Μετά την περιβαλλοντική καταστροφή, οι επιφυλάξεις σχετικά με τον παράγοντα «βιωσιμότητα» (ESG Considerations)
Ο λόγος δεν μπορεί να μην γίνεται για την πλέον πιο καταστροφική πυρκαγιά που έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια. Πέραν από το κυβερνητικό θέμα (σχετικά με τα υφιστάμενα σχέδια πρόληψης/δράσης και τους απαραίτητους πόρους που είναι διαθέσιμοι) και από το νομικό θέμα (εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας, ποινές) μένει το μεγάλο θέμα της κοινωνικής ευθύνης της αναδάσωσης και επαναφοράς της καμένης έκτασης όχι μόνο από την Κυβέρνηση αλλά σε σύμπνοια και από την κοινωνία στο σύνολο της.
Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, μία τρομακτική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο συντελείται σε σχέση με την επενδυτική συνείδηση που αφορά το τρίπτυχο του περιβάλλοντος, κοινωνία και διακυβέρνησης. Ο κινητήριος μοχλός και δύναμη, η βιωσιμότητα. Αυτή είναι η τάση σε επιχειρηματικό και οικονομικό επίπεδο ανά την υφήλιο. Καθώς οι επενδυτικές προτιμήσεις μεταβάλλονται (π.χ. millennials generation) αναβαθμίζονται και θεσμοθετούνται πλέον σε επίπεδο βιωσιμότητας της επένδυσης, μέσα στο τρίπτυχο ESG (Environment, Social, Governance).
Το υφιστάμενο μοντέλο της Κυπριακής Οικονομίας βρίσκεται τώρα σε ένα σταυροδρόμι, κατεξοχήν μετά την πρόθεση υιοθέτησης του RRF (Recovery and Resilience Fund/Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) που στόχο έχει να ευθυγραμμίσει τις οικονομίες της Ευρώπης μέσα στο πλαίσιο της επόμενης γενιάς: βιώσιμη στρατηγική ανάπτυξη και μακροοικονομική σταθερότητά, μέσω της μετάβασης σε «πράσινη» και «ψηφιακή» οικονομία. Σε αυτό το σημείο θα χρειαστεί πολιτική αλληλεγγύη και συλλογικότητα και δεν είμαι σίγουρος ακόμα, πως θα μπορέσουμε να αναπροσαρμόσουμε το οικονομικό μας μοντέλο, λόγω των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για το επόμενο αναγκαίο βήμα.
Αυτό όμως που επιβάλλεται να γίνει είναι μία αρχή προς την ορθή κατεύθυνση. Βλέπουμε καθημερινώς την επιτυχή επιχειρηματική έκδοση «πράσινων και βιώσιμων χρηματοοικονομικών προϊόντων» (green and sustainable finance) στην παγκόσμια επενδυτική κοινότητα. Επίσης υπάρχει αρκετή έρευνα ως προς το tightening (μικρή διαφορά) των spreads των Κυβερνητικών ομολόγων σε σχέση με το δείκτη αναφοράς (benchmark) τους, ανάλογα με το πόσο ψηλή είναι η ESG βαθμολογία που έχει η κάθε χώρα, τόσο λιγότερα τα spreads (πιο λίγα κόστη). Αξίζει να αναφερθεί ότι το ενδιαφέρον αλλά και οι επενδυτικές εντολές σε νέα εκδόσεις επενδυτικών προϊόντων κάτω από την ομπρέλα του ESG είναι σε άκρως αυξητική τάση και έχουν ξεπεράσει τις εκδόσεις «πατροπαράδοτων» επενδυτικών προϊόντων. Είναι αποδεδειγμένο ότι η ζήτηση για αυτού του είδους τα προϊόντα είναι αυξημένη, γεγονός που επιφέρει και χαμηλότερο κόστος στους εκδότες, ακόμα ένα κρίσιμο σημείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη στην κατάσταση που βρισκόμαστε (Δείκτης χρέους/ΑΕΠ γύρω στο 118%). Θα μπορούσαμε να μειώσουμε τα κόστη μας διαχρονικά, τόσο σε Κυβερνητικό αλλά και σε επιχειρηματικό επίπεδο.
Όσο αφορά την έκδοση Κυβερνητικών Χρεογράφων κάτω από την ομπρέλα του ESG, υπάρχουν αρκετά πρακτικά θέματα και επιφυλάξεις ακόμα. Πρώτον, οι τίτλοι θεωρούνται άνευ ρίσκου (free of credit risk), δεύτερον εμπεριέχουν πρακτικά προβλήματα επιμέτρησης των διαφόρων παραγόντων (οι Κυβερνητικές εκδόσεις χρέους αφορούν οικονομική πολιτική/ανάπτυξη) και τρίτον υπάρχουν πρακτικά θέματα ανάληψης ευθύνης σε περιπτώσεις αθέτησης των όρων εντολής. Παρόλα αυτά δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε τα γεγονότα του 2013 και της παρενέργειες/παραμόρφωση που έχει φέρει στο μοντέλο μας (π.χ. ΚΕΠ / Χρυσά Διαβατήρια).
Μετά από αυτή την τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή, ίσως να είναι μια καλή ευκαιρία για την Κυπριακή Δημοκρατία να δεσμευτεί έναντι της κοινωνίας μας, της επιχειρηματικής και παγκόσμιας επενδυτικής κοινότητας για τη διαχείριση των «πράσινων» πόρων μας (resource management) κάτω από την ομπρέλα της βιωσιμότητάς του ESG, όπως ήδη άλλες ανεπτυγμένες, αλλά και μικρές ωστόσο χώρες, έχουν ανοίξει το δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση. Σχετικά με την καταστροφική πυρκαγιά, λόγου χάρη, θα μπορούσε η Κυπριακή Δημοκρατία να αρχίσει την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής καταστροφής, αξιολογώντας τον περιβαλλοντικό παράγοντα με συγκεκριμένα επιμετρήσιμα στοιχεία, όπως είναι οι περιβαλλοντικές μετρήσεις (ρύποι), δεντροφύτευση όπως επίσης και η μέτρηση παραγωγής βιολογικών προϊόντων ή/και αγροτικών καλλιεργειών που έχουν τώρα χαθεί λόγω της πυρκαγιάς. Απλώς να υπενθυμίσω ότι, ήδη υπάρχει η Κυβερνητική δέσμευση για δεντροφύτευση ενός εκατομμυρίου δέντρων («Φυτεύω για το κλίμα»), που πάρθηκε πριν από τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών.
Ο πλείστος επιχειρηματικός κόσμος στην Κύπρο, έχει δείξει έμπρακτα τη στήριξη του προς τους πληγέντες της καταστροφικής πυρκαγιάς και αυτό είναι πράγματι συγκινητικό αφού υποδηλώνει το πραγματικό πρόσωπο της Κύπρου. Αυτό που χρειάζεται όμως, μέσα στο συνεχές μεταβαλλόμενο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον μας, είναι η υιοθέτηση (έστω και σταδιακά) των κριτηρίων ESG. Οι ίδιες οι επιχειρήσεις και ο επιχειρηματικός κόσμος, θα πρέπει να εστιάσουν πάνω στα κριτήρια του ESG και να δημοσιεύουν/γνωστοποιούν τα αποτελέσματα και τις μετρήσεις τους στα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και στοιχεία διακυβέρνησης που υιοθετούν. Μέσα από αυτό τον δρόμο και το κανάλι, θα μπορέσουν να αναδειχθούν σαν πρωτοπόροι στον κλάδο τους και να διεισδύσουν όχι μόνο σε μερίδιο αγοράς και σε αυξημένα νούμερα πωλήσεων, αλλά και στη συνείδηση όλων των εμπλεκομένων (stakeholders).
Επίσης, είναι πασιφανές ότι αυτή η τάση δεν είναι μόδα, αλλά μία επενδυτική στροφή στη βιωσιμότητά και στα νέα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης, άρα όσο πιο σύντομα αναπροσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα τόσο πιο γρήγορα κερδίζουμε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Σε αυτό το σημείο θεωρώ σωστό να αναφέρω ότι παρέκκλιση από τις δεσμεύσεις και τα κριτήρια της κάθε έκδοσης, συνεπάγεται με αυξημένα κόστη για τις επιχειρήσεις και κατά συνέπεια των Κυβερνήσεων (αυξημένα spreads). Συνεπώς οποιαδήποτε ανεπάρκεια των επιχειρηματικών δεσμεύσεων κάτω από το μανδύα της βιωσιμότητας (ESG), θα επιφέρει αυξημένα κόστη στον δανεισμό ή καλύτερα στο κόστος κεφαλαίου. Θα πρέπει λοιπόν, να υιοθετηθούν τα κατάλληλα και ελκυστικότερα χρηματοδοτικά εργαλεία από τους οργανισμούς χρηματοδότησης, για την υποστήριξη των επιχειρήσεων στη μετάβαση τους στο πλαίσιο ESG (αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω ελκυστικότερων χρηματοδοτικών προϊόντων που αποσκοπούν σε αυτό το τομέα).
Η βιωσιμότητα δεν αφορά μόνο το περιβάλλον, αλλά αφορά και την κοινωνία και τη διακυβέρνηση. Αν θέλουμε να «καθαρίσουμε» τους λεκέδες γύρω από το όνομα της Κύπρου μας, θα μπορούσαμε σαν Κυπριακή Δημοκρατία να εστιάσουμε στην βιωσιμότητα μας ανάλογα και σε συνάρτηση με το κάθε πυλώνα ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση). Λόγου χάρη, οι παράγοντες του πυλώνα της Διακυβέρνησης (Governance) είναι επιμετρήσιμοι και αφορούν τις κατηγορίες της διαφθοράς, πολιτικής σταθερότητας, πολιτικά δικαιώματα/ελευθερίες, κανόνες δικαίου, ποιότητα της κανονιστικής αποτελεσματικότητας και ποιότητας.
Τουλάχιστον, την επόμενη μέρα αυτής της τεράστια περιβαλλοντικής μας καταστροφής, ας αναλογιστούμε πως θα μπορούσαμε να αρχίσουμε βήμα-βήμα όχι μόνο να αποκαταστήσουμε αυτή τη τεράστια ζημιά, αλλά να αναπροσαρμόσουμε το νέο μοντέλο της Κυπριακής Οικονομίας μέσω του μανδύα της βιωσιμότητας μέσα στα πλαίσια του ESG σαν ένα σύγχρονο κράτος που ανταγωνίζεται αξιοπρεπώς και διαφάνεια στο διεθνές πλέον περιβάλλον. Αν ο στόχος μας είναι για μία αειφόρο, πράσινη και καθαρή ανάπτυξη για την Κύπρο μας, μέσα στα Ευρωπαϊκά πλαίσια ανάπτυξης δεν έχουμε και πολλές επιλογές, πρέπει να δράσουμε άμεσα και αποφασιστικά.