Σ. Ζένιος: Τα συν και πλην διακυβέρνησης Αναστασιάδη

Τα θετικά και αρνητικά της διακυβέρνησης του Νίκου Αναστασιάδη ενόψει της ολοκλήρωσης της θητείας του, σταχυολογεί ο καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Σταύρος Ζένιος.

Σε συνέντευξή του στη StockWatch, o κ. Ζένιος σημειώνει ότι στην κυβέρνηση πρέπει να δοθούν εύσημα για την επιτυχή διαχείριση της κρίσης του 2013 και την εφαρμογή του Μνημονίου.

«Δυστυχώς με την αποχώρηση της Τρόικας φάνηκε η γύμνια του πολιτικού συστήματος. Δέστε την κατάρρευση του Συνεργατισμού, διότι για κατάρρευση πρόκειται και όχι για απλή πώληση, που στοίχισε πάλι στον φορολογούμενο», προσθέτει.

Παράλληλα, αναφέρει ότι «δεν προχώρησαν μεταρρυθμίσεις που να αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας, παραμένουμε προσκολλημένοι στην παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, και όλοι οι δείκτες που αφορούν διαφθορά χειροτερεύουν».

«Η κότα των χρυσών διαβατηρίων αποδείχθηκε δηλητηριώδες φίδι όπως είχαν προειδοποιήσει με απόλυτη σαφήνεια κάποιοι πανεπιστημιακοί», σημειώνει.

Στη συνέντευξη ο κ. Ζένιος αναφέρεται στα δύο προβλήματα της κυπριακής οικονομίας, τις επιπτώσεις από τις αποφάσεις της ΕΚΤ για αύξηση των επιτοκίων τον Ιούλιο για καταχρεωμένες χώρες όπως η Κύπρος, αλλά και στο κύμα ακρίβειας που αναμένεται να οδηγήσει σε νέο κύμα ΜΕΔ.

Η συνέντευξη

Ερ.: Ποιες οι επιπτώσεις από τις αποφάσεις της ΕΚΤ για αύξηση των επιτοκίων τον Ιούλιο για καταχρεωμένες χώρες όπως η Κύπρος;

Στην πρόσφατη αξιολόγηση του δημόσιου χρέους που κάναμε μαζί με την Ελεγκτική Υπηρεσία είχαμε βρει ότι το δημόσιο χρέος της Κύπρου βρίσκεται σε καθοδική πορεία. Ωστόσο υποδείξαμε ότι τα ψηλά επίπεδα χρέους ενέχουν σοβαρούς κινδύνους και δώσαμε ένα παράδειγμα συνδυασμού ψηλών επιτοκίων και ύφεσης που θα μπορούσε να εκτροχιάσει το δημόσιο χρέος. Βλέπουμε τώρα τα επιτόκια να ακολουθούν ανοδική πορεία για διάφορους λόγους. Αν η αύξηση των επιτοκίων προκαλέσει και ύφεση τότε θα μπούμε στην επικίνδυνη περιοχή που περιγράφει η ανάλυση της. Από την άλλη βέβαια ο πληθωρισμός είναι ευνοϊκός για τους χρεώστες, διότι το χρέος είναι σε ονομαστικές αξίες και άρα πιο εύκολα μπορεί να αποπληρωθεί. Επομένως χρειάζεται προσεκτική παρακολούθηση του δημόσιου χρέους για να αξιολογούμε σωστά τον συνδυασμό αύξηση επιτοκίων-πληθωρισμός-τυχόν ύφεση.

Ερ.: Η Κύπρος βρίσκεται αντιμέτωπη με αδυσώπητο κύμα ακρίβειας σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Ποιες ομάδες θεωρείτε ότι θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο πρόβλημα επιβίωσης;

Πάντοτε είναι τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα που επηρεάζονται, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να υπάρχει δίκτυο κοινωνικής προστασίας, και εδώ είναι ένα από τα σημαντικά έργα που άφησε πίσω της η Ζέτα Αιμιλιανίδου, σχέδια προσεκτικά σχεδιασμένα για να μην τυγχάνουν εκμετάλλευσης και να δίνουν κίνητρα, αλλά και να στηρίζουν στις δυσκολίες που οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες.

Ωστόσο, αυτή τη φορά βλέπουμε και επαγγελματίες υπηρεσιών να επηρεάζονται, λόγω κυρίως των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία και των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Εταιρείες ρωσικών συμφερόντων ή πελατολογίου αντιμετωπίζουν ένα συστημικό σοκ.

Επίσης η αύξηση στις τιμές των καυσίμων, που προέρχεται και από τις ευρύτερες πληθωριστικές τάσεις αλλά και, ιδιαίτερα, λόγω των επιπτώσεων του πολέμου. Επομένως οι εταιρείες μεταφορών θα αντιμετωπίσουν προβλήματα, τα οποία βεβαίως τελικά θα μετακυλιθούν στους καταναλωτές.

Το πιο ανησυχητικό ωστόσο θεωρώ ότι είναι οι αυξήσεις στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας που θα χειροτερέψουν με τις επιβολές φορολογίας ρύπων και αύξησης της τιμής των καυσίμων. Δυστυχώς έχουμε ολιγωρήσει αδικαιολόγητα και το κόστος είναι ήδη τεράστιο και το νοιώθουν οι καταναλωτές.

Ερ.: Θεωρείτε ότι λόγω της νέας κρίσης, θα προκύψει αύξηση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο σύστημα;

Ο κίνδυνος είναι πραγματικός. To χρέος των νοικοκυριών έχει μειωθεί σημαντικά από το 2013, ωστόσο παραμένει από τα ψηλότερα στην Ευρώπη. Είναι περίπου 110% του ΑΕΠ, συγκρίνεται με Ελλάδα, Βέλγιο, Γερμανία όπου οι αναλογίες είναι γύρω στο 60%. Επομένως, ναι, προβλέπεται μια δύσκολη περίοδος.

Ερ.: Μέσα σε αυτό το κύμα ακρίβειας που παρατηρείται, οι τράπεζες ενδεχομένως να πρέπει να χαλαρώσουν τις απαιτήσεις για την εξυπηρέτηση των δανείων των δανειοληπτών;

Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή. Οι τράπεζες μας είχαν πολύ χαλαρές απαιτήσεις και το πρόβλημα τελικά μεταφέρθηκε στις τράπεζες και το πληρώσαμε όλοι. Είναι καλό να υπάρχει μια αντικυκλική στάση έναντι των δανειοληπτών, αυστηρότερη σε περιόδους ανάπτυξης και πιο επιεικής σε περιόδους ύφεσης, αλλά δεν θα έλεγα ότι πρέπει να χαλαρώσουν τις απαιτήσεις τους, εξάλλου δεν μπορούν αφού πλέον υπόκεινται σε ενιαία εποπτεία. Αλλά εκεί που υπάρχουν περιθώρια ευελιξίας τώρα είναι η περίοδος να τα εξαντλήσουν.

Ερ.: Ποια θεωρείτε ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα της κυπριακής οικονομίας αυτήν τη στιγμή;

Δύο είναι τα προβλήματα και είναι και τα δύο τεράστιας σημασίας. Πρώτον, είναι το θέμα της διαφθοράς. Και δεύτερο, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα. Μόλις χθες ανακοίνωσε το ΚΟΕ του Πανεπιστημίου Κύπρου ότι η Κύπρος πάλι υποβαθμίστηκε σε διεθνείς δείκτες, ενώ σε διάφορους δείκτες για τη διαφθορά οι αποδόσεις μας χειροτερεύουν κάθε χρόνο από το 2013.

Ίσως κάποιοι θεωρήσουν υπερβολικό ότι βάζω τη διαφθορά ως πρώτο πρόβλημα, και πράγματι δεν έχουμε τα φαινόμενα τριτοκοσμικών χωρών.  Ωστόσο η διαφθορά επηρεάζει όλους τους τομείς της οικονομίας, ακόμη και εκεί που δεν υπάρχει διαφθορά, διότι καταστρέφει την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία της χώρας. Δυσκολεύει την ανάληψη πρωτοβουλιών και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Μου έκανε μεγάλη έκπληξη που ένας υποψήφιος για την Προεδρία της Δημοκρατίας δήλωσε ότι δεν υπάρχει διαφθορά στη χώρα. Αν οι υποψήφιοι για το ανώτατο αξίωμα δεν κατανοούν το πρόβλημα, πως αναμένουμε να το λύσουμε.

Ερ.: Η Κύπρος έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά την ίδια ώρα η έλλειψη εργατικού δυναμικού σε εξειδικευμένους τομείς τονίζεται ως μέγα πρόβλημα. Πώς το εξηγείτε;

Τα Πανεπιστήμια, εκ της φύσεως τους, δεν προσαρμόζονται εύκολα στις ανάγκες της αγοράς, γι’ αυτό είναι καλό να υπάρχει ένα οικοσύστημα ανώτερης εκπαίδευσης που να μπορεί, ως σύστημα, να προσαρμόζεται.

Νομίζω η επιτυχία του Πανεπιστημίου Κύπρου στις διεθνείς κατατάξεις έχει δημιουργήσει μια κουλτούρα να κρίνουμε όλα τα ιδρύματα με τον ίδιο τρόπο. Μα αν θες να είναι όλα σου τα ιδρύματα ερευνητικά σε τομείς αιχμής, δεν θα μπορούν να προσαρμόζονται στις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας.

Χρειαζόμαστε ένα πανεπιστήμιο που να προσαρμόζει εύκολα τα προγράμματα του στις τεχνολογικές εξελίξεις ή που δομημένο με μεθόδους διδασκαλίας εξ αποστάσεως να μπορεί να προσαρμόζει εύκολα στις ανάγκες της αγοράς.

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια επίσης μπορούν να είναι πιο ευέλικτα αλλά και εδώ τους βάζουμε πιέσεις για να είναι πιο ερευνητικά. Από την άλλη βάζουμε περιορισμούς στα δημόσια πανεπιστήμια που τα δυσκολεύουν να καινοτομήσουν.

Όπως γνωρίζετε υποστήριξα και υποστηρίζω ότι χρειαζόμαστε ένα ερευνητικό πανεπιστήμιο διεθνών προδιαγραφών, αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι το πρότυπο για όλα τα ιδρύματα της χώρας.

Υπάρχει επίσης και η διάσταση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που οφείλει να ανοίγει ορίζοντες στους μαθητές για νέα επαγγέλματα και νέους τομείς.

Ερ.: Ποια επαγγέλματα θεωρείτε είναι αυτά με τη μεγαλύτερη ζήτηση τα επόμενα χρόνια;

Οτιδήποτε έχει σχέση με την ψηφιακή τεχνολογία και τη διείσδυσή της σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Data science, blockchain, machine learning, ικανότητα προγραμματισμού σε διάφορες γλώσσες, ανάλυση δεδομένων. 

Αλλά βλέπω και μια σημαντική ανάγκη για επιστήμες που έχουν σχέση με τον άνθρωπο, τη διαχείριση της πολυπλοκότητας, του άγχους, της διαφορετικότητας στο χώρο εργασίας και στην κοινωνία. Ιδιαίτερα την ικανότητα να προστατευόμαστε από τον υπερπληθωρισμό πληροφοριών.

Ερ.: Ενόψει και της ολοκλήρωσης της θητείας του κ. Αναστασιάδη, πώς κρίνετε τη διακυβέρνησή του στα οικονομικά θέματα; Έκανε όλα όσα πρέπει; Τί απέτυχε να πράξει;

Στην Κυβέρνηση οφείλουμε να δώσουμε τα εύσημα για την επιτυχή διαχείριση της κρίσης του 2013 και την εφαρμογή του Μνημονίου. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ θετικά και οδήγησαν σε εύκολη επανεκλογή του νυν Προέδρου.

Δυστυχώς με την αποχώρηση της Τρόικας φάνηκε η γύμνια του πολιτικού συστήματος. Δέστε την κατάρρευση του Συνεργατισμού, διότι για κατάρρευση πρόκειται και όχι για απλή πώληση, που στοίχισε πάλι στον φορολογούμενο.

Δεν προχώρησαν μεταρρυθμίσεις που να αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας, παραμένουμε προσκολλημένοι στην παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και όλοι οι δείκτες που αφορούν τη διαφθορά χειροτερεύουν.

Η κότα των χρυσών διαβατηρίων αποδείχθηκε δηλητηριώδες φίδι όπως είχαν προειδοποιήσει με απόλυτη σαφήνεια κάποιοι πανεπιστημιακοί.

Να σας εξηγήσω γιατί αυτά είναι πάρα πολύ απογοητευτικά: Αν μια Κυβέρνηση που ανέλαβε σε περιόδους μεγάλης κρίσης δεν μπόρεσε να κάνει τις μεγάλες τομές που χρειάζεται η χώρα, ποιος και πότε περιμένουμε να τις κάνει.