You are here

Οικοσελίδα » Απόψεις » Κρατικές Εγγυήσεις ή Κρατικός Δανεισμός;

Κρατικές Εγγυήσεις ή Κρατικός Δανεισμός;

02/04/2020

Η πανδημία έχει προκαλέσει ένα εξωγενές σοκ στις οικονομίες, και όλοι συμφωνούν ότι τα κράτη πρέπει να παρέμβουν. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι ένα κράτος πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα πολεμοφόδια του από την αρχή. Το κράτος έχει ήδη υποστηρίξει νοικοκυριά και επιχειρήσεις με τα μέτρα που πάρθηκαν μέχρι σήμερα, ενώ έχει τώρα και μειωμένα έσοδα και η επίδραση της πανδημίας στην οικονομία εξαρτάται από το πόσο θα διαρκέσει η πανδημία, και το κράτος πρέπει να είναι έτοιμο και για την «επόμενη μέρα». Για την Κύπρο αυτό σημαίνει ότι τα δημόσια οικονομικά θα κληθούν να συνεισφέρουν όταν θα έχει περάσει πλέον η πανδημία και θα έχει αφήσει πίσω της την οικονομική κρίση. Και εδώ έγκειται η βασική διαφορά μεταξύ της χρήσης κρατικών εγγυήσεων και του κρατικού δανεισμού. Αν δανειστεί το κράτος τώρα, σημαίνει θα είναι δυσκολότερος ο δανεισμός αργότερα όταν πολύ πιθανόν να χρειαστεί ξανά κρατική παρέμβαση. Ενώ οι κρατικές εγγυήσεις επιτρέπουν στο κράτος να βοηθήσει άμεσα μέσω κορωνοδανείων που θα δοθούν από την πλεονάζουσα ρευστότητα των τραπεζών, και όποιες πιθανές κρατικές πληρωμές γίνουν σε βάθος χρόνου.

Το ζητούμενο είναι να στηριχθούν οι εργαζόμενοι και τα νοικοκυριά στη δύσκολη περίοδο που διαρκεί η πανδημία και να διατηρηθούν στον μέγιστο δυνατό βαθμό οι παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας, πάντα εντός των δυνατοτήτων του κράτους. Δηλαδή, μια επιχείριση που ήταν σχετικά βιώσιμη όταν άρχισε το lockdown, καλό θα είναι να είναι έτοιμη να προσφέρει στην οικονομίας μόλις τελειώσει το lockdown. Αυτούς τους δύο στόχους έχει η παρέμβαση των κρατών. Τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει η κρατική παρέμβαση θα πρέπει να λάβουν υπόψη την ανθεκτικότητα της κυπριακής οικονομίας. Με βάση την πιο πρόσφατη τοποθέτηση της EBRD (Ευρωπαϊκής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης), η κυπριακή οικονομία είναι εύθραυστη στους τομείς των δημοσιονομικών και του χρηματοοικονομικού συστήματος, μεταξύ άλλων. Δηλαδή, τα δημόσια οικονομικά δεν διαθέτουν τεράστιο οπλοστάσιο και πρέπει να χρησιμοποιηθεί με σύνεση σήμερα, για να υπάρχουν πόροι και την επαύριο της πανδημίας (θέση επίσης και του Προέδρου του Δημοσιονομικού Συμβουλίου).

Επίσης, οι λύσεις πρέπει να είναι απλές και γρήγορες.

Με βάση αυτά θεωρούμε ότι πρώτη γραμμή άμυνας πρέπει να είναι οι κρατικές εγγυήσεις, ενώ τα κρατικά δάνεια να ακολουθήσουν αν και εφόσον χρειαστεί.

Γιατί;

Κατ’ αρχή να υπενθυμίσουμε ότι το κράτος δεν έχει μηχανισμούς να δίνει δάνεια. Είναι επίσης δύσκολο, πολύπλοκο και χρονοβόρο να κάνει δίκαιο καταμερισμό της όποιας βοήθειας, την στιγμή που η πανδημία εξαπλώνεται. Ενώ η ιδέα των δανείων με κρατικές εγγυήσεις χρησιμοποιεί τις τράπεζες ως εργαλείο βραχυπρόθεσμης πολιτικής δανεισμού σε επιχειρήσεις, νοουμένου ότι οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να εργοδοτούν τους (περισσότερους) υπαλλήλους τους. Με απλά λόγια, τα λεφτά που θα δανειστούν από τις τράπεζες και σε περίπτωση μη-αποπληρωμής, θα καλύψει το κράτος 70% της ζημιάς και οι τράπεζες 30%. Με αυτό τον τρόπο και οι εργαζόμενοι στηρίζονται και οι επιχειρήσεις διατηρούνται (τουλάχιστον για ένα διάστημα).

Είναι σημαντικό να υπάρξει έλεγχος των τραπεζών. Έχουν ήδη μπει περιορισμοί στις τράπεζες από τη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία έχει απαγορεύσει στις τράπεζες την πληρωμή μερισμάτων, αλλά και επαναγορά μετοχών τους, ως μέτρο για την ενδυνάμωση τωνκεφαλαιακών βάσεων των τράπεζων. Επίσης οι τράπεζες θα μπορούσαν να δεσμευτούν ότι δεν θα πληρωθούν δώρα (bonuses) προς υπάλληλους και διευθυντικά στελέχη για τον επόμενο χρόνο. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου έχει την δύναμη να επιβάλει αυτά τα μέτρα.

Επομένως, με βάση αρχές διαχείρισης κινδύνων προτείνουμε να ψηφιστούν οι κρατικές εγγυήσεις έναντι του άμεσου δανεισμού του κράτους, στο παρόν στάδιο, για τους πιο κάτω λόγους.

Που υπερτερούν οι Κρατικές Εγγυήσεις έναντι του άμεσου δανεισμού;

(Νοείται ότι για παραχώρηση εγγυημένων κορωνοδανείων θα τεθούν όροι για μη απολύσεις και μισθούς των εργαζομένων, π.χ., να διατηρήσει μια εταιρεία το 90% του προσωπικού της με τουλάχιστον 90% της αντιμισθίας.)

  • Το κράτος περιορίζει την άμεση χρήση δημοσιονομικού μαξιλαριού που δημιουργήθηκε με μεγάλες προσπάθειες από το 2013.
  • Με την παραχώρηση κορωνοδανείων οι εργαζόμενοι πληρώνονται κανονικά μέσω των εταιρειών. Σε περίπτωση που εταιρείες δεν τα καταφέρουν, το κράτος έχει ήδη μηχανισμούς στήριξης ανέργων (ανεργιακό επιδομα), οι οποίοι θα μπορούσαν να εμπλουτιστούν, λαμβάνοντας υπόψη και το πρόγραμμα της ΕΕ που προαναφέραμε.

Τέλος, ο δανεισμός από το κράτος με πληρωμές χωρίς ιδιαίτερα κριτήρια πιθανόν να μην μπορεί να κρατήσει για πολύ.

Που μειονεκτούν οι Κρατικές Εγγυήσεις έναντι του άμεσου δανεισμού;

  • Δίνεται άμεση ανάσα στις επιχειρήσεις αφού δεν χρειάζεται να δανειστούν λόγω του ότι το κράτος θα δανειστεί για να πληρώσει υπαλλήλους εταιρειών.
  • Ο δανεισμός των επιχειρήσεων αναβάλλεται για αργότερα, αλλά αυτό σημαίνει ότι το μέλλον τους εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς και όχι από το κράτος, το οποίο θα έχει χρησιμοποιήσει τα πιο πολλά εφόδια του με τον άμεσο δανεισμό.

Βεβαίως τα δάνεια μέσω κρατικών εγγυήσεων εξαρτούνται από τις τράπεζες. Οι τράπεζες έχουν παρόμοια κίνητρα με το κράτος να συνεισφέρουν στην διάσωση των παραγωγικών δυνάμεων της οικονομίας. Όπως ακριβώς το κράτος είχε κίνητρο να διασώσει τις τράπεζες το 2013, και αυτό οι τράπεζες οφείλουν να το θυμούνται. Οι τράπεζες ευημερούν μόνο όταν ευημερεί η πραγματική οικονομία. Με τους περιορισμούς σε καταβολή μερισμάτων, bonus και επαναγορά μετοχών, το μόνο που τους απομένει είναι να επιδείξουν εταιρική υπευθυνότητα. Ακόμα και στην περίπτωση που οι τράπεζες δεν στηρίξουν με δάνεια την αγορά, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου θα μπορούσε να παρέμβει με δραστικά μέτρα προς τις τράπεζες. Τα εργαλεία ενός Κεντρικού Τραπεζίτη είναι ισχυρά, αλλά καλύτερα να μένουν αχρησιμοποίητα. Όπως λένε στην Δυτική Αφρική «Μίλα απαλά και κράτα χοντρό ραβδί, τότε θα φθάσεις μακρυά». 

Του Σταύρου Ζένιου και Ανδρέα Μιλιδώνη