You are here

Μια δεύτερη ανάγνωση της Κατάθεσης του Προέδρου της Δημοκρατίας

06/02/2021

Η παρουσία του Πρόεδρου της Δημοκρατίας (ΠτΔ) ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής για τα «χρυσά διαβατήρια» θα μπορούσε θεωρητικά να ξεκαθαρίσει σημαντικά ζητήματα που εγέρθηκαν μέσα από την αμφιλεγόμενη εφαρμογή του προγράμματος πολιτογραφήσεων. Οι όποιες προσδοκίες όμως δεν επιβεβαιώθηκαν δυστυχώς.

Συγκεκριμένα ζητήματα δεν αναδείχθηκαν, ενώ άλλα προσεγγίστηκαν με έναν επιδερμικό τρόπο που σαφώς δεν συνδράμει στο να αναδειχθούν λάθη, παραλείψεις, παρατυπίες ή/και παρανομίες όπου υπήρχαν και αναλόγως να αποτρέψουμε την επανάληψή τους, αναβαθμίζοντας παράλληλα την ποιότητα της διακυβέρνησης συνολικά.

Το πρώτο ζήτημα είναι η σύγκρουση συμφερόντων. Διαχρονικά, η πολιτική ηγεσία επιδεικνύει μια ανικανότητα/απροθυμία να αντιληφθεί τι είναι η σύγκρουση συμφερόντων και πώς μια τέτοια σύγκρουση που αφορά έναν κυβερνητικό/κρατικό αξιωματούχο δύναται να λειτουργήσει ενάντια στο δημόσιο συμφέρον. Η παρουσία του ΠτΔ στην Επιτροπή ήταν μια χαμένη ευκαιρία για να ξεκαθαρίσει στο ανώτερο επίπεδο το εάν η πολιτική ηγεσία αντιλαμβάνεται τη σημασία του όρου και πως επιτυγχάνει την αποτελεσματική διαχείριση περιπτώσεων όπου μια τέτοια σύγκρουση προκύπτει.

Η λογοδοσία των αξιωματούχων έναντι θεσμών και διαδικασιών θα έπρεπε επίσης να αναδειχθεί με πιο ξεκάθαρο τρόπο. Θα μπορούσε π.χ. να ερωτηθεί ο ΠτΔ ποιά ήταν η διαδικασία διασφάλισης εφαρμογής της χάρτας δεοντολογίας της Κυβέρνησης Αναστασιάδη και πως λογοδοτούν τα κυβερνητικά στελέχη σε σχέση με την εφαρμογή της (δεδομένου ότι, θεωρητικά τουλάχιστον, ακόμη ισχύει). Μπορεί η μη-εφαρμογή της χάρτας να μην εγείρει νομικά ζητήματα, αλλά τυχόν παραβίασή της παραμένει μείζον πολιτικό και ηθικό ζήτημα. Συγκεκριμένα, η αποδοχή του υπερπολυτελούς ταξιδιού στις Σεϋχέλλες από τον Σαουδάραβα «φίλο» επενδυτή ήταν ξεκάθαρη παραβίαση της χάρτας*, ενώ δημιουργούσε επίσης σύγκρουση συμφερόντων, αφού ο παραλήπτης του δώρου προήδρευε του οργάνου που ενέκρινε την παροχή υπηκοότητας στον εν λόγω επενδυτή, αλλά και σε όλη την οικογένειά του!

Επιπρόσθετα, η όποια προσπάθεια διασαφήνισης των ρόλων των εμπλεκομένων στο συγκεκριμένο πρόγραμμα παραμένει άλυτος γρίφος. Ακόμη προσπαθούμε να καταλάβουμε το ρόλο του κάθε εμπλεκόμενου δρώντα, είτε αυτός ήταν λειτουργός, υπουργός, υπουργικό συμβούλιο, πρόεδρος της Βουλής ή/και πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ποιος έχει την ευθύνη για αυτό το ασαφές πλαίσιο όσον αφορά τους ελέγχους, την προώθηση και τη διεκπεραίωση του συγκεκριμένου προγράμματος;

Οι βασικοί κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης στον ιδιωτικό τομέα μετά την κρίση του 2008 και την τραγική αποτυχία εταιρειών-κολοσσών είναι ιδιαίτερα αυστηροί σε θέματα σύγκρουσης συμφερόντων, ελέγχου από ανεξάρτητα σώματα, διαφάνειας, λογοδοσίας, διασαφήνισης ρόλων και αρμοδιοτήτων, αλλά και προστασίας των συμφερόντων όλων τα επηρεαζόμενων από τις υπηρεσίες που προσφέρει ένας οργανισμός (stakeholders). Στην εφαρμογή αυτών των βασικών κανόνων διακυβέρνησης, ο κυβερνητικός μηχανισμός και ο τρόπος που εφαρμόστηκε το πρόγραμμα θα έπαιρναν απροβίβαστο. Τυχόν αποτυχία της Επιτροπής να αναδείξει το κενά αυτά δεν θα βοηθήσει στην εποικοδομητική διαχείριση του προβλήματος αλλά και γενικότερα στην επιτυχή διεκπεραίωση του σημαντικού έργου που έχει να επιτελέσει.

Όμως, επειδή το έργο της Επιτροπής είναι εν εξελίξει, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η οποιαδήποτε κριτική δεν θα πρέπει να έχει σκοπό να προκαταλάβει το πόρισμα, αλλά να αναδείξει ζητήματα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τη διαδικασία. Στο πλαίσιο αυτό θα ήταν βοηθητικό να τεθεί στο δημόσιο διάλογο και η αναγκαιότητα να κληθούν και ευρωπαίοι αξιωματούχοι να μιλήσουν ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής όπως και άλλοι κρατικοί αξιωματούχοι. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην επί παραβάσει διαδικασία που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2020 τονίζει ότι η παραχώρηση διαβατηρίου σε επενδυτές χωρίς να υπάρχει πραγματικός δεσμός με τα οικεία κράτη μέλη, δεν συνάδει με την αρχή της καλόπιστης συνεργασίας, ενώ υπονομεύει την ακεραιότητα του καθεστώτος της ενωσιακής ιθαγένειας**. Παράλληλα, από τον Αύγουστο 2018, η Τσέχα Επίτροπος Δικαιοσύνης δήλωνε εξαιρετικά ανήσυχη για το θέμα και τόνιζε ότι η πώληση υπηκοοτήτων από κράτη μέλη είναι απειλή για την ασφάλεια της ΕΕ***. Δεν θα έπρεπε να κληθεί εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταθέσει και να αναδείξει ιστορικά ποια ήταν η θέση του αρμόδιου Ευρωπαϊκού θεσμού στο συγκεκριμένο ζήτημα; Επίσης, ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας δήλωσε ότι γνωμοδότησε πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα σχετικά με τη συμβατότητα του κυπριακού επενδυτικού προγράμματος με το ενωσιακό δίκαιο****, αλλά προφανώς δεν λήφθηκε υπόψη η γνώμη του. Δεν θα ήταν σωστό και ο συγκεκριμένος αξιωματούχος να παραθέσει τη θέση του, αλλά και το πώς αυτή έτυχε διαχείρισης από την εκτελεστική εξουσία;

Η πρόσκληση σε όλους όσους είχαν κάποιο ρόλο/αρμοδιότητα, τόσο σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι εκ των ων ουκ άνευ αν θέλουμε να υπάρχει διαφάνεια και να ολοκληρωθεί με επιτυχία η προσπάθεια να αναδειχθούν τα κακώς έχοντα, με σκοπό όχι μόνο να υπάρξει λογοδοσία, αλλά και να γίνουμε καλύτεροι ως κοινωνία.

*Ο Άδωνης Πηγασίου (PhD) είναι ακαδημαϊκός, διευθυντής EIMF

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

*Η χάρτα αναφέρει συγκεκριμένα για τα μέλη της κυβέρνησης: «Δεν αποδέχονται τυχόν προσκλήσεις για προσωπική φιλοξενία, η οποία προέρχεται από ξένη κυβέρνηση ή από φυσικά ή νομικά πρόσωπα των οποίων η δραστηριότητα σχετίζεται με το υπουργείο τους» - https://politics.offsite.com.cy/article/ayti-einai-i-harta-poy-ypegrapsa...

**Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2020) ‘Συστήματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινεί διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Κύπρου και της Μάλτας λόγω «πώλησης» της ενωσιακής ιθαγένειας’ (https://ec.europa.eu/cyprus/news_20201020_2_en)

***Wright, L. (2018) EU confronts member states issuing citizenship for money – DW (7.8.2018) (https://www.dw.com/en/eu-confronts-member-states-issuing-citizenship-for...)

****Φιλελεύθερος (4.2.2021) «Ψάχνεται το Προεδρικό για τις επιστολές»   (https://www.philenews.com/oikonomia/kypros/article/1117749/psachnetai-to...)