνεται ότι το κατέχουν οι εταιρείες, αφού δεν έχει μεταβιβαστεί, ουσιαστικά ανήκει στους πελάτες τους. Άρα δεν είναι όπως αναφέρεται ότι θα φορολογήσουν τον πλούτο.
Θα φορολογήσουν λανθασμένα ανύπαρκτο πλούτο διότι δεν μπορεί να θεωρηθεί πλούτος κάτι που δεν ανήκει σε κάποια εταιρεία.
Και το χειρότερο από όλα θα έρθουν σε μια περίοδο που οι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης βρίσκονται κάτω από τόση μεγάλη πίεση που θα τους αναγκάσουν να δανείζονται χρήματα για να πληρώνουν τις επιπρόσθετες φορολογίες.
Ερ: Μα η αύξηση είναι μόλις 3 τις χιλίοις…
Απ.: Η αύξηση από 4 τοις χιλίοις σε 7 τοις χιλίοις στην πραγματικότητα θα διπλασιάσει το συντελεστή φορολόγησης ακίνητης ιδιοκτησίας.
Οι εταιρείες θα αναγκαστούν ακόμη και να εκποιήσουν περιουσίες όσα – όσα για να ανταποκριθούν στις αυξημένες υποχρεώσεις τους, έτσι θα δημιουργηθεί μια πίεση των τιμών προς τα κάτω και τότε θα αρχίσουν να δημιουργούνται αλυσιδωτά προβλήματα.
Οι μειωμένες τιμές δεν θα ικανοποιούν τους χρηματοδοτικούς οργανισμούς ότι είναι καλυμμένοι με τις υποθήκες, έτσι θα αρχίσει ένα ντόμινο καταστροφικό που κανένας δεν θα είναι σε θέση να προβλέψει μέχρι ποιου σημείου θα φθάσει η καταστροφή.
Και σίγουρα δεν θα υποστούν ζημιά μόνο οι επιχειρήσεις αλλά και η οικονομία, ενώ δεν θα επιτύχει και τις επιδιώξεις του.
Ερ: Δεν είναι λογικό να πληρώσουν όλοι από κάτι για μείωση των ελλειμμάτων;
Απ.: Οι επιβαρύνσεις θα πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να μην οδηγούν σε αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα και ειδικότερα σε ορισμένους τομείς. Όλοι πρέπει να συμβάλουν αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι ανασταλτικός στη δραστηριότητα και στην ανάπτυξη.
Εκείνο το οποίο πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε τρόπο είναι η διευκόλυνση της ανάπτυξης. Μόνο δια μέσου των αναπτύξεων και της μείωσης των δαπανών μπορεί να επιλυθούν οικονομικά προβλήματα.
Δύο πρέπει να είναι οι κατευθύνσεις, μείωση δαπανών και υποβοήθηση της ανάπτυξης. Αν ακολουθηθούν οποιεσδήποτε άλλες συνταγές ειδικά για τα δεδομένα της Κύπρου, εκτιμώ ότι θα οδηγήσουν στα αντίθετα αποτελέσματα.
Αγορά ακινήτων
Ερ: Πως πάει η αγορά ακινήτων φέτος;
Απ.: Δυστυχώς στα ίδια επίπεδα με τα περσινά τα οποία δεν ήταν καθόλου ικανοποιητικά.
Γι’ αυτό και θεωρώ ότι πρέπει να εστιαστεί η προσοχή στο πως θα μπορέσει να κινηθεί η αγορά ακινήτων και ο τουρισμός, δύο βασικοί τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, παρά να προσπαθούνε να τους δημιουργήσουν δυσκολίες με επιπρόσθετες επιβαρύνσεις τις οποίες ειδικά σήμερα αδυνατούν να εκπληρώσουν.
Ερ: Εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη προσφορά ακινήτων;
Απ.: Βέβαια. Η διεθνής οικονομική κρίση έπληξε τον κλάδο ακινήτων με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός ακινήτων να παραμείνει αδιάθετος.
Στον αριθμό που υπήρχε από πέρσι προστέθηκαν επίσης και τα ακίνητα τα οποία ήταν υπό κατασκευή και σιγά – σιγά ολοκληρώθηκαν αυξάνοντας έτσι περαιτέρω το αδιάθετο προϊόν.
Ερ: Σε τι επίπεδα κυμαίνονται σε σχέση με πέρσι;
Απ.: Λόγω των κατασκευών που προστίθενται πιστεύω ότι στο τέλος του χρόνου συνολικά θα είναι στα περσινά επίπεδα, περίπου γύρω στις 5 χιλ.
Ερ: Οι τιμές λέει η ΚΤ θα συνεχίσουν να πέφτουν το 2010. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Απ.: Θεωρώ ότι οι τιμές παραθεριστικής κατοικίας έχουν μειωθεί μέχρι 30% και περισσότερο σε όλες τις επαρχίες που μόλις καλύπτουν το κόστος του προϊόντος.
Άρα βλέπω πολύ δύσκολο να μειωθούν και κάτω από του κόστους. Είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς ότι η τιμή θα μειωθεί κάτω από το κόστος.
Άλλωστε δεν θα εξυπηρετήσει σε τίποτα.
Άρα θεωρώ ότι σήμερα οι τιμές των ακινήτων προσφέρονται για αγορά για όσους έχουν ανάγκη απόκτησης κατοικίας αλλά και για επένδυση.
Ερ: Οι Κύπριοι εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ευκαιρία;
Απ.: Σε μεγάλο βαθμό. Οι πωλήσεις που έγιναν μέχρι στιγμής είναι από Κυπρίους. Θα μπορούσε εντούτοις να κινηθεί ακόμη περισσότερο η κυπριακή αγορά αξιοποιώντας την ευκαιρία που παρέχεται μέσα από τη μείωση των τιμών.
Ερ: Πότε βλέπετε να επιστρέφουν οι ξένοι στην εξοχική κατοικία;
Απ.: Όταν βελτιωθούν οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες. Υπάρχουν ήδη κάποια σημάδια ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας γι’ αυτό πιστεύω ότι σταδιακά θα βελτιώνονται οι συνθήκες και στην Κύπρο.
Δεν αναμένω εντούτοις απότομη και σε πολύ μεγάλους αριθμούς επιστροφή των ξένων στην εξοχική κατοικία. Η επαναφορά της αγοράς θα είναι αργή και όχι στους ρυθμούς που γνωρίσαμε πριν δύο χρόνια.
Ερ: Άρχισαν να επανέρχονται οι Βρετανοί που ήταν και η βασικότερη αγορά της Κύπρου;
Απ.: Όχι δεν θα έλεγα ότι επέστρεψαν οι Βρετανοί. Το κενό ωστόσο που άφησε η βρετανική αγορά έχει καλυφθεί σε κάποιο βαθμό από άλλους προορισμούς όπως είναι οι Σκανδιναβικές χώρες, η Ολλανδία, η Γερμανία και σίγουρα η Ρωσία.
Κατάσταση developers
Ερ: Οι Fitch και άλλοι οργανισμοί γράφουν κατά καιρούς ότι τους απασχολεί η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στα ακίνητα. Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα στις εταιρείες ανάπτυξης και στις κατασκευαστικές;
Απ.: Οι κυπριακές τράπεζες δεν ήταν εκτεθειμένες στο θέμα των ακινήτων σε τόσο μεγάλο βαθμό όπως οι τράπεζες του εξωτερικού.
Πρώτα απ’ όλα κινούνταν με εξασφαλίσεις πολύ πιο σωστές και εκτιμήσεις πιο αντικειμενικές, ενώ οι χρηματοδοτήσεις που έδιναν ήταν το 60-70% του συνόλου του κόστους μιας κατασκευής. Άρα υπήρχε ένα περιθώριο 30-40% στις κυπριακές τράπεζες όταν έδιναν χρηματοδοτήσεις. Στην Αμερική οι τράπεζες πολλές φορές δάνειζαν μεγαλύτερα ποσά και από την αξία του ακινήτου με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα τεράστια προβλήματα με τις γνωστές επιπτώσεις σε όλες τις οικονομίες.
Ερ: Πως βλέπεται να εξελίσσεται ο τομέας της ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, από πλευράς παικτών;
Απ.: Όλες οι εταιρείες πρέπει να αναθεωρήσουν τους προγραμματισμούς τους, να περιορίσουν τα κόστα τους και να επενδύσουν σε πιο εξειδικευμένα και πιο ποιοτικά έργα.
Η κατεύθυνση που πρέπει να δοθεί και να στηριχθεί και από το κράτος με διευκολύνσεις και ταχύτητα στην εξασφάλιση άδειας είναι επενδύσεις οι οποίες μπορούν να προσελκύσουν αγοραστές που δεν επηρεάζονται τόσο από τις αρνητικές εξελίξεις.
Και ως Κύπρος και ως επιχειρηματίες εκεί θα πρέπει να αποταθούμε.
Ερ: Εκκρεμούν οι διαδικασίες για μια σειρά μεγάλων αναπτυξιακών έργων όπως μαρίνες, γήπεδα γκολφ, εμπορικά κέντρα και άλλα. Μπορεί η Κύπρος να σηκώσει 14 γήπεδα γκολφ, 5 μαρίνες, εμπορικά κέντρα και άλλα;
Απ.: Το μερίδιο της Κύπρου στη διεθνή αγορά σε αυτό τον τομέα είναι πάρα πολύ μικρό. Ακόμη και αν προσθέσουμε τα έργα που λετε, βέβαια θα πρέπει ως κράτος και ως επιχειρηματίες να προβάλουμε το προϊόν μας και να κινήσουμε το ενδιαφέρον των αγοραστών στη διεθνή αγορά. Εκείνων που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν και να επενδύσουν σε μεγάλα projects.
Πολεοδομική αμνηστία
Ερ: Έχετε άποψη στο θέμα των νομοθετικών ρυθμίσεων που προωθούνται για πολεοδομική αμνηστία;
Απ.: Οι διαδικασίες κατά την άποψη μου θα πρέπει να είναι απλές και γρήγορες στην υλοποίηση τους. Εάν καλυφθούν αυτές οι δύο προϋποθέσεις τότε θα λυθεί ένα πρόβλημα που απασχολεί εδώ και χρόνια τους αγοραστές, Κύπριους και ξένους, τις τράπεζες και τις εταιρείες ανάπτυξης γης.
Οι σοβαρές εταιρείες επιθυμούν να λυθεί αυτό το θέμα ώστε να μπορέσουν να μεταβιβάσουν τα ακίνητα που έχουν ήδη πουλήσει. Εκεί που μπορεί να υπάρχει πρόβλημα είναι στις περιπτώσεις εκείνες που πούλησαν ενώ έχουν υποθηκευμένα τα ακίνητα και δεν είναι σε θέση να τα ξοφλήσουν για να τα μεταβιβάσουν στους πελάτες τους.
Ήμουν και είμαι εξ εκείνων που υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να δοθεί η πολεοδομική αμνηστία για να λυθούν σοβαρότατα προβλήματα και να μπουν τα πράγματα στη σωστή τους πορεία.
Ελλάδα
Ερ: Ποιες οι επιπτώσεις σε εγχώριους developers από την κατάσταση που υπάρχει στην Ελλάδα;
Απ.: Δεν νομίζω ότι υπάρχουν ουσιαστικές επιπτώσεις στον κλάδο από την κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν έχουμε πελατολόγιο από την Ελλάδα ούτε Κύπριοι developers δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Τρ. Κύπρου
Ερ: Αγοράσατε πολλές μετοχές της Τράπεζας τα τελευταία χρόνια σε σχετικά ψηλές τιμές. Τι βλέπατε που δεν βλέπει σήμερα η αγορά;
Απ.: Την εποχή που τις αγόραζα ήταν διαφορετικές οι συνθήκες, δεν είχε ακόμη διαφανεί η μεγάλη κρίση ανά το παγκόσμιο και οι επιδράσεις που θα είχαν στο δικό μας χώρο, Κύπρο και Ελλάδα.
Επειδή εγώ όμως αγόρασα ως θεσμικός επενδυτής με μακροχρόνια βλέψη και όραμα, πίστευα και πιστεύω στη δραστηριότητα της Τράπεζα Κύπρου, δεν ανησυχούσα ούτε ανησυχώ για το γεγονός ότι είχα αγοράσει μετοχές σε σχετικά ψηλές τιμές.
Ερ: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προοπτικές για την επένδυση σας;
Απ.: Σε όλους τους τομείς που επενδύω πιστεύω στην προοπτική της κάθε επένδυσης. Και στις επενδύσεις που έχω κάνει στην Τρ. Κύπρου και στα ακίνητα και άλλου. Πιστεύω στην προοπτική τους.
Ερ: Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι;
Απ.: Ένας επιχειρηματίας όταν επενδύει πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ότι πάντοτε υπάρχει και το ρίσκο. Αν δεν υπήρχε ρίσκο τότε όλοι θα επένδυαν και όλοι θα κέρδιζαν.
Το θέμα είναι να μπορεί κάποιος να σταθμίσει παράγοντες, αρνητικά και θετικά, τη δεδομένη στιγμή που κάνει την επένδυση ώστε να έχει και τα ανάλογα οφέλη.
Προσωπικά πιστεύω ότι οι επενδύσεις που έχω κάνει ήταν πετυχημένες χωρίς φυσικά να έχω κερδίσει από όλες. Στην αριθμητική τους πλειοψηφία όμως θα έλεγα ότι ήταν πετυχημένες.
Ερ: Στην πορεία ως επιχειρηματίας ποια κρίση σας φόβισε περισσότερο;
Απ.: Πέρασα διάφορες κρίσεις, η κάθε μια είχε τις δικές της ιδιομορφίες αλλά δεν θα έλεγα ότι ένοιωσα ποτέ φόβο.
Ερ: Ούτε ως ανώτερο διοικητικό στέλεχος τράπεζας;
Απ.: Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξο άτομο και πιστεύω ότι τα πράγματα μπορεί να τα σταθμίσει κάποιος με τις πράξεις και ενέργειες του και ανάλογα να σμικρύνει τους κινδύνους που έχει ενώπιον του.
Ίσως να μη μπορεί να τους εξαλείψει εντελώς διότι δεν επαφύονται μόνο στον ίδιο, αφού υπάρχουν και οι εξωγενείς παράγοντες. Οι σωστοί όμως επιχειρηματίες είναι ευέλικτοι βλέπουν το μέλλον με αισιοδοξία και κινούνται ανάλογα.
Της Ηρώς Ευθυμίου
Φόρος ακίνητης ιδιοκτησίας
Ερ: Γιατί γίνεται τόση συζήτηση για την αύξηση των συντελεστών του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας; Φαίνεται μικρή η αύξηση…
Απ.: Πιστεύω ότι είναι λάθος σε αυτή τη χρονική περίοδο να αυξάνονται οι φορολογίες είτε είναι φόρος εισοδήματος είτε φόρος ακίνητης περιουσίας. Πιστεύω επίσης ότι είναι λάθος η επιδίωξη αύξησης των κρατικών εσόδων μέσω των φορολογιών, διότι ενδεχομένως να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα εάν συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο η ανάπτυξη και εάν οι επιχειρήσεις σταματήσουν να έχουν κέρδη ή μειωμένη κερδοφορία.
Το αποτέλεσμα στην πραγματικότητα θα είναι το κράτος να εισπράξει λιγότερα παρά το ότι θα αυξήσει τους φορολογικούς συντελεστές.
Ερ: Τελικά, ποιους θα επηρεάσει αυτό το μέτρο;
Απ.: Κατά κύριο λόγο θα επηρεάσει τις εταιρείες οι οποίες ασχολούνται με τον τομέα ανάπτυξης γης, οι οποίες εκ των πραγμάτων ήταν υποχρεωμένες να κρατούν μεγάλα αποθέματα περιουσιών για να μπορούν να δημιουργούν τις αναπτύξεις τους από τις οποίες είχε πολλαπλά οφέλη το κράτος.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος αυτών των περιουσιών οι developers το χρωστούν στους διάφορους χρηματοδοτικούς οργανισμούς.
Ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό των περιουσιών αυτών αν και φαίνεται ότι το κατέχουν οι εταιρείες, αφού δεν έχει μεταβιβαστεί, ουσιαστικά ανήκει στους πελάτες τους. Άρα δεν είναι όπως αναφέρεται ότι θα φορολογήσουν τον πλούτο.
Θα φορολογήσουν λανθασμένα ανύπαρκτο πλούτο διότι δεν μπορεί να θεωρηθεί πλούτος κάτι που δεν ανήκει σε κάποια εταιρεία.
Και το χειρότερο από όλα θα έρθουν σε μια περίοδο που οι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης βρίσκονται κάτω από τόση μεγάλη πίεση που θα τους αναγκάσουν να δανείζονται χρήματα για να πληρώνουν τις επιπρόσθετες φορολογίες.
Ερ: Μα η αύξηση είναι μόλις 3 τις χιλίοις…
Απ.: Η αύξηση από 4 τοις χιλίοις σε 7 τοις χιλίοις στην πραγματικότητα θα διπλασιάσει το συντελεστή φορολόγησης ακίνητης ιδιοκτησίας.
Οι εταιρείες θα αναγκαστούν ακόμη και να εκποιήσουν περιουσίες όσα – όσα για να ανταποκριθούν στις αυξημένες υποχρεώσεις τους, έτσι θα δημιουργηθεί μια πίεση των τιμών προς τα κάτω και τότε θα αρχίσουν να δημιουργούνται αλυσιδωτά προβλήματα.
Οι μειωμένες τιμές δεν θα ικανοποιούν τους χρηματοδοτικούς οργανισμούς ότι είναι καλυμμένοι με τις υποθήκες, έτσι θα αρχίσει ένα ντόμινο καταστροφικό που κανένας δεν θα είναι σε θέση να προβλέψει μέχρι ποιου σημείου θα φθάσει η καταστροφή.
Και σίγουρα δεν θα υποστούν ζημιά μόνο οι επιχειρήσεις αλλά και η οικονομία, ενώ δεν θα επιτύχει και τις επιδιώξεις του.
Ερ: Δεν είναι λογικό να πληρώσουν όλοι από κάτι για μείωση των ελλειμμάτων;
Απ.: Οι επιβαρύνσεις θα πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να μην οδηγούν σε αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα και ειδικότερα σε ορισμένους τομείς. Όλοι πρέπει να συμβάλουν αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι ανασταλτικός στη δραστηριότητα και στην ανάπτυξη.
Εκείνο το οποίο πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε τρόπο είναι η διευκόλυνση της ανάπτυξης. Μόνο δια μέσου των αναπτύξεων και της μείωσης των δαπανών μπορεί να επιλυθούν οικονομικά προβλήματα.
Δύο πρέπει να είναι οι κατευθύνσεις, μείωση δαπανών και υποβοήθηση της ανάπτυξης. Αν ακολουθηθούν οποιεσδήποτε άλλες συνταγές ειδικά για τα δεδομένα της Κύπρου, εκτιμώ ότι θα οδηγήσουν στα αντίθετα αποτελέσματα.
Αγορά ακινήτων
Ερ: Πως πάει η αγορά ακινήτων φέτος;
Απ.: Δυστυχώς στα ίδια επίπεδα με τα περσινά τα οποία δεν ήταν καθόλου ικανοποιητικά.
Γι’ αυτό και θεωρώ ότι πρέπει να εστιαστεί η προσοχή στο πως θα μπορέσει να κινηθεί η αγορά ακινήτων και ο τουρισμός, δύο βασικοί τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, παρά να προσπαθούνε να τους δημιουργήσουν δυσκολίες με επιπρόσθετες επιβαρύνσεις τις οποίες ειδικά σήμερα αδυνατούν να εκπληρώσουν.
Ερ: Εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη προσφορά ακινήτων;
Απ.: Βέβαια. Η διεθνής οικονομική κρίση έπληξε τον κλάδο ακινήτων με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός ακινήτων να παραμείνει αδιάθετος.
Στον αριθμό που υπήρχε από πέρσι προστέθηκαν επίσης και τα ακίνητα τα οποία ήταν υπό κατασκευή και σιγά – σιγά ολοκληρώθηκαν αυξάνοντας έτσι περαιτέρω το αδιάθετο προϊόν.
Ερ: Σε τι επίπεδα κυμαίνονται σε σχέση με πέρσι;
Απ.: Λόγω των κατασκευών που προστίθενται πιστεύω ότι στο τέλος του χρόνου συνολικά θα είναι στα περσινά επίπεδα, περίπου γύρω στις 5 χιλ.
Ερ: Οι τιμές λέει η ΚΤ θα συνεχίσουν να πέφτουν το 2010. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Απ.: Θεωρώ ότι οι τιμές παραθεριστικής κατοικίας έχουν μειωθεί μέχρι 30% και περισσότερο σε όλες τις επαρχίες που μόλις καλύπτουν το κόστος του προϊόντος.
Άρα βλέπω πολύ δύσκολο να μειωθούν και κάτω από του κόστους. Είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς ότι η τιμή θα μειωθεί κάτω από το κόστος.
Άλλωστε δεν θα εξυπηρετήσει σε τίποτα.
Άρα θεωρώ ότι σήμερα οι τιμές των ακινήτων προσφέρονται για αγορά για όσους έχουν ανάγκη απόκτησης κατοικίας αλλά και για επένδυση.
Ερ: Οι Κύπριοι εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ευκαιρία;
Απ.: Σε μεγάλο βαθμό. Οι πωλήσεις που έγιναν μέχρι στιγμής είναι από Κυπρίους. Θα μπορούσε εντούτοις να κινηθεί ακόμη περισσότερο η κυπριακή αγορά αξιοποιώντας την ευκαιρία που παρέχεται μέσα από τη μείωση των τιμών.
Ερ: Πότε βλέπετε να επιστρέφουν οι ξένοι στην εξοχική κατοικία;
Απ.: Όταν βελτιωθούν οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες. Υπάρχουν ήδη κάποια σημάδια ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας γι’ αυτό πιστεύω ότι σταδιακά θα βελτιώνονται οι συνθήκες και στην Κύπρο.
Δεν αναμένω εντούτοις απότομη και σε πολύ μεγάλους αριθμούς επιστροφή των ξένων στην εξοχική κατοικία. Η επαναφορά της αγοράς θα είναι αργή και όχι στους ρυθμούς που γνωρίσαμε πριν δύο χρόνια.
Ερ: Άρχισαν να επανέρχονται οι Βρετανοί που ήταν και η βασικότερη αγορά της Κύπρου;
Απ.: Όχι δεν θα έλεγα ότι επέστρεψαν οι Βρετανοί. Το κενό ωστόσο που άφησε η βρετανική αγορά έχει καλυφθεί σε κάποιο βαθμό από άλλους προορισμούς όπως είναι οι Σκανδιναβικές χώρες, η Ολλανδία, η Γερμανία και σίγουρα η Ρωσία.
Κατάσταση developers
Ερ: Οι Fitch και άλλοι οργανισμοί γράφουν κατά καιρούς ότι τους απασχολεί η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στα ακίνητα. Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα στις εταιρείες ανάπτυξης και στις κατασκευαστικές;
Απ.: Οι κυπριακές τράπεζες δεν ήταν εκτεθειμένες στο θέμα των ακινήτων σε τόσο μεγάλο βαθμό όπως οι τράπεζες του εξωτερικού.
Πρώτα απ’ όλα κινούνταν με εξασφαλίσεις πολύ πιο σωστές και εκτιμήσεις πιο αντικειμενικές, ενώ οι χρηματοδοτήσεις που έδιναν ήταν το 60-70% του συνόλου του κόστους μιας κατασκευής. Άρα υπήρχε ένα περιθώριο 30-40% στις κυπριακές τράπεζες όταν έδιναν χρηματοδοτήσεις. Στην Αμερική οι τράπεζες πολλές φορές δάνειζαν μεγαλύτερα ποσά και από την αξία του ακινήτου με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα τεράστια προβλήματα με τις γνωστές επιπτώσεις σε όλες τις οικονομίες.
Ερ: Πως βλέπεται να εξελίσσεται ο τομέας της ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, από πλευράς παικτών;
Απ.: Όλες οι εταιρείες πρέπει να αναθεωρήσουν τους προγραμματισμούς τους, να περιορίσουν τα κόστα τους και να επενδύσουν σε πιο εξειδικευμένα και πιο ποιοτικά έργα.
Η κατεύθυνση που πρέπει να δοθεί και να στηριχθεί και από το κράτος με διευκολύνσεις και ταχύτητα στην εξασφάλιση άδειας είναι επενδύσεις οι οποίες μπορούν να προσελκύσουν αγοραστές που δεν επηρεάζονται τόσο από τις αρνητικές εξελίξεις.
Και ως Κύπρος και ως επιχειρηματίες εκεί θα πρέπει να αποταθούμε.
Ερ: Εκκρεμούν οι διαδικασίες για μια σειρά μεγάλων αναπτυξιακών έργων όπως μαρίνες, γήπεδα γκολφ, εμπορικά κέντρα και άλλα. Μπορεί η Κύπρος να σηκώσει 14 γήπεδα γκολφ, 5 μαρίνες, εμπορικά κέντρα και άλλα;
Απ.: Το μερίδιο της Κύπρου στη διεθνή αγορά σε αυτό τον τομέα είναι πάρα πολύ μικρό. Ακόμη και αν προσθέσουμε τα έργα που λετε, βέβαια θα πρέπει ως κράτος και ως επιχειρηματίες να προβάλουμε το προϊόν μας και να κινήσουμε το ενδιαφέρον των αγοραστών στη διεθνή αγορά. Εκείνων που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν και να επενδύσουν σε μεγάλα projects.
Πολεοδομική αμνηστία
Ερ: Έχετε άποψη στο θέμα των νομοθετικών ρυθμίσεων που προωθούνται για πολεοδομική αμνηστία;
Απ.: Οι διαδικασίες κατά την άποψη μου θα πρέπει να είναι απλές και γρήγορες στην υλοποίηση τους. Εάν καλυφθούν αυτές οι δύο προϋποθέσεις τότε θα λυθεί ένα πρόβλημα που απασχολεί εδώ και χρόνια τους αγοραστές, Κύπριους και ξένους, τις τράπεζες και τις εταιρείες ανάπτυξης γης.
Οι σοβαρές εταιρείες επιθυμούν να λυθεί αυτό το θέμα ώστε να μπορέσουν να μεταβιβάσουν τα ακίνητα που έχουν ήδη πουλήσει. Εκεί που μπορεί να υπάρχει πρόβλημα είναι στις περιπτώσεις εκείνες που πούλησαν ενώ έχουν υποθηκευμένα τα ακίνητα και δεν είναι σε θέση να τα ξοφλήσουν για να τα μεταβιβάσουν στους πελάτες τους.
Ήμουν και είμαι εξ εκείνων που υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να δοθεί η πολεοδομική αμνηστία για να λυθούν σοβαρότατα προβλήματα και να μπουν τα πράγματα στη σωστή τους πορεία.
Ελλάδα
Ερ: Ποιες οι επιπτώσεις σε εγχώριους developers από την κατάσταση που υπάρχει στην Ελλάδα;
Απ.: Δεν νομίζω ότι υπάρχουν ουσιαστικές επιπτώσεις στον κλάδο από την κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν έχουμε πελατολόγιο από την Ελλάδα ούτε Κύπριοι developers δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Τρ. Κύπρου
Ερ: Αγοράσατε πολλές μετοχές της Τράπεζας τα τελευταία χρόνια σε σχετικά ψηλές τιμές. Τι βλέπατε που δεν βλέπει σήμερα η αγορά;
Απ.: Την εποχή που τις αγόραζα ήταν διαφορετικές οι συνθήκες, δεν είχε ακόμη διαφανεί η μεγάλη κρίση ανά το παγκόσμιο και οι επιδράσεις που θα είχαν στο δικό μας χώρο, Κύπρο και Ελλάδα.
Επειδή εγώ όμως αγόρασα ως θεσμικός επενδυτής με μακροχρόνια βλέψη και όραμα, πίστευα και πιστεύω στη δραστηριότητα της Τράπεζα Κύπρου, δεν ανησυχούσα ούτε ανησυχώ για το γεγονός ότι είχα αγοράσει μετοχές σε σχετικά ψηλές τιμές.
Ερ: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προοπτικές για την επένδυση σας;
Απ.: Σε όλους τους τομείς που επενδύω πιστεύω στην προοπτική της κάθε επένδυσης. Και στις επενδύσεις που έχω κάνει στην Τρ. Κύπρου και στα ακίνητα και άλλου. Πιστεύω στην προοπτική τους.
Ερ: Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι;
Απ.: Ένας επιχειρηματίας όταν επενδύει πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ότι πάντοτε υπάρχει και το ρίσκο. Αν δεν υπήρχε ρίσκο τότε όλοι θα επένδυαν και όλοι θα κέρδιζαν.
Το θέμα είναι να μπορεί κάποιος να σταθμίσει παράγοντες, αρνητικά και θετικά, τη δεδομένη στιγμή που κάνει την επένδυση ώστε να έχει και τα ανάλογα οφέλη.
Προσωπικά πιστεύω ότι οι επενδύσεις που έχω κάνει ήταν πετυχημένες χωρίς φυσικά να έχω κερδίσει από όλες. Στην αριθμητική τους πλειοψηφία όμως θα έλεγα ότι ήταν πετυχημένες.
Ερ: Στην πορεία ως επιχειρηματίας ποια κρίση σας φόβισε περισσότερο;
Απ.: Πέρασα διάφορες κρίσεις, η κάθε μια είχε τις δικές της ιδιομορφίες αλλά δεν θα έλεγα ότι ένοιωσα ποτέ φόβο.
Ερ: Ούτε ως ανώτερο διοικητικό στέλεχος τράπεζας;
Απ.: Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξο άτομο και πιστεύω ότι τα πράγματα μπορεί να τα σταθμίσει κάποιος με τις πράξεις και ενέργειες του και ανάλογα να σμικρύνει τους κινδύνους που έχει ενώπιον του.
Ίσως να μη μπορεί να τους εξαλείψει εντελώς διότι δεν επαφύονται μόνο στον ίδιο, αφού υπάρχουν και οι εξωγενείς παράγοντες. Οι σωστοί όμως επιχειρηματίες είναι ευέλικτοι βλέπουν το μέλλον με αισιοδοξία και κινούνται ανάλογα.
Ειδήσεις Σχετικών Θεμάτων
