Κ. Καδής: Στόχος η αειφόρος, πράσινη και καθαρή Κύπρος

Στις ενέργειες που βρίσκονται σε εξέλιξη για προστασία των περιοχών Natura 2000 αναφέρεται ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής, σε συνέντευξη που παραχώρησε στη StockWatch, λίγες μέρες πριν το ξέσπασμα πυρκαγιών σε περιοχές των επαρχιών Λεμεσού και Λάρνακας.

Σημειώνει ότι παρά τις προειδοποιήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά την διμερή συνάντηση που είχαν οι αρχές της Δημοκρατίας με την ΕΕ, αναγνωρίστηκε η σημαντική πρόοδος που επιτεύχθηκε για ολοκλήρωση του νομικού πλαισίου που διέπει τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ). 

Ο κ. Καδής αναφέρεται στο χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της στρατηγικής μελέτης για την χωροθέτηση των ΑΠΕ, δίνοντας παράλληλα λεπτομέρειες για τα ποσά που αναλογούν σε κάθε δράση του υπουργείου Γεωργίας.

Τονίζει ότι η συνεισφορά του υπουργείου Γεωργίας εστιάζεται κυρίως σε παρεμβάσεις που αφορούν την κλιματική ουδετερότητα, την ενεργειακή απόδοση, τη διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την έξυπνη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων και γενικά σε παρεμβάσεις που προωθούν την κυκλική και πράσινη οικονομία.

Γενικότερα, σημειώνει ότι οι παρεμβάσεις του υπουργείου υπηρετούν το όραμα για μια αειφόρο, «πράσινη» και «καθαρή» Κύπρο.

Ακολουθεί η συνέντευξη.

Στο επίκεντρο οι «πράσινες» πολιτικές

Ποιο είναι το μερίδιο του Υπουργείου Γεωργίας από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) και πως θα χρησιμοποιηθεί για δράσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας;

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) θέτει στο επίκεντρό του «πράσινες» πολιτικές και ως εκ τούτου η συμβουλή του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) είναι σημαντική. Σε επίπεδο κονδυλίων, ανέρχεται περίπου στα €173 εκατομμύρια (συν €27 εκατομμύρια ΦΠΑ), που αντιστοιχεί στο 14% του προϋπολογισμού του Σχεδίου. Το ΥΓΑΑΠ συνεισφέρει στο ΣΑΑ με πέντε μεταρρυθμίσεις και δεκατέσσερις επενδύσεις σε αναπτυξιακά και κατασκευαστικά έργα. Πρέπει, ωστόσο, να σημειώσουμε ότι τα έργα που αφορούν τη μετάβαση στην Πράσινη Οικονομία ξεπερνούν το μισό δισεκατομμύριο ευρώ και αντιστοιχούν στο 41 % του προϋπολογισμού του Σχεδίου. 

Η συνεισφορά του ΥΓΑΑΠ εστιάζεται κυρίως σε παρεμβάσεις που αφορούν την κλιματική ουδετερότητα, την ενεργειακή απόδοση, τη διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την έξυπνη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων και γενικά σε παρεμβάσεις που προωθούν την κυκλική και την πράσινη οικονομία. Στο ΣΑΑ περιλαμβάνονται, ασφαλώς και παρεμβάσεις που συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας, όπως είναι δράσεις προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές, προϋπολογισμού €19 εκατ., δράσεις προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος από την πετρελαϊκή ρύπανση, προϋπολογισμού €8 εκατ., και η δημιουργία μονάδας θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας προϋπολογισμού €30 εκατ.

Γενικότερα θα έλεγα ότι οι παρεμβάσεις του ΥΓΑΑΠ υπηρετούν το όραμα του Υπουργείου για μια αειφόρο, «πράσινη» και «καθαρή» Κύπρο, μέσα από την ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στη γεωργία και την αλιεία, την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο διαχείριση των φυσικών μας πόρων. Παράλληλα, εναρμονίζονται με τις πολιτικές της ΕΕ, ιδιαίτερα αυτές που περιγράφονται στην Πράσινη Συμφωνία και συμβάλλουν στην επίτευξη των εθνικών περιβαλλοντικών μας στόχων.

Επισημαίνω ότι έργα για τους πιο πάνω τομείς και ιδιαίτερα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, καλύπτονται και από άλλους μηχανισμούς χρηματοδότησης. Για παράδειγμα το έργο IP Physis, χρηματοδοτείται από πρόγραμμα LIFE, προϋπολογισμού €17 εκατ. και αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην ορθολογική διαχείριση και διατήρηση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, την αποκατάσταση ειδών και οικοτόπων της Οδηγίας της ΕΕ για την προστασία της βιοποικιλότητας, και γενικότερα στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Κύπρο.

-Ποια έργα αναλογούν στο χαρτοφυλάκιο του υπουργείου σας και ποιες μεταρρυθμίσεις θα προωθήσετε για αειφόρο ανάπτυξη και μια καθαρή Κύπρο απαλλαγμένη από τους διάσπαρτους σκουπιδότοπους;

Επιπρόσθετα των έργων που προανέφερα, το Υπουργείο μας θα υλοποιήσει μέσω του ΣΑΑ κι άλλα επενδυτικά έργα και μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλουν στην επίτευξη των εθνικών περιβαλλοντικών στόχων και ενός πιο αειφόρου μοντέλου ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, άλλοι σημαντικοί τομείς παρέμβασης είναι η διαχείριση στερεών και κτηνοτροφικών αποβλήτων, η ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων, η προστασία των δασών από τις πυρκαγιές, η προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος, η ανάγκη για μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε βιομηχανίες, επιχειρήσεις και οργανισμούς καθώς και η ανθεκτικότητα και η ανταγωνιστικότητα της γεωργίας.

Αναφορικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας που αφορά στην απαλλαγή της Κύπρου από τους διάσπαρτους σκουπιδότοπους, είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο της παράνομης απόθεσης και συσσώρευσης αποβλήτων, σε διάφορα σημεία σε όλη την επικράτεια της ελεύθερης Κύπρου. Το φαινόμενο παρατηρείται σε απόκρημνες ή απομονωμένες περιοχές όπως χαράδρες, κοίτες ποταμών και περιοχές της Νεκρής Ζώνης. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο, με ανεξέλεγκτους σκυβαλλότοπους που επιφέρουν σοβαρή υποβάθμιση του περιβάλλοντος και αποτελούν κίνδυνο για την δημόσια υγεία.  Το Υπουργείο, αξιολογώντας την κατάσταση και σε συνεργασία με το Υπ. Εσωτερικών, το Υφυπουργείο Τουρισμού και τα Γραφεία των Επιτρόπων Περιβάλλοντος και Εθελοντισμού, προχώρησαν στη διοργάνωση της εκστρατείας καθαριότητας της Κύπρου «Δες το καθαρά», η οποία θα εντατικοποιηθεί το ερχόμενο Φθινόπωρο.  Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια από το Τμήμα Περιβάλλοντος για εντατικοποίηση των ελέγχων/επιθεωρήσεων για εξάλειψη των παράνομων απορρίψεων.

Θα ήθελα όμως να τονίσω και τη σημασία των επενδύσεων που προβλέψαμε στο ΣΑΑ και συνάδουν με τους στόχους της κυκλικής οικονομίας, καθώς η διαχείριση των αστικών αποβλήτων αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό, €50 εκατ. περίπου, θα διατεθούν, μεταξύ άλλων, για επέκταση του εθνικού δικτύου Πράσινων Σημείων και αύξηση των εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων.

Χρονοδιάγραμμα μελέτης για χωροθέτηση ΑΠΕ

-Πότε αναμένεται ότι θα υποβληθεί ο χωροθετικός σχεδιασμός και η στρατηγική εκτίμησης των επιπτώσεων για τις ΑΠΕ;

Αρχικά να σημειώσω ότι o εξορθολογισμός της χωροθέτησης των έργων ΑΠΕ αποτελεί σημαντική εξέλιξη, η οποία επιτυγχάνεται με τη συνεργασία και συνεισφορά όλων των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους. Μέσα από αυτή τη συνεργασία καθορίστηκαν και ιεραρχήθηκαν οι περιοχές στις οποίες μπορούν να εκαθίστανται τέτοια έργα. Θα δούμε, για παράδειγμα, ότι η νέα πολιτική δεν αφήνει περιθώριο εγκατάστασης τέτοιων υποδομών στις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές του δικτύου Natura 2000. Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, σε σχέση με τη Χωροθέτηση των Έργων που Αξιοποιούν Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στον Τομέα της Ηλεκτροπαραγωγής, αναμένεται να υποβληθεί από την Υπηρεσία Ενέργειας, που είναι η αρμόδια αρχή, στο Τμήμα Περιβάλλοντος εντός Ιουλίου 2021. Στη συνέχεια, το Τμήμα Περιβάλλοντος θα προχωρήσει στη διαδικασία αξιολόγησης, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του Οκτωβρίου του 2021.

Κενά προστασίας Natura 2000 και κατσάδες ΕΕ

-Πότε θα ολοκληρωθεί ο καθορισμός των περιοχών του δικτύου Natura 2000 ώστε να καλυφθούν τα κενά που υποδεικνύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε επίπεδο αιτιολογημένης ζώνης;

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια τεράστια προσπάθεια με την εμπλοκή όλων των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους καθώς και την αξιοποίηση επιστημόνων πέραν των κρατικών υπηρεσιών, ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να καλύψει όλα τα κενά που έχουν παρατηρηθεί σε σχέση με την επάρκεια του Δικτύου Natura 2000. Έχουν επεκταθεί περιοχές, έχουν προστεθεί άλλες περιοχές, ενώ γίνεται συλλογή επιπλέον επιστημονικών στοιχείων, μέσω χαρτογραφήσεων και παρακολουθήσεων, ιδιαίτερα σε σχέση με τις χερσαίες περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Αν και τα στοιχεία αυτά έχουν κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαφάνηκε ότι έχρηζαν κάποιων διευκρινίσεων, τις οποίες παρείχε η Δημοκρατία.

Οι μεγαλύτερες ανεπάρκειες που εντοπίζονται από την ΕΕ, αφορούν στον χαρακτηρισμό και προστασία παράκτιων και υπεράκτιων περιοχών και ειδών, τόσο όσον αφορά Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), όσο και για Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πτηνά.  Και για αυτές τις περιπτώσεις η Δημοκρατία έχει ήδη ξεκινήσει την υλοποίηση εξειδικευμένων μελετών, με στόχο τη συλλογή των αναγκαίων στοιχείων.  Οι μελέτες αυτές είναι χρονοβόρες και δαπανηρές και δεν έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ προηγουμένως στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου. Έχουμε πλέον μια συστηματική επικοινωνία με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μέσα από την οποία οι δικές μας υπηρεσίες παρέχουν  συστηματικά ενημέρωση για τα στοιχεία που λαμβάνονται από τη συνεχή έρευνα και τις εργασίες που υλοποιούνται, ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθηση της προόδου από την ΕΕ.

Θέλω να πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναγνωρίσει την πρόοδο που έχει γίνει και τη βούληση μας να καλύψουμε όλα τα κενά που έχουν παρατηρηθεί.

-Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα έκδοσης των αναγκαίων διαταγμάτων διαχείρισης, ώστε να τερματιστεί η παραβίαση των περιοχών Natura 2000, που υποδεικνύει και η ΕΕ;

Η διαδικασία έκδοσης Διαταγμάτων Προστασίας και Διαχείρισης, με βάση τον Νόμο περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής, έχει αρχίσει και προχωρά με ικανοποιητικούς ρυθμούς, με στόχο την ολοκλήρωση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τις περιοχές Natura 2000.

Σχετικά Διατάγματα κατέχουν τέσσερις περιοχές, εκ των οποίων όμως τα τρία Διατάγματα χρειάζονται αναθεώρηση, αφού είχαν εκδοθεί το 2011. Σύμφωνα με το τελευταίο χρονοδιάγραμμα που δόθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα πρώτα Διατάγματα Προστασίας και Διαχείρισης αναμένεται να εκδοθούν εντός του μηνός Ιουλίου. Αρκετά από τα Διατάγματα αναμένεται να εκδοθούν εντός του 2021, ενώ τα υπόλοιπα θα εκδοθούν εντός του 2022. Επίσης, κατά την διμερή συνάντηση που είχαν οι αρχές της Δημοκρατίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον περασμένο Μάρτιο, δόθηκε σχετική ενημέρωση για την πορεία έκδοσης των προαναφερόμενων Διαταγμάτων. Στη εν λόγω συνάντηση, η Επιτροπή αναγνώρισε τη σημαντική πρόοδο που επιτεύχθηκε για ολοκλήρωση του νομικού πλαισίου που διέπει τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ).  Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί τους τελευταίους μήνες είναι αρκετή, ώστε να είμαστε αισιόδοξοι ως προς την έκβαση της συγκεκριμένης υπόθεσης. 

Υπό αξιολόγηση οι μελέτες για Τοπικό Σχέδιο Ακάμα

-Ποια είναι η άποψή σας σε ότι αφορά τις προτάσεις για το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα που προτείνουν π.χ. ογκώδεις και διάσπαρτες αναπτύξεις εκτός των ορίων ανάπτυξης, την ιδέα του επισκέψιμου αγροκτήματος, την πολιτική της μεμονωμένης κατοικίας και την επέκταση της λατομικής ζώνης Ανδρολύκου, στα πλαίσια προστασίας της περιοχής Natura 2000;

Η περιοχή του Ακάμα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιβαλλοντικά περιοχές της Κύπρου και αυτό έχει αναγνωριστεί εδώ και δεκαετίες, εξ’ ου και η προστασία του προωθείται με διάφορους τρόπους εδώ και αρκετό καιρό. Το Τοπικό Σχέδιο των Κοινοτήτων του Ακάμα, στο οποίο αναφέρεστε, αποτελεί αρμοδιότητα του Υπουργείου Εσωτερικών και δεν έχει δημοσιευτεί ακόμα.  Είμαι ωστόσο, βέβαιος ότι με την περιβαλλοντική αξιολόγηση που θα γίνει, θα διασφαλιστεί ότι δεν θα επηρεάσει τα στοιχεία του περιβάλλοντος και του τοπίου, τα οποία πρέπει να προστατευτούν. 

Το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, όπως απαιτεί η Νομοθεσία, θα εξεταστεί τόσο στο πλαίσιο του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Σχέδια ή και Προγράμματα Νόμου, όσο και στο πλαίσιο του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου. Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) και η Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) υποβλήθηκαν στο Τμήμα Περιβάλλοντος στις 26/2/2021 και η διαδικασία αξιολόγησής τους έχει αρχίσει.

Από την πλευρά μας, ως Υπουργείο Περιβάλλοντος, θα διασφαλίσουμε ότι οι πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου θα είναι πλήρως συμβατές με τις σχετικές οδηγίες της ΕΕ που αφορούν τη διατήρηση της φύσης. Από την άλλη, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι ρυθμίσεις που θα γίνουν θα συμβάλλουν και στη βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων.

Προτεραιότητα η μείωση απωλειών νερού

-Ποιοι οι σχεδιασμοί του Υπουργείου σας για επίλυση του θέματος των απωλειών στο δίκτυο υδροδότησης;

Ως χώρα που χαρακτηρίζεται από λειψυδρία και επηρεάζεται ήδη από την κλιματική αλλαγή, με μια από τις επιπτώσεις της να είναι η μείωση στην βροχόπτωση – άρα και στις διαθέσιμες ποσότητες νερού, θέτουμε ψηλά στις προτεραιότητές μας δράσεις που περιορίζουν της απώλειες αυτού του πολύτιμου πόρου. Σημειώνω ότι το θέμα της μείωσης απωλειών νερού από τις υποδομές ύδρευσης αποτελεί βασική προτεραιότητα της χώρας μας, όπως και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία, με νέα Οδηγία (ΕΕ 2020/2184) δρομολογεί την εκπόνηση μελετών για εκτίμηση των επιπέδων διαρροής νερού και την κατάρτιση σχεδίου δράσης, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση του ποσοστού των διαρροών. Αν και η νέα Οδηγία δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στην Εθνική Νομοθεσία, έχουμε ήδη περιλάβει στο Εθνικό ΣΑΑ την εκπόνηση ειδικών μελετών που θα συμβάλουν στην υιοθέτηση των προνοιών της.  Για παράδειγμα, η προτεινόμενη Μεταρρύθμιση του Τομέα Διαχείρισης των Υδάτινων Πόρων, που περιλαμβάνεται στο ΣΑΑ, στοχεύει στην ενδυνάμωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε να εφαρμόζουν βέλτιστες πρακτικές για την ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση του νερού.

Επίσης, στο ΣΑΑ έχουν περιληφθεί και δύο σημαντικά έργα του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) τα οποία θα συνεισφέρουν στη βελτίωση των κρατικών υποδομών μεταφοράς πόσιμου νερού και στη μείωση των απωλειών. Το 1ο έργο, κόστους περίπου €11,7 εκατ., αφορά στην αντικατάσταση του Αγωγού Χοιροκοιτίας – Αμμοχώστου (Φάση Α), ενώ το 2ο έργο, κόστους περίπου €6,0 εκατ., αφορά στην εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και επιτελικού ελέγχου των υδατικών έργων του ΤΑΥ, με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας και της βιώσιμης λειτουργίας των υποδομών που διαχειρίζεται, λειτουργεί και συντηρεί το Τμήμα.

Πέντε αιτήσεις καταχώρησης παραδοσιακών προϊόντων

- Που στοχεύετε σε ότι αφορά την πιστοποίηση κυπριακών προϊόντων και σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι προσπάθειες του Υπουργείου προς αυτή την κατεύθυνση;

Ως μικρή χώρα με κατακερματισμένους και μικρούς τους γεωργικούς κλήρους, είναι αδύνατο να ανταγωνιστούμε μεγάλες χώρες σε προϊόντα που παράγονται μαζικά, εξασφαλίζοντας οικονομίες κλίμακος. Αναπόφευκτα η στρατηγική μας επικεντρώνεται στην παραγωγή και προώθηση προϊόντων, τα οποία έχουν ως ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα την ποιότητα και την ταυτότητά τους. Με αυτό το σκεπτικό, στόχος του Υπουργείου Γεωργίας είναι η πιστοποίηση όσο το δυνατό μεγαλύτερου αριθμού γεωργικών προϊόντων και ιδιαίτερα προϊόντων σημαντικών για την αγροτική οικονομία. Πρόσφατα, πέρα από την καταχώριση του Χαλλουμιού ως προϊόντος με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), ακόμη τρία εξαιρετικά προϊόντα της χώρας μας έχουν καταχωρηθεί ως προϊόντα Προστατευόμενης Γεωγραφικής ‘Ένδειξης (ΠΓΕ). Πρόκειται για τη Λούντζα Πιτσιλιάς, το Χοιρομέρι Πιτσιλιάς και το Λουκάνικο Πιτσιλιάς. 

Η προσπάθεια για καταχώρηση κι άλλων παραδοσιακών προϊόντων είναι συνεχής.  Επί του παρόντος βρίσκονται υπό εξέταση ακόμη πέντε αιτήσεις (δύο σε Κοινοτικό επίπεδο και τρείς σε Εθνικό). Επιπρόσθετα, καταβάλλονται συντονισμένες ενέργειες για ετοιμασία και υποβολή νέων αιτήσεων, δίνοντας έμφαση σε σημαντικά προϊόντα της χώρας μας, όπως είναι για παράδειγμα ο σουτζιούκος και το χαρουπόμελο.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να αναφερθώ σε μια ακόμη σημαντική πρωτοβουλία του Υπουργείου μας, η οποία κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Πρόκειται για το νομοσχέδιο που έχουμε ετοιμάσει για την καθιέρωση του Κυπριακού Σήματος, το οποίο θα χαρακτηρίζει προϊόντα που παράγονται στην Κύπρο από κυπριακές πρώτες ύλες. Η πρωτοβουλία αυτή αγκαλιάστηκε και από τον αγροτικό κόσμο της Κύπρου και ελπίζουμε σύντομα να περάσει από την Βουλή των Αντιπροσώπων, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή.