You are here

Ώρα μηδέν για τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης

07/07/2022 14:26

Ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής τίθεται σήμερα νομοσχέδιο για την τροποποίηση του συντάγματος, ώστε να καταστεί δυνατή η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός της δομής και της λειτουργίας των δικαστηρίων με την επαναλειτουργία των δύο ανωτάτων δικαστηρίων όπως προβλέπονται στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας, ήτοι του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου, την απονομή στα δύο αυτά δικαστήρια πρόσθετης δικαιοδοσίας τρίτου βαθμού, καθώς και με την ίδρυση και λειτουργία Εφετείου για την εκδίκαση των εφέσεων.

Σημειώνεται ότι το υπό αναφορά νομοσχέδιο «περί της Εικοστής Δεύτερης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμος του 2019», αποτελεί μέρος ευρύτερων νομοθετικών ρυθμίσεων με τις οποίες επιδιώκεται η δικαστική μεταρρύθμιση, κατατέθηκε και συζητήθηκε κατά την προηγούμενη βουλευτική περίοδο μαζί με δύο άλλα νομοσχέδια, που τιτλοφορούνται «Ο περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019» και «Ο περί Δικαστηρίων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019».

Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην εισηγητική έκθεση που συνοδεύει τη δέσμη των τριών μεταρρυθμιστικών νομοσχεδίων, αυτά ετοιμάστηκαν κατόπιν αξιολόγησης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης και βασίστηκαν τόσο στην έκθεση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του 2016 για τις λειτουργικές ανάγκες των δικαστηρίων όσο και στην έκθεση των Ιρλανδών εμπειρογνωμόνων του 2018 αναφορικά με τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος. 

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, της κατάθεσης των νομοσχεδίων προηγήθηκε εντατική διαβούλευση του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως με το Ανώτατο Δικαστήριο, τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο.

Μαζί με το νομοσχέδιο θα τεθούν προς συζήτηση και ψήφιση από την Ολομέλεια του σώματος και τροπολογίες των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Πιο συγκεκριμένα την άσκηση ελέγχου ουσίας από διοικητικό δικαστήριο επί πάσης προσφυγής προβλέπει τροπολογία που κατατέθηκε από τους βουλευτές Πανίκο Λεωνίδου του ΔΗΚΟ, Κωστή Ευσταθίου της ΕΔΕΚ, Νίκο Τορναρίτη του ΔΗΣΥ και Άριστο Δαμιανού του ΑΚΕΛ.

Σημειώνεται ότι ο συγκεκριμένος έλεγχος ασκείται ήδη για φορολογικά ζητήματα και ζητήματα διεθνούς προστασίας κατά το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επίσης με τροπολογία που κατατέθηκε από τον βουλευτή του ΑΚΕΛ Άριστο Δαμιανού σκοπείται η διατήρηση της αποκλειστικής δικαιοδοσίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου να εκδίδει εντάλματα της φύσεως του habeas corpus, mandamus, prohibition, quo warranto και certiorari.

Αξίζει να αναφερθεί ότι τα τρία νομοσχέδια, αποτελούν μέρος ευρύτερων νομοθετικών ρυθμίσεων, με τις οποίες επιδιώκεται η δικαστική μεταρρύθμιση.

Σκοπός του πρώτου νομοσχεδίου είναι η τροποποίηση του περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) Νόμου και του δεύτερου νομοσχεδίου η τροποποίηση του περί Δικαστηρίων Νόμου, ενώ αμφότερα αποσκοπούν στη μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό των δομών και της λειτουργίας των δικαστηρίων με την επαναλειτουργία των δύο δικαστηρίων που προβλέπονται στο Σύνταγμα, του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου, την απονομή στα δύο αυτά δικαστήρια πρόσθετης δικαιοδοσίας τρίτου βαθμού, καθώς και την ίδρυση και λειτουργία Εφετείου με δευτεροβάθμια δικαιοδοσία για την εκδίκαση των εφέσεων.

Όσον αφορά το τρίτο νομοσχέδιο που τίθεται σήμερα ενώπιον της Ολομέλειας αφορά την τροποποίηση του Συντάγματος, ώστε να καταστεί δυνατή η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός των δομών και της λειτουργίας των δικαστηρίων.

Με πέντε δικαστές τα νέα δικαστήρια

Αξίζει να αναφερθεί ότι η σύνθεση των δύο ανώτατων δικαιοδοτικών οργάνων του Συντάγματος, του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου που θα επαναλειτουργήσουν θα είναι πενταμελής.

Τα μέλη των εν λόγω δικαστηρίων θα διορίζονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος προηγουμένως θα πρέπει να συμβουλεύεται το Γνωμοδοτικό Δικαστικό Συμβούλιο ως προς την καταλληλότητα των υποψηφίων για διορισμό προσώπων.  

Το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο θα έχει δικαιοδοσία να εκδικάζει εφέσεις κατά αποφάσεων του Διοικητικού Δικαστηρίου σε θέματα δημοσίου δικαίου, μείζονος δημοσίου συμφέροντος και γενικής δημόσιας σημασίας.

Επίσης θα αποφασίζει επί αίτησης του Γενικού Εισαγγελέα ή οποιουδήποτε των διαδίκων, μετά από διαδικασία αναθεωρητικής έφεσης, για νομικά θέματα που προκύπτουν από την απόφαση και σχετίζονται με αλλαγή πάγιας νομολογίας ή με την ανάγκη ορθής εφαρμογής ή ερμηνείας ουσιαστικής διάταξης νόμου.

Ακόμα θα μπορεί να αποφασίζει επί συγκρουόμενων ή αντιφατικών αποφάσεων του Εφετείου εκδιδομένων στο πλαίσιο της αναθεωρητικής του δικαιοδοσίας για σκοπούς συνοχής του δικαίου.

Από την πλευρά του το Ανώτατο Δικαστήριο θα έχει δικαιοδοσία να εκδικάζει εφέσεις κατά αποφάσεων δικαστηρίου που ασκεί πολιτική ή ποινική δικαιοδοσία, περιλαμβανομένων των δικαστηρίων ειδικής δικαιοδοσίας, επί θεμάτων μείζονος δημοσίου συμφέροντος ή γενικής δημόσιας σημασίας.

Επίσης θα αποφασίζει επί αίτησης του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ή οποιουδήποτε των διαδίκων, μετά από διαδικασία πολιτικής ή ποινικής έφεσης, για νομικά θέματα που προκύπτουν από την απόφαση.

Αναμένεται ακόμη να αποφασίζει επί συγκρουόμενων ή αντιφατικών αποφάσεων του Εφετείου στην πολιτική του δικαιοδοσία για σκοπούς συνοχής του δικαίου, και να αποφασίζει την επανεκδίκαση από το Εφετείο ποινικής υπόθεσης επί της οποίας εκδόθηκε καταδικαστική απόφαση, ενόψει νέων στοιχείων ή γεγονότων που ενδεχόμενα να ανατρέπουν εν όλω ή εν μέρει την απόφαση.

Σημειώνεται ότι, κατά τη συζήτηση ενώπιον της επιτροπής, ως ημερομηνία έναρξης της λειτουργίας των εν λόγω δικαστηρίων καθορίστηκε η 1η Οκτωβρίου 2022.

Θα εκδικάσουν καθυστερημένες υποθέσεις

Με βάση πληροφόρηση της Επιτροπής Νομικών εξάλλου που εξέτασε τα νομοσχέδια, οι εκκρεμούσες υποθέσεις που θα παραπεμφθούν στα υπό ίδρυση δικαστήρια έχουν ως ακολούθως:

Στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο θα παραπεμφθούν 377 αναθεωρητικές εφέσεις, που αφορούν στο διοικητικό δίκαιο, εκ των οποίων οι 292 είναι εφέσεις που καταχωρίσθηκαν πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2018 και 85 από αυτές είναι εφέσεις κατά απόφασης ενός δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Στο Ανώτατο Δικαστήριο θα παραπεμφθούν 1,557 υποθέσεις, εκ των οποίων οι 1,523 είναι πολιτικές εφέσεις που καταχωρίσθηκαν πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2017 και οι 34 είναι πολιτικές εφέσεις που αφορούν σε προνομιακά εντάλματα.

Στο Εφετείο θα παραπεμφθούν 3,149 υποθέσεις, εκ των οποίων 2,158 είναι πολιτικές εφέσεις που καταχωρίσθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2018, 233 είναι ποινικές εφέσεις, 688 είναι αναθεωρητικές εφέσεις που καταχωρίσθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2019 (582 κατά απόφασης δικαστή του Διοικητικού Δικαστηρίου και 106 κατά απόφασης δικαστή του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας) και 70 πολιτικές αιτήσεις που αφορούν σε πρωτοβάθμια δικαιοδοσία έκδοσης προνομιακών ενταλμάτων.

Σε ό,τι αφορά τον προβλεπόμενο χρόνο εκδίκασης των αναφερόμενων πιο πάνω υποθέσεων, η υπουργός ανέφερε στην επιτροπή ότι το Ανώτατο Δικαστήριο δεν καθορίζει συγκεκριμένο προβλεπόμενο χρόνο εκδίκασης, αλλά επισημαίνει ότι το υφιστάμενο Ανώτατο Δικαστήριο διεκπεραιώνει περίπου 500 πολιτικές εφέσεις και περίπου 140 υποθέσεις αναθεωρητικής δικαιοδοσίας ετησίως και αναμένεται ότι ο ίδιος αριθμός ετησίως δυνατόν να διεκπεραιώνεται από το νέο Ανώτατο Δικαστήριο και το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, αντίστοιχα.

Της Ελένης Χαραλάμπους