You are here

Η λογική του παραλόγου

12/10/2015

Σε πρόσφατο άρθρο του στην Καθημερινή ο κ. Αβέρωφ Νεοφύτου δηλώνει ότι θα περάσει ο νόμος για την πώληση δανείων γιατί είναι προς το συμφέρον όλων.  Όπως ισχυρίζεται «μέσω των πωλήσεων δανείων ο δανειολήπτης έχει πιθανότητες μερικού κουρέματος χρέους» και οι τράπεζες ξεφορτώνονται έτσι τα προβληματικά δάνεια που βαραίνουν τους ισολογισμούς τους.  Το παράδειγμα που θέτει ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ έχει ως εξής:


«Για ένα μη εξυπηρετούμενο δάνειο του €1 εκ. η τράπεζα έχει υποστεί ζημιά €350.000, λέει ο κ. Αβέρωφ Νεοφύτου και προσθέτει ότι εάν η τράπεζα κάνει αυτό το δάνειο, με μια αναδιάρθρωση, εξυπηρετούμενο και δώσει μια έκπτωση 15%, αυτόματα μπορεί να καταγράψει στα βιβλία της €200.000 κέδρος . Γιατί δεν το κάνει; Ο λόγος έγκειται στο τι θα πει στον δανειολήπτη που πληρώνει εδώ και χρόνια κανονικά τις δόσεις του: Επιβραβεύω τον κακό δανειολήπτη δίνοντας του έκπτωση και εσύ που πλήρωνες τις δόσεις σου, με εσένα τι γίνεται»;

Εδώ φοβούμαι αρχίζει η λογική του παραλόγου.  Η Τράπεζα κατ' αρχήν δεν θα πει τίποτε απολύτως.  Διότι δεν αφορά τους άλλους δανειολήπτες.  Ουδέποτε μια αναδιάρθρωση ενός δανείου είχε ή μπορεί να συνδέεται με άλλο δανειολήπτη.  Έτσι γίνεται εδώ και χρόνια χωρίς κανένα πρόβλημα.  Πως ο κ. Νεοφύτου έχει συμπεράνει ότι θα επαναστατήσουν οι άλλοι δανειολήπτες είναι άξιον απορίας.  Ίσως επειδή δεν αντιλαμβάνεται πως δουλεύουν οι τράπεζες.  Και εν πάσει περιπτώσει, αν ήταν έτσι όπως ισχυρίζεται τότε γιατί να μην είναι πρόβλημα και όταν τα Hedge Funds προσφέρουν εκπτώσεις κατά βούληση σε μερικούς και σε άλλους όχι;  Και με τη μόνη, αλλά ουσιαστική διαφορά, ότι όποιες εκπτώσεις προσφέρουν τα "Funds" θα είναι κατά πολύ μειωμένες από αυτές που θα μπορούσε να κάνει η τράπεζα χωρίς μεσάζοντα που θα κρατήσει ένα μεγάλο μέρος του αναδιαρθρωμένου δανείου για τον εαυτόν του!

Ακολούθως, όπως λεει ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ, ο σκοπός είναι να καθαρίσουν οι ισολογισμοί των τραπεζών. Το παράδειγμα του κ. Νεοφύτου:

«Εκεί υπάρχει και πρέπει να φύγει μεγάλος όγκος μη εξυπηρετούμενων δανείων. Γιατί λοιπόν φοβόμαστε την πώληση των δανείων; Πωλούνται τα δάνεια από την τράπεζα με τους όρους της Κεντρικής, δίχως να αλλάζουν οι όροι του δανείου και να γίνονται δυσχερέστεροι για τον δανειολήπτη. Επιμένω ότι ο μόνος τρόπος για να γίνουν ευμενέστεροι οι όροι είναι διαμέσου της πώλησης.  Αν εγώ ως fund αγοράζω 1δισ. σε δάνεια με έκπτωση επί της πραγματικής αξίας 35%, άρα μου κοστίζει €650εκ., και βρω τους δανειολήπτες ώστε να τους κάνω έκπτωση 15%-20% τότε οι τελευταίοι θα μπορούν να αποπληρώνουν, να γίνουν οι διευθετήσεις και αυτός που αγόρασε τα δάνεια αμέσως θα καταγράψει σημαντικά κέρδη.  Αν τα αγοράσει με 35% έκπτωση, δηλαδή στο 65%, και γίνει και μια έκπτωση 15% άρα το 65% γίνει 85%, αυτόματα έχει ένα 30% απόδοση στην επένδυσή του.  Είναι αυτά που δεν κατανοούμε στην Κύπρο, τα δαιμονοποιούμε και λέμε στον κόσμο ότι η πώληση δανείων είναι καταστροφική».

Μα κ. Νεοφύτου, αν το πρόβλημα ήταν τόσο απλό όπως λέτε, δηλαδή να «ξεφορτωθούν» τα προβληματικά δάνεια από τους ισολογισμούς τους οι τράπεζες τότε γιατί να μην τα δώσουν χωρίς αμοιβή;  Ίσως, ακόμη καλύτερα, να τα δωρίσουν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα στην Κύπρο!  Το πρόβλημα των τραπεζών δεν είναι τα στοιχεία ενεργητικού τους (τα οποία θα πρέπει να ξεφορτωθούν όπως λετε με κάποιο τρόπο) αλλά τα στοιχεία του παθητικού των ισολογισμών τους (οι καταθέσεις κυρίως).  Και για να είμαστε πιο ακριβείς το πρόβλημα των τραπεζών είναι το χάσμα μεταξύ των δυο, που δυστυχώς συνεχώς αυξάνεται.  Άρα, πως είναι δυνατόν να βοηθήσει να μειωθεί αυτό το χάσμα όταν, όπως τόσο εύκολα και με το μαθηματικό παράδειγμα που παραθέτετε μας «εξηγείτε», τα ξένα Hedge Funds θα κρατήσουν για τον εαυτόν τους 20% ή 25% των δανείων που «αγοράζουν»; Παρεμπιπτόντως, σε €25 δισ. δάνεια το πόσον που θα παει σε μεσάζοντες εκτός Κύπρου θα είναι γύρω στα €5 δισ. και ακόμη πολύ περισσότερο εάν επαληθευθούν οι φόβοι κάποιων ειδικών ότι η τιμή πώλησης θα είναι πολύ χαμηλότερη από το παράδειγμα του κ. Νεοφύτου και επομένως το όφελος των μεσαζόντων θα είναι και πολύ μεγαλύτερο.  Ο κ. Νεοφύτου ισχυρίζεται ότι «ότι δεν κατανοούμε στην Κύπρο, τα δαιμονοποιούμε». Συμφωνώ, όμως ούτε πρέπει να το ψηφίζουμε σε νόμο!

Και μετά καταλήγει ο κ. Νεοφύτου στην εισήγηση: «γιατί να μην ενσωματώσουμε και κάποιες ασφαλιστικές δικλίδες που θα ικανοποιήσουν όλους».

Επειδή κ. Νεοφύτου έχω προβληματιστεί με αυτό το θέμα και όπως έχω αναπτύξει στο άρθρο μου «Κίνδυνοι και μέτρα για την πώληση δανείων», για να βοηθήσω, παραθέτω ποιο κάτω τα πέντε σημεία του άρθρου μου (τα οποία θα πρέπει να προστεθούν σε ένα νέο εδάφιο στον νόμο με την περιγραφή «Ρύθμιση και Τιμή πώλησης των δανείων»):

  1. Ανάγκη επιβολής ανοικτού διαγωνισμού στη πώληση των δανείων.

  2. Επιβολή περιορισμού στην τιμής πώλησης ούτως ώστε η έκπτωση στο δάνειο να μην υπερβαίνει το ποσό των προβλέψεων για τα συγκεκριμένα δάνεια προς πώληση.

  3. Δικαίωμα προς τους πρώτο-οφειλέτες δανειζόμενους να αγοράσουν οι ίδιοι τα δάνεια τους στην τιμή που προτίθεται να πωλήσει σε τρίτους η τράπεζα (right of first option).  Θα πρέπει φυσικά να δοθεί ένα εύλογο λογικό διάστημα προς τον δανειζόμενο για να μπορέσει να βρει την χρηματοδότηση ή για να καταθέσει βιώσιμο σχέδιο αναδιάρθρωσης λαμβάνοντας υπόψη τη διαγραφή που θα υποστεί η τράπεζα στη περίπτωση πώλησης.

  4. Η Κεντρική τράπεζα θα πρέπει να εγκρίνει όλες τις πωλήσεις δανείων διατηρώντας το δικαίωμα παρέμβασης ή και απαγόρευσης της πώλησης όπου κρίνεται ότι κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης της τράπεζας (λόγω χαμηλής τιμής πώλησης) ή και ακόμη για λόγους εθνικού συμφέροντος.

  5. Να απαλλάσσονται οι εγγυητές για ποσά μεγαλύτερα από τη διαφορά της τιμής πώλησης και το εισπρακτέο ποσό από εμπράγματες εξασφαλίσεις. Δηλαδή αν η τιμή αγοράς του δανείου είναι €100.000 και είχε γίνει επανάκτηση €90.000 (από εμπράγματες εξασφαλίσεις), οι εγγυητές θα υποχρεούνται να καλύψουν ένα πόσο μόνο μέχρι €10.000 (και επιπλέον τόκους).


Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος, που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων.  Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός Επισκεπτόμενος Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, και στο Πανεπιστήμιο Queens του Καναδά. Author page: http://ssrn.com/author=262460
48 σχόλια
KM on 12/10/2015
Ωραία τα λέτε Κε Σαββίδη , αλλά ενμερ´ωστε και τον κόσμο ότι τα hedge funds αγοράζουν τα δάμεια γύρω στο 35 % της ονομαστικής αξίας τους.

Κάθε δανειολήπτης πού θέλει να αποφύγει την πώληση του δανείου του στα γεράκια καλά κάνει να τραβήσει μιαν αγωγή στην τράπεζα γιά όλες τες καταχρηστικές χρεώσεις που έγιναν στο δάνειο του με τις παράνομες αυξύσεις των επιτωκίων.

Κανένα hedge fund δεν αγοράζει δάνειο στο οποίο υπάρχει αγωγή εναντίον της τράπεζας , και η αξία ενός τέτοιου δανείου για την τράπεζα είναι κοντά στο μηδέν. Θέλοντας να αποφύγει την εκδίκαση τέτοιας αγωγής η τράπεζα θα αναγκαστεί να κουρέψει το δάνειο σε σημαντικό ποσό. Οτι καταφέρει να εισπράξει θα είναι κέρδος.
Andreas Swtiriou on 12/10/2015
Ma kyrie Savvide, h apantisi einai apli: Ean dothei h eukairia stous daneioliptes na ksoflisoun ta daneia tous stin timi pou tha edineto sta funds (pou einai kai akrws swsto) tote tha epofelounto....mono oi danioliptes kai oi trapezes!!! !!!! o novwn noito!
Savvakis C Savvides on 12/10/2015
Andrea,

The real stakeholder of a bank is the tax payer (unless of course a bail-in is effected where the depositors also feel the pain). It would be stupid and counter productive to just give huge discounts to borrowers because (sooner or later) others will have to pick up the bill. However, in between these two extremes, and given that our banks up to now were very unwillingly to offer a level of write off to their customers which is anywhere close to the amount they have provided for and in order to enable a viable restructuring, it is to say the least scandalous to offer now to intermediaries who add no value at all a price well below the loan balance net of provisions! Of course, anyone can imagine for himself why they would want to do something like this. The poorest argument I have heard is "to increase liquidity". The last thing our banks need right now is more cash in their volts. They simply can't give out loans because the private debt in Cyprus is the highest in the world and even more importantly the conditions for economically viable projects are very scarce and far between. We are simply treating the symptoms, and sometimes not even that!
Επιλήσμων on 12/10/2015
Εδώ που φτάσαμε, η πώληση δανείων σύντομα θα είναι η μόνη διέξοδος και σωτηρία γιά τις 2 τράπεζες μας. Οι αναδιαρθρώσεις δανείων από τις τράπεζες και τους τραπεζικούς υπαλλήλους είναι "too little, too late". Ο μ. ο παππούς μου, μου είπε το εξής σοφό " την ζημιά όσο και να την ανακατώνεις δεν θα βγάλει κέρδος". Οι τραπεζικοί που ασχολούνται με τις αναδιαρθρώσεις δεν γνωρίζουν αυτήν την απλή αρχήν! Συμφωνώ με τα 5 σημεία / ασφαλιστικές δικλίδες που προτείνει ο κ. Σαββίδης στο τέλος του άρθρου του.

Σχετικά με τις τράπεζες, συνεχίζω, το εξωφρενικό που άκουσα/διάβασα σήμερα, είναι ότι οι βουλευτές μας θέλουν οι τράπεζες να αποζημιώσουν αυτούς που έκαναν δάνεια σε ελβετικά φράγκα.
Ο λόγος που έκαναν αυτά τα δάνεια είναι διότι το επιτόκιο σε ελβ.φράγκα ήταν πολύ χαμηλότερο του ευρώ. Η ισοτιμία όμως εργάστηκε εναντίον τους. Εάν συνέβαινε το αντίθετο, δλδ να φτήνιζε το φράγκο έναντι του ευρώ, οι δανειολήπτες θα κέρδιζαν διπλά! Εάν έμενε αμετάβλητο, τότε θα κερδιζαν την διαφορά επιτοκίου. Σίγουρα κανείς δεν χαίρεται με την ζημιά των δανειοληπτών.
Εάν οι τράπεζες πρέπει να αποζημιώσουν κάποιους, ειναι τους κουρεμένους καταθέτες.
Οι βουλευτικές εκλογές πλησιάζουν. Λάθος μου που ξαφνιάστηκα και το θεώρησα εξωφρενικό. Θα ακολουθήσουν και πιό τολμηρές προτάσεις από τους βουλευτές μας.
Savvakis C Savvides on 13/10/2015
Αγαπητέ Επιλήσμων,

Συμφωνώ με την παρατήρηση σου. Το μόνο θέμα που κατά την γνώμη μου υφίσταται σχετικά με αυτούς που έχασαν λεφτά λόγο της επιλογής τους να δανειστούν σε ξένο συνάλλαγμα είναι εάν και κατά πόσον αυτοί που τους συμβούλεψαν να το κάνουν τους εξήγησαν και ανάλυσαν ως οφείλανε τους κίνδυνους. Αλλά αυτό δεν είναι θέμα νομοθέτησης. Είναι θέμα της δικαιοσύνης.
KM on 13/10/2015
Αγ. Επιλήσμωνα,

Μπορεί να έχς δίκιο ότι κάποιοι πού έκαμαν δάνειο σε Ελβ. Φράγκο ήταν κερδοσκόποι , αλλά μήν ξεχνάς ότι προιόν πού πωλήθηκε παράνομα από τις τράπεζες δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί εκ των υστέρων . Κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξεταστεί από αγωγές πού εκκρεμούν και σε αποφάσεις πού θα εκδωθούν. Απλά οι τράπεζες με την δολιότητα πού τις χαρακτηρίζει απομονώνουν ένα ένα τους δανειόλήπτες και στούς πιό πονηρούς η έχοντες χρήματα να τους κινήσουν αγωγή, κάνουν εκπτώσεις η διαγραφές για να αποφύγουν δικαστικές αποφάσεις.

Η βουλή , πολύ ορθά θέλει να προστατεύσει τους αδυνάτους; , αυτούς πού δεν έχεουν την δύναμη να πάν στο δικαστήριο , πού ξεγελάστηκαν απο το όμορφα τα λόγια τα μεγάλα του κάθε αδαή υπαλληλίσκου της τράπεζας πού τον συμβούλευε παράνομα να κάμει δάνειο σε φράγκο και τον άφησε τελικά άφραγκο.
Savvakis C Savvides on 12/10/2015
KM, You make an interesting point regarding how a borrower may impede the bank, at least temporarily, to package and sell his loans. I am not sure how watertight this is, but it is surely worth looking into. Desperate times, desperate measures!

You are right about the level of discount. It will be much larger than it is suggested in Mr. Averof's example. In my defence, I touch on this issue by saying: "εάν επαληθευθούν οι φόβοι κάποιων ειδικών ότι η τιμή πώλησης θα είναι πολύ χαμηλότερη από το παράδειγμα του κ. Νεοφύτου".

More importantly, if as it seems very likely, the price of loan sold is below the net of provisions balance, a new huge recapitalisation need will arise with no willing takers this time round!
Σταύρος Ζένιος on 12/10/2015
Κε Σαββίδη, πως θα αγοράζουν οι πρωτοφειλέτες τα δάνεια τους αν αυτά θα πουλιόντουσαν ως μέρος ενός χαρτοφυλακίου δανείων? Θα πρέπει ΟΛΟΙ οι πρωτοφειλέτες να συμφωνήσουν να αγοράσουν όλο το πακέτο. Και πως θα επιμεριστούν το όφελος από την διαφοροποίηση κινδύνων που εμπεριέχει το πακέτο αλλά δεν υπάρχει στο κάθε δάνειο ξεχωριστά?


Είναι σαν να δίνεις δικαίωμα στον κρεοπώλη να αγοράσει πίσω τον κιμά πριν πωληθεί το λουκάνικο: Ποιός κιμάς ακριβώς είναι ο δικός του? και ποιό ποσοστό της αξίας του λουκανίκου ανήκει στον κρεοπώλη?
Savvakis C Savvides on 13/10/2015
Δεν είμαι ο πιο ειδικός σχετικά με πως ακριβώς είναι η διαδικασία και τι μορφή παίρνουν τα πακετοποιημένα δάνεια. Όμως είμαι σίγουρος ότι δεν γίνονται "κιμάς". Τα δάνεια μπορεί να πωλούνται ως σύνολον σε "επενδυτές" που αγοράζουν ένα μερίδιο του fund που δημιουργείται. Αλλά τα δάνεια παραμένουν ως είχαν; απλά το fund αποκτά τα δικαιώματα που είχε η Τράπεζα (steps into the shoes of the Bank in relation to each specific loan bought). To δάνειο θα συνεχίσει να χρίζει διαχείρισης συμπεριλαμβανομένης και της πιθανόν αναδιάρθρωσης ή και εξόφλησης, στην οποία περίπτωση οι μέτοχοι του πακετοποιημενων δανείων θα επωφεληθούν από τα κέρδη ή θα χάσουν από ζημιές από την τυχόν διευθέτηση. Θα ήθελα επίσης να διευκρινίσω ότι η πρόταση μου για να προσφερθούν αυτά τα δάνεια στους πρώτο-οφειλέτες στην τιμή που λογίζονται ότι αξίζουν σε μια προτιθέμενη πώληση σε τρίτους, είναι ακριβώς προτού συμπεριληφθούν σε πακέτο (και πώληση) σε τρίτους.
Φεραίος on 13/10/2015
Κύριε Σαββίδη
Τίποτε δεν εμποδίζει εκείνον το οφειλέτη που μπορεί και θέλει να αγοράσει το δάνειο του με έκπτωση 20%-30% να πάει αύριο στην Τράπεζα και να το προτείνει. Γιατί να ΄περιμένει λίγο πρίν τα hedge funds?
Κύπρος ολέ on 13/10/2015
Κύριε Σαββίδη,

Απορρίψατε την εξήγηση του Αβέρωφ γιατί δεν δίνονται εκπτώσεις από τις τράπεζες, δεν μας δώσατε όμως τη δική σας εξήγηση. Αφού είναι τόσο απλά τα πράματα, γιατί δεν κουρεύουν οι τράπεζες όλα τα δάνεια κατά 20 ή 30% και να γίνουν εξυπηρετούμενα, και αντί αυτού προτιμούν να τα πουλήσουν σε τρίτους σε πιο χαμηλή (όπως ισχυρίζεστε) τιμή; Αυτός ο περιβόητος κύριος Ρος και η παρέα του που έβαλαν ένα δις στις τράπεζες γιατί να θέλουν να πωλήσουν σε χαμηλές τιμές τα δάνεια; Τι έχουν να κερδίσουν; Πώς θα ανακτήσουν την επένδυσης τους και να βγάλουν και κέρδος;
Savvakis C Savvides on 13/10/2015
Πολύ εύλογο το ερώτημα που θέτεις. Παρόμοιο ερώτημα είχα θέσει πριν δυο περίπου χρόνια και εγώ όταν ήμουν μέλος του ενδιάμεσου συμβουλίου της Τράπεζας Κύπρου όταν μας κτυπούσαν την πόρτα πολλές δεκάδες funds και οι εκπρόσωποι τους γιατί ενδιαφέρονταν να αγοράσουν δάνεια ή ακόμη και για να πάρουν μετοχικό κεφαλαίο. Θυμούμαι ότι είχα κάμει μια παρουσίαση όπου παρουσίασα την οικονομία της Κύπρου σαν ένα καράβι σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα πολύ μακριά από το λιμάνι. Και έθεσα το ερώτημα, πόσοι πιστεύετε ότι τα hedge funds ενδιαφέρονται να κάμουν μια μακροχρόνια επένδυση ή και αν έχουν καν τις δεξιότητες που χρειάζεται για να πάρουν με ασφάλεια το πλοίο της Κύπρου στο λιμάνι; Δεν θέλω να επεκταθώ περαιτέρω για να μην θίξω οποιοδήποτε. Η γνώμη μου όμως, όπως ήταν τότε εξακολουθεί να είναι και τώρα, ότι οι μεγαλοι επενδυτές/μέτοχοι στις σύστημικες μας τράπεζες πήδησαν πάνω στο καράβι της Κύπρου φορτωμένοι με πολλά σωσίβια. Εξ όσων αντιλαμβάνομαι, το μοντέλο που έχουν εφαρμόσει με επιτυχία και τους έχει επιφέρει μεγάλα και γρήγορα κέρδη σε άλλες χώρες έχει δυο σκέλη. Το ένα είναι η σταδιακή πώληση (μέσω χρηματιστηρίων κυρίως) των μετοχών τους έστω με κάποια ζημιά την οποία υπερκαλύπτουν (όχι ως τράπεζα αλλά ως ατομικοί επενδύτες) μέσω της πώλησης των δανείων. Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει την διαφορά του Wealth Creation από το Wealth Transfer. Τα hedge funds ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με το δεύτερο. Η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από το πρώτο.
KM on 13/10/2015
@Kύπρος Ολε. Αυτό πού ευγενικά δεν σου ξεκαθαρίζει ο Κος Σαββίδης είναι ότι οι ίδιοι οι Αμερικάνοι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών μας έιναι μέτοχοι η και ιδιοκτήτες σε άλλα hedge funds που αγοράζουν μισοτιμής τα δάνεια πού έχουν υποθήκη ακίνητα με σημαντική αξία. Δηλαδή βάζουν χέρι στα ακίνητα αγοράζοντασ τα σε fire sale. Δεν τους πειράζει αν η μετοχή της τράπεζας πέσει. Οπως είπε και ο Σταυρος Ζένιος παλιά για τον Βγενόπουλο, ο πιό έυκολος τρόπος για να απομυζήσεις μια τράπεζα είναι να αποκτήσης την πλειοψηφία των μετοχών της. Εδώ είναι πού χρειάλονται ανοικτομάτες στίς εποπτικές αρχές και ορθά νομοθετήματα από τους βουλευτές μας.
Ευαγόρας Κωνσταντινίδης on 13/10/2015
Αγαπητέ κ. Σαββίδη,

Όντως πολύ ενδιαφέρον το άρθρο σας. Ιδιαίτερα ο τίτλος του, "Η λογική του παραλόγου", πιστεύω αντακλά και στις θέσεις που αναπτύσσετε. Ιδιαίτερα θα αναφερθώ στην πρόταση σας να δίδεται στον δανειολήπτη με το μη εξυπηρετούμενο δάνειο η ευκαιρία από την Τράπεζα να εξαγόρασει το δάνειο του σε τιμή έκπτωσης αντίστοιχη με αυτή που η Τράπεζα θα αποκόμιζε πουλώντας το δάνειο σε fund. Την θέση αυτή την έχουν εκφράσει και διάφοροι πολιτικοί τελευταία. Μα κ. Σαββίδη μου ένας αφερέγυος δανειολήπτης με μη εξυπηρετοιύμενο δάνειο που θα βρει τα χρήματα να εξαγοράσει το δάνειο του; Αν έχει όντως τα χρήματα για να το εξαγοράσει με τιμή έκπτωσης γιατί δν πληρώνει τις δόσεις του; Πια άλλη τρόπεζα θα δώσει δάνειο σε αφερέγγυο δανειολήπτη με μη εξυπηρετούμενα δάνεια;

Είναι προφανές ότι η πρόταση σας απλά εξυπηρτετεί τους "strategic defaulters" που ενώ έχουν τα χρήματα απλά δεν πληρώνουν.

Επίσης δεν κάνετε καμιά αναφορά στους ηθικούς και άλλους κινδύνους της πρότσης σας όπως η ίση μεταχείριση των δανειοληπτών (γιατί να μην δοθεί η ίδια ευκαιρία εξαγοράς των δανείων τους με έκπτωση και στην πλειοψηφία του κόσμου που τα εξυπηρετεί κανονικά;) και το ισχυρό κίνητρο που θα δοθεί στους δανειολήπτες να μην εξυπηρετούν τα δάνεια τους για να τύχουν της ευνοικής μεταχείρισης του κουρέματος..
Savvakis C Savvides on 13/10/2015
Ευχαριστώ για τα σχόλια σας,
Ένα δάνειο μπορει να γίνει εξυπηρετούμενο εάν γίνει αρκετά μεγάλη διαγραφή. Αυτό δεν ισχύει για όλα τα δάνεια φυσικά αλλά όμως γενικά και κατά την γνώμη μου τα περισσότερα. Το ερώτημα είναι γιατί οι τράπεζες που δεν ήταν διαθέσιμες να κάμουν έστω και μια μικρή διαγραφή στους πελάτες τους που δεν μπορούν να πληρώσουν τα δάνεια τους, ξαφνικά μπορούν να κάμουν πολύ μεγαλύτερη διαγραφή (σε μορφή έκπτωσης στην τιμή πώλησης σε τρίτους). Για το ερώτημα σου σχετικά με το που θα βρουν τα χρήματα οι δανειολήπτες να αγοράσουν τα μειωμένα δάνεια τους, η απάντηση είναι απλή. Εάν το δάνειο μετά από μια τόσο μεγάλη μείωση/διαγραφή γίνει βιώσιμο (και με τις υφισταμένες και πιθανόν άλλες εξασφαλίσεις) τότε είναι και χρηματοδοτήσιμο. Πολλές τράπεζες και άλλοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί αναζητούν να χρηματοδοτήσουν τέτοια βιώσιμα δάνεια. Εάν και οι τράπεζες μας εφάρμοζαν αυτόν το κανόνα πριν την κρίση δεν θα φτάναμε στα χάλια που είμαστε.
Ανώνυμος on 13/10/2015
Είναι πράγματι αξιον απορίας οτι ο πολιτικός που νόμιζε οτι έχουμε τους καλύτερους τραπεζίτες του κόσμου και που ήθελε να κινήσει αγωγή του Ντράγκι γιατί στήριξε τις κυπριακές τράπεζες σήμερα θέλει να παρουσιάζεται και ως ειδήμονας παντός θεματος τραπεζικού. Οστον αφορά την ουσία του θεάματος, το οποίο ειναι αρκετά πολύπλοκο, πρέπει κάποιος να λάβει υπόψη τα κίνητρα η τα αντικίνητρα που δημιουργούνται για ολους τους δανειολήπτες αλλά και για τις τραπεζες απο οποιαννδήποτε λύση για τα ΜΕΔ. Π.χ. Αν δοθεί έκπτωση σε αυτους που εχουν ΜΕΔ, δημιουργούνται κίνητρα σε ολους να σταματήσουν να πληρώνουν και στις τραπεζες να σταματήσουν να δανείζουν.
Thinkingaloud on 13/10/2015
Κύριε Σαββίδη,

πολύ σωστά ανοίγετε το δημόσιο διάλογο για αυτό το πολύ σημαντικό θέμα. Ο χειρισμός των ΜΕΔ απο τις τράπεζες στην Κύπρο είναι κατα το λιγότερο τραγελαφικός. Δεν έχουν αντίληψη ή καν τη διάθεση για να τα διαχειριστούν σωστά και συνεχώς επιφορτώνουν τον δανειολήπτη με την ευθύνη να βρεί αυτός τη λύση σε ένα πρόβλημα που οι ίδιες έχουν δημιουργήσει και αυτές μόνο μπορούν να το λύσουν.

Τα ξένα ταμεία θα αγοράσουν τα δάνεια στο 20% της αξίας των δανείων (όπως φαίνονται στα βιβλία των τραπεζών και όχι αυτά που ζητάνε απο τους δανειολήπτες που είναι κατα πολύ πιο φουσκωμένα λόγω υπερχρεώσεων και τόκων). Άν δηλαδή μιλάμε για ένα δάνειο των 500,000 θα το αγοράσουν στις 100,000. Αυτός που θα το αγοράσει θα διαπραγματευτεί με τον δανειολήπτη για ένα ποσό 300,000 και ο δανειολήπτης πλέον θα μπορεί να ανταποκριθεί και το δάνειο θα είναι βιώσιμο και εξυπηρετούμενο. Αν δεν μπορεί να το αποπληρώσει τότε θα δώσει το ακίνητο του προς εξόφληση του χρέους και θα κλείσει η υπόθεση. Οι τράπεζες όμως αδυνατούν να κάνουν τέτοιου είδους διευθετήσεις και προτιμούν να πιέζουν τον δανειολήπτη για ένα χρέος 600,000 αφού το έχουν φουσκώσει αρκετά με υπερχρεώσεις και τόκους και περιμένουν απο τον δανειολήπτη να ανταποκριθεί και να βρεί λύση.
Η πρακτική του να δικαιούται ο δανειολήπτης να αγοράσει το δάνειο του στην προσφερομένη τιμή είναι κάτι που εφαρμόστηκε και στο παρελθόν στη Γερμανία. Αυτό επιτυγχάνεται βασικά με αναχρηματοδότηση, αφού ο δανειολήπτης θα πάει πλέον σε μια άλλη τράπεζα η οποία θα εξετάσει ένα αίτημα για 200,000 για παράδειγμα και θα εξασφαλίσει δάνειο για 200,000 και πλέον θα ξεκινά με μια νέα δανειακή σύμβαση. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να πάρει μπροστά η οικονομία μας και να επιλυθεί το πρόβλημα με τα ΜΕΔ. Ο λόγος που γίνεται περι moral hazard ή ηθικό κίνδυνο, δεν ευσταθεί αφού ο κάθε δανειολήπτης θα πρέπει να τύχει εξατομικευμένης διαχείρισης. Γνωρίζουν πολύ καλά οι τράπεζες ποιοί έχουν και τι και εκεί που πρέπει θα πρέπει να πιέσουν. Υπάρχουν ορισμένοι επιτήδειοι οι οποίοι μπορούν να αποπληρώνουν αλλά δεν το πράττουν και ελπίζουν να ευνοηθούν και αυτό έυκολα μπορεί να ελεγχθεί. Είμαστε όμως και δεκάδες χιλιάδες που πραγματικά θέλουμε να ανταποκριθούμε αλλά πραγματικά αδυνατούμε. Δεν πήραμε όλοι δάνεια για να έχουμε εξοχικά και Φερράρι και σπίτια στο Λονδίνο αλλά δυστυχώς οι τράπεζες χειρίζονται όλο τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο (για να μήν πω ότι συμπεριφέρονται χειρότερα στους μικρούς και ανώνυμους δανειολήπτες ενώ κάνουν πλάτες στους μεγάλους).
Απο τη στιγμή που οι τράπεζες αδυνατούν να λειτουργήσουν σωστά τότε ίσως η ΚΤΚ να πρέπει να παρέμβει και να αναγκάσει τις τράπεζες να προσφέρουν λύσεις.
Ο κ. Ζένιος έχει δίκαιο πως σε περίπτωση πακετοποίησης δανείων θα υπάρχει αδυναμία να δοθεί συγκεκριμένη τιμή σε κάθε δάνειο αφού για αυτό ακριβώς τα βάζουν όλα σε ένα καλάθι. Θα βάλουν και καλά δάνεια με σκοπό να ανεβάσουν την τιμή του πακέτου. Απο την άλλη όμως τα επενδυτικά ταμεία έχουν την τεχνογνωσία και θα μπορούν έυκολα να αξιολογήσουν το κάθε δάνειο ξεχωριστά.
Το ΔΝΤ σε πρόσφατη αναφορά του για το πρόβλημα των ΜΕΔ στην Ευρωζώνη έδωσε ώς πιθανή λύση τη διαγραφή μέρους του χρέους. Αυτό πρέπει να γίνει και στην Κύπρο για να μπορέσει η αγορά να ανασάνει.
Η πρόταση μου είναι διαγραφή 30% της ονομαστικής αξίας του χρέους, περίοδος χάριτος με χαμηλό ή μηδενικό επιτόκιο για 3 χρόνια και επίμύκηνση δανειακής σύμβασης στο μέγιστο δυνατό. Και να ξέρει ο δανειολήπτης ότι σε περίπτωση που σε 3 χρόνια δεν ξεκινήσει να πληρώνει θα χάσει το σπίτι του την ίδια ώρα. Απο την άλλη θα έχει και έυλογο χρονικό διάστημα να το πουλήσει ή να πουλήσει άλλη περιουσία και να μειώσει το χρέος του. Αυτό χρειάζεται η οικονομία μας για να μπορέσει να αναπνέυσει και να μπορέσουν οι επιχειρήσεις που για χρόνια τις έπνιγαν τα καρτέλ των τραπεζών μας με τις ευλογίες τις ΚΤΚ να ανασάνουν. Πέραν της τιμωρίας των όποιων ενόχων για την καταστροφή της οικονομίας, πρέπει να δοθεί ευκαιρία στον κόσμο να λειτουργήσει.
Φεραίος on 13/10/2015
Πολύ δύσκολο να αντιληφθώ την λογική για ``χάρισμα`` λεφτών. Ούτε μετά την εισβολή έγινε ούτε μετά το χριματιστήριο. Ούτε η πρώτη κατοικία είναι ιερή αν αποκτήθηκε με δανεικά. Ούτε είμαι διατεθημένος να χάσω ή να χαρίσω τα λεφτά που επένδυσα στην Τράπεζα.

Και να μήν μας διαφεύγει ότι οι Τράπεζες σήμερα, εκτός απο το όνομα, δέν έχουν καμιάν απολύτος σχέση με τες αμαρτωλές.

Οι ακραίες λογικές φέρνουν ακραίες αποφάσεις οι οποίες φέρνουν ακραίες καταστροφές.
Savvakis C Savvides on 14/10/2015
Αγαπητέ κ. Φεραίο,
Τίποτα δεν εμποδίζει τον οφειλέτη να κάνει πρόταση να αγοράσει ή να ζητήσει να αναδιαρθρωθεί το δάνειο του προτείνοντας μια σημαντική έκπτωση όπως αναφέρεις πιο πάνω. Το ερώτημα όμως είναι, αν το κάνει τώρα, κατά πόσον θα έχει καλύτερη τύχη από ότι κατά γενική ομολογία είχαν οι πλείστες προτάσεις που έχουν γίνει για αναδιαρθρώσεις δανείων και προϋπόθεταν μια σημαντική διαγραφή για να καταστεί το μειωμένο δάνειο βιώσιμο.

Και ακόμα το πιο μεγάλο ερώτημα, που είναι και το θέμα του άρθρου, δηλαδή, πως είναι δυνατόν να γίνονται αυτές οι εκπτώσεις έτσι εύκολα και ανεξέλεγκτα σε καραδοκούντες που μόνο σκοπό έχουν το εύκολο υπέρ-κέρδος και ενώ τέτοιες "ηρωικές εκπτώσεις" δεν διανοήθηκαν ποτέ οι τράπεζες να κάνουν στους Κύπριους πελάτες τους για να τους υποβοηθήσουν να αναδιαρθρώσουν τα δάνεια τους;

Επίσης, όταν η Τράπεζα είναι δεσμευμένη να πωλήσει το δάνειο σε έκπτωση (όπως η εισήγηση για right of first option) τότε είναι πολύ πιο εύκολο να βρει ο δανειολήπτης νέο δάνειο ή και μετοχικό κεφάλαιο για να χρηματοδοτήσει την αγορά του. Όταν είναι δεδομένη η έκπτωση, το μόνο που απομένει είναι να πείσει πιθανούς χρηματοδότες για την βιωσιμότητα του έργου του στα πλαίσια ενός σημαντικά μειωμένου δάνειου. Για να μη παρεξηγηθώ, δεν είμαι υπέρ της ιδέας να κάνουν οι τράπεζες εκπτώσεις, σε οποιουσδήποτε, πέραν του ποσού που θεωρείται ότι δεν είναι δυνατόν να εισπραχθεί.
Φεραίος on 14/10/2015
Κύριε Σαββίδη
Από ότι γνωρίζω, καμία Τράπεζα (τουλάχιστον η μία που ξέρω) δέν είχε μέχρι τώρα πρόταση από δανειολήπτη με φρέσκο χρήμα στο χέρι να ζητά εξαγορά του χρέους του, με έκπτωση της τάξης που μιλούμε εδώ.
Όσο διαβάζουν και ακούουν ιδέες όπως αυτήν την δική σου και από Βουλευτές περιμένουν. Καραδοκούν..
Αρκετοί απο αυτούς έχουν τα χρήματα ή μπορούν να τα βρούν.
Αυτή η Κυπριακή κουτοπονηριά τους αυξάνει το χρέος τους και στο τέλος, και να μου το θυμάσε, θα βγούν στου δρόμους παρουσιαζόμενοι ως οι πιό αδικημένοι από τες μαζικές πωλήσεις.
Thinkingaloud on 14/10/2015
Δυστυχώς κ. Φεραίο οι τράπεζες είναι που καραδοκούν. Δεν προσφέρουν καμιά βιώσιμη λύση και ελπίζουν πως τα προβλήματα θα εξαφανιστούν απο μόνα τους. Απο τη σιτγμή που δεν έχει ο δανειολήπτης ενα "first option" που θα δεσμέυει την τράπεζα να δεχτεί την προσφορά του δεν μπορεί να βρεί αναχρηματοδότηση για να τους δώσει το ποσό που θέλουν και να μπορέσει να συνεχίσει με μια νέα τράπεζα και μια βιώσιμη δανειοδότηση. Φυσικά με τον ίδιο τρόπο θα έπρεπε λογικά η τράπεζα η ίδια να προσφέρει αυτή τη μείωση για να μπορέσει ο δανειολήπτης να ανταποκριθεί. Επίσης αν μπορούν να πουλήσουν το ενυπόθηκο ακίνητο στο 70-80% της ονομαστικής αξίας του δανείου και να διαγράψουν το υπόλοιπο, γιατί δεν το κάνουν. Ναί αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να πλνρώσει και δεν το πράττει τότε είναι άλλο το θέμα και θα έπρεπε να τον κυνηγήσουν νομικά. Ας μην βάζουμε όμως όλους τους δανειολήπτες στο ίδιο καλάθι. Δεν είναι όλοι απατεώνες! Και άν τώρα συμπεριφερόνται λίγο ακράια, πάλι δεν φταίνε αυτοί. Οι τράπεζες τους οδήγησαν σε ακραίες συμπεριφορές γιατί ακριβώς έτσι τους φέρονταν αυτές για χρόνια και συνεχίζουν με την ίδια τακτική παρά τις δικές τους τεράστιες ευθύνες για την κατάσταση της οικονομίας.
Φεραίος on 15/10/2015
Thinkingaloud

Καμιά διαφωνία με τες αμαρτωλές ενέργιες των προυγούμενων Τραπεζών.
Καμιά διαφωνία με την καταστροφή της οικονομίας του τόπου που έφεραν οι προηγουμενες Τράπεζες και την καταστροφή της κρατικής οικονομίας απο την Κυβέρνηση.
Καμιά διαφωνία για προστασία των μικροοφελιτών (πρώτη κατοικία) που πλήγησαν άδικα απο την κρίση. Αλλωστε αυτοί προστατεύονται νομικά και κανένα hedge fund δεν θα ήθελε να αγγίξει, να βάλει μπελάδες πάνω του.
Πιό πάνω αναφαίρομαι σ`αυτούς που έχουν ή μπορούν να τα βρούν και δεν πληρώνουν. Και στους διαχρονικά κακοπληρωτές. Και είνα ακριβώς αυτοί που χρωστούν το μεγαλύτερο ποσοστό. Και είναι αυτοί που καραδοκούν.
Κάτι διαφορετικό - Πιστεύεις ειληκρινά ότι οι παρουσιαζόμενοι ως αρχηγοί των κάτόχων αξιογράφων δέν ήξεραν τί αγόραζαν.Σύμφωνοι ότι πάρα πολλοί παραπλανήθηκαν. Αλλά και αυτοί παραπλανήθηκαν???
E.Riza on 13/10/2015
Dear Savvas,

The real stakeholders of a bank are its depositors; on the liability side of the balance sheet the bulk of the amount which funds the loans of a bank is not the shareholders funds; something which the management and board of the banks pre 2013 forgot.
In order to address the big problem of NPLs linked to real estate the banks have to differentiate between the large borrowers and the small borrowers who with some forbearance and restructuring these loans can be restructured. Regrettably the Troika have failed to comprehend the damage the bail in and the forced merger of former Laiki has caused on the Cyprus economy: hence the unwillingness of bail in the Greek case. However, all political parties refused to contemplate the solution of off balance sheet management when the business plan was floated. This was 2.5 years ago. In Cyprus we tried to reinvent the wheel as far as NPL management was concerned. The two leading professionals who were invited to Cyprus in August 2013 (the former CEO of Irish bank Resolution Corp and the Member of the Swedish Central Bank who dealt with Sweden"s banking crisis in early 1990s) warned those who wanted to hear that NPLs were a cancer and come in waves like metastasis. Real estate NPLs were the worst in their view and no one chose to listen.
Instead we have MPs who make laws which are populist and make the banking system dysfunctional. The proposal to offer a hair cut to borrowers is one more example months before the election. With what justification do you ask the current shareholders of the banks that those who have borrowed unwisely (I do not mean the average man who owes under 1 million) from the banks when the banks lent imprudently large amounts they should foot the bill? Have you seen any other country other than Hungary for the Swissy loans that has gone down this route?
The sales of loans should be left to the banks to decide at what price to sell and to whomsoever they chose as this is their decision and not one which Parliament should make. It cannot be good banking to offer the discount to borrowers other than within a restructuring otherwise every borrower would feel that why not me? The banks should be left to function within the law but since foreclosure and insolvency will not solve the problem the sales can be the ONLY hope for the banks. I think we should credit the current boards and management of not being stupid to sell loans with good underlying collateral at knock down prices. Instead those loans which have no intrinsic value and have no scope for development could be sold at what the market will buy and let the buyers find an agreement with the borrower, whatever that may mean.
If Parliament interferes with how banks will deal with sale of loans it will do a big dis service to the banking system and to the economy. It already has caused a lot of damage with its interference and the banks should be left to manage this very difficult problem. No politician or civil servant will know better when the banks are able to get the best advice from overseas professionals who have dealt with similar problems and they will do so. I believe the problem is not the packaging of NPLs but working with professionals who know how to value loans and real estate and creating an attractive investment for an institutional investor. If there is a loss to be incurred so be it but we must let the owners decide since they will have to recapitalise the bank if need be.
Savvakis C Savvides on 14/10/2015
Erol,

There are a few things we disagree on, such as who are the real stakeholders of a systemic bank (I think these are the tax payers) and whether what attracted the current shareholders to Cyprus is the long term profitability prospects or the Balance Sheets of the banks. (See my comment to Κύπρος ολέ above). If I try to answer all that you mention, I will need to write another article. So let's meet for coffee to discuss and I will also return the book you lent me.
on 14/10/2015
At least let us agree that the legislative route is damaging and the market will find the level at which the assets will trade. I appreciate you do not like to see the potential profit from the sales nd purchases going abroad but this is how capitalism works in all countries and why should Cyprus, which relies heavily on FDI, be different. Those who invested, by borrowing, made a huge bet and lost. It was not far from the casino banking which some described the banking system. Should they now have another go and buy their loans cheap from the banks?
Αννα on 14/10/2015
Τουλάχιστον οι δανειολήπτες έχουν πιάσει τα χρήματα και τα επένδησαν ή πήγαν διακόπές ή χαίρονται το σπιτι τους ή τα αυτοκίνητα πολυτελείας.Τι γίνετε με τους καταθέτες που είχαν τα χρηματα τους στην τράπεζα που δούλευαν μια ζωή ή που πήραν μια αποζημείωση από σοβαρό ατύχημα για τις σωματικές του βλάβες.Ποια ομάδα είναι η πιο αδικημένη;;,
Φεραίος on 15/10/2015
Αννα
Εκεί ειναι ακριβώς που οι ``αμπάλατοι`` βουλευτές μας έφεραν την ολική καταστροφή της οικονομίας. Όπως ξέρεις, αν ψήφιζαν το πρώτο κούρεμα η όλη κατάσταση θα ήταν πολύ διαφορετική.
Είχαν συμβουλές απο ακαδημαικούς και άλλους σοβαρούς οικονομολόγους, ακόμα και την τελευταία στιγμή να ψηφίσουν ένα 15% που ήταν αρκετό για την αποφυγή ολικής καταστροφής, αλλά αυτοί ``ήξεραν καλύτερα``.
Παρατηρητής on 15/10/2015
Συμπληρώνω στο σχόλιο της Άννας, ότι παρόλο που ο κ. Σαββίδης ξεκινά με θέμα την αδικία που επικαλείται ο κ. Νεοφύτου, η εξήγηση που δίνεται ουσιαστικά ενισχύει το επιχείρημα του κ. Νεοφύτου παρά να το αποδομεί.

Παράδειγμα: Κάποιοι δανειολήπτες που μπορούν να πληρώσουν αλλά δεν το κάνουν θα περιμένουν τα Hedge funds να αγοράσουν τα δάνεια και να πάνε μετά να πληρώσουν στο 50-55% της αξίας τους που δώθηκαν.

Αντιλαμβάνομαι ότι ακριβώς αυτή είναι η διαδικασία διόρθωσης στο "παζάρι" μιας ελεύθερης οικονομίας αλλά η αδικία παραμένει.

Κ. Σαββίδη εάν καταλαβαίνω σωστά, ουσιαστικά λέτε ότι το μεγαλύτερο μέρος των δανείων (ΝPL Η ΟΧΙ) που έχουν οι τράπεζες πρέπει να πωληθεί σε ξένα hedge funds και με αυτο το τρόπο οι τράπεζες να καθαρίσουν τώρα μελλοντικές ζημιές ενώ ταυτόχρονα οι καταθέτες να πληρώνουν χαμηλότερες δόσεις με βάση τα σημερινά οικ. δεδομένα .

Αντιλαμβάνεστε τι κεφαλαιακή ζημιά θα δημιουργηθεί αν ωθηθούν τα πραάγματα προς αυτή τη κατευθυνση.
Δεν μπορώ να καταλάβω πως αποσυνδέετε/αι ο ένας δανειολήπτης με τον άλλο. Περιμένω με ενδιαφέρον την απάντηση σας.
Savvakis C Savvides on 15/10/2015
Δεν είμαι σίγουρος ότι έχετε εκλάβει σωστά το τι λέγω όταν αναφέρεστε σε τι έγραψα όταν το περιγράφετε ως:

"ουσιαστικά λετε ότι το μεγαλύτερο μέρος των δανείων (ΝPL Η ΟΧΙ) που έχουν οι τράπεζες πρέπει να πωληθεί σε ξένα hedge funds και με αυτό το τρόπο οι τράπεζες να καθαρίσουν τώρα μελλοντικές ζημιές".

Κάθε άλλο από αυτό λεω. Αυτό που περιγράφετε ίσως να ανταποκρίνεται με την λογική του κ. Αβέρωφ με την οποία διαφωνώ. Συμφωνώ μαζί σας όμως ότι σε τέτοια περίπτωση θα προκύψουν πολλά κακά (και ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης).

Για τα αλλά που αναφέρεις ίσως η απάντηση μου στον Μ πιο πάνω να σας διαφωτίζει κάπως.
Παρατηρητής on 16/10/2015
Κ.Σαββιδη.

Με δεδομενο οτι τα μη εξυπηρετουμενα ειναι σε ψηλοτατα επιπεδα (ισως να μην υπαρχει ιστορικο αναλογο σε ανεπτυγμενη χωρα)

και με δεδομενο οτι η προταση σας στην ουσια εχει εφαρμοστει με επιτυχια σε ανεπτυγμενες χωρες οπου το οικονομετρικο αλλα και οικονομικο μοντελο ειναι εντελως διαφορετικο απο το δικο μας θα μας φερουν στο σημειο που σας λεω.

Πως; μα απλουστατα αυτοι που πληρωνουν μολις καταλαβουν τι συμβαινει θα σταματησουν να πληρωνουν με σκοπο και στοχο να αγοραστουν τα δανεια τους και να τους περικοπει η δοση στο σημειο μεταξυ της απωλειας της τραπεζας και του κερδους των funds. Αρα στην ουσια τοσο τα ΜΕΔ οσο και τα εξυπηρετουμενα θα ειναι πλεον εννοιες μονο στα χαρτια.

Πιστευω οτι το "moral hazard" σε αυτη τη περιπτωση ειναι πραγματικο και θα δημιουργησει ανεπανορθωτη ζημια τοσο σε κοινωνικο οσο και σε οικονομικο επιπεδο η οποια δεν θα επιλυθει.

Η προταση σας ειναι μεν σωστη αλλά εφαρμόσιμη μετά απο αυτή την περίοδο όπου αντιμετωπίζουμε αυτη την ιδιαιτερη κατασταση. Μολις εξομαλυνθουν οι συνθηκες (NPL<8-10%) τα οσα λετε ειναι λογικα και με βαση τη διεθνη πρακτικη ενδεδειγμενα.
The Invisible Hand on 14/10/2015
Φίλε Σαββάκη

Το "ξεπούλημα" των δανείων σε hedge funds έχει ήδη γίνει και δεν το πρόσεξες.
Όταν μπήκαν οι νέοι μέτοχοι (ο κ. Wilbur Ross και άλλοι) αγόρασαν με 1 δις ευρώ τη μισή Τράπεζα Κύπρου, δηλαδή το μισό της χαρτοφυλάκιο δανείων, με έκπτωση περίπου 25% στην ονομαστική αξία ΟΛΩΝ των δανείων, δηλαδή με έκπτωση ίσως 50% στην ονομαστική αξία των "μη εξυπηρετουμένων". Και το ωραίο της αγοράς αυτής, έγινε με φοβερή μόχλευση κοντά στο 95% με τα λεφτά των καταθετών της τράπεζας.

Δεν νομίζω να θέλει ο κ. Ross να χαρίσει τα κέρδη του σε άλλα hedge funds με ξεπουλήματα δανείων κάτω από την πραγματική τους (όχι την ονομαστική!) αξία.

Μπορείς και εσύ να συμμετέχεις στα πιθανά κέρδη αγοράζοντας, ακόμη και τώρα, μετοχές BoC σε τιμή 30% πιό χαμηλή από τη τιμή που μπήκαν τα ξένα σαχίνια.
Savvakis C Savvides on 16/10/2015
Αγαπητέ Invisible,
Αυτοί που πήραν το τιμόνι της Τράπεζας Κύπρου το πήραν αγοράζοντας και πολύ λιγότερο από το 50% των μετοχών. Όμως αγόρασαν και τα περιουσιακά στοιχεία του Ισολογισμού και τις υποχρεώσεις. Άρα δεν συμφωνώ ότι είδη τα έχουν πάρει. Για να τα πάρουν πρέπει να βρουν ένα τρόπο να αποδράσουν νόμιμα και ωραία.
The Invisible Hand on 17/10/2015
Φίλε Σαββάκη.
Πρέπει να επιμείνω στη παρατήρηση ότι τα ΜΕΔ (μη εξυπηρετούμενα δάνεια) της ΤΚ έχουν ήδη πουληθεί, με πολύ ευνοικούς όρους, στους νέους επενδυτές:
Η τράπεζα είχε τη 31/12/14:
23.8 δις δάνεια
13.2 δις καταθέσεις
7.4 δις ELA
Από τα δάνεια τα 12.65 δις ή 53% θεωρούνταν ΜΕΔ και εγίναν πρόνοιες (provisions) για 41% των ΜΕΔ παρόλο που η ΤΚ πιστεύει (όπως αναφέρει στους ισολογισμούς της) ότι τα ΜΕΔ είναι “actually fully covered by tangible collateral”.
Λίγη απλή αριθμητική δέιχνει ότι για να αγοράσω τα μισά ΜΕΔ με έκπτωση τες πρόνοιες χρειάζομαι 3.73 δις μετρητα. =0.5Χ12.65Χ(1-0.41)
Ο κ. Wilbur Ross και οι συνεπενδυτές του αγόρασαν αυτά τα μισά ΜΕΔ για 1 δις μετρητά, που τους εξασφάλισε το 50% περίπου της ΤΚ.
Αν επαληθευτεί η άποψις της ΤΚ ότι τα ΜΕΔ είναι πλήρως καλυμμένα με εξασφαλίσεις, οι νέοι επενδυτές θα αυξήσουν την αξία της επένδυσης τους από 1 δις στα 3.6 δις (απόδοσις 260%).
Μην ψάχνεις για άλλα hedge funds. Οι λύκοι είναι ήδη μέσα στο μαντρί.
Savvakis C Savvides on 19/10/2015
Το αν είναι οι λύκοι μέσα ηδη, ουδέποτε είχα καμία αμφιβολία.
Μ on 14/10/2015
Κύριε Σαββίδη,

Οι επιπόλαιες προσεγγίσεις και η αδυναμία των πολιτικών να αντιληφθούν βασικές αρχές των χρηματοοικονομικών και χρηματοπιστωτικών συστημάτων, είναι εμφανείς μέσα από τις δηλώσεις τους τα τελευταία δύο χρόνια. Οι υπεραπλουστευμένες προσεγγίσεις και η πολιτικοποίηση αυστηρά τεχνικών ζητημάτων επίσης.

Ωστόσο δεν μπορώ να συμφωνήσω με την πρόταση σας, τουλάχιστον εξ ολοκλήρου καθότι είναι εμφανής ο ηθικός κίνδυνος που προκύπτει. Το δικαίωμα να αγοράσουν οι δανειζόμενοι το δάνειο τους στην τιμή που προτίθεται να το πωλήσει η τράπεζα, πιθανότατα να αποτελέσει κίνητρο για αυτούς που εξυπηρετούν τα δάνεια τους να παύσουν να το κάνουν. Επίσης η πρόταση σας σε σχέση με τους εγγυητές ενδέχεται να αποτελέσει αντικίνητρο για την αγορά των εν λόγω δανείων. Κάποιοι περιορισμοί καλό θα ήταν να υπάρχουν για την όσο το δυνατό μεγαλύτερη προστασία των εγγυητών, αλλά όχι τέτοιοι που να εκμηδενίζουν το περιθώριο κέρδους.

Οι βασικές ασφαλιστικές δικλίδες κατά την άποψη μου πρέπει να τεθούν στο διαδικαστικό κομμάτι, προκειμένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η ακεραιότητα της διαδικασίας.
Savvakis C Savvides on 15/10/2015
Αγαπητέ Μ,

Σε ευχαριστώ για το σχόλιο σου διότι μου δίνει την ευκαιρία να διευκρινίσω τα περί ηθικού κινδύνου σχόλια και ανησυχίες. Κατ' αρχήν να επαναλάβω ότι δεν είμαι υπέρ της ιδέας να κάνουν οι τράπεζες εκπτώσεις, σε οποιουσδήποτε, πέραν του ποσού που θεωρείται ότι δεν είναι δυνατόν να εισπραχθεί. Κάτι τέτοιο, όχι μόνο δεν δημιουργεί ηθικό κίνδυνο αλλά αντιθέτως είναι καλή και σωστή τραπεζική τακτική. Η Τράπεζα δεν κάνει χάριν κανενός παρά μόνο το δικό της καθήκον προς τους μετόχους της που είναι να προσπαθήσει να εισπράξει το περισσότερο ποσό δυνατόν (μετά που θα λάβει υπόψη την ικανότητα αποπληρωμής και τις εξασφαλίσεις που κατέχει). Και για αυτό η προσέγγιση του κ. Αβέρωφ δηλαδή ότι "δίνει δώρα η Τράπεζα" και επομένως "γιατί να τα δώσει σε αυτούς που δεν πληρώνουν και να αφήσει εκτός αυτούς που πληρώνουν" είναι παντελώς λανθασμένη και υποδηλώνει, όπως λέγεις και εσύ, μια επιπόλαιη προσέγγιση. Η αναφορά μου στην ασφαλιστική δικλίδα σχετικά με την νομοθέτηση για την πώληση δανείων για να προσφέρουν στους δανειολήπτες οι Τράπεζες στην ίδια τιμή που προτίθενται να πωλήσουν σε τρίτους την εξαγορά των δανείων τους, προτείνεται μόνο σαν αποτρεπτικό μέτρο για να εμποδίσει το καταστρεπτικό ξεπούλημα σε τρίτους.
on 15/10/2015
Let me be slightly controversial here and say that banks should sell nothing, but rather take equity stakes on the collateral underlying non-performing loans.

The problem is not quite that borrowers do not service their loans. With an efficient foreclosure process in place, in an ideal world the bank could sell the property to another borrower at face value and either (a) the asset would become productive again - ie, the new borrower services the loan - or (b) the bank would shed its exposure to the asset entirely - ie, use the proceeds to pay back the liability funding the original loan. Problem solved.

The real problem is, of course, that such a transaction serves as price discovery for the market value of the property, which may end up being significantly lower than the one at which it is booked on-balance sheet. Foreclose or outright sell the loan to a hedge fund, the problem remains and the bank will realize immediate losses on the transaction.

If we agree that the main problem for the bank is that the value of the underlying collateral is lower than the face value of the loan, then the bank should avoid price discovery in the short run and hope that prices will be revised upwards in the longer run. I can see at least two ways to do this.

The first way is for the bank to restructure debt servicing costs (only via a reduction in interest rates) so as to achieve a significant reduction in NPLs, and reduce the instances in which it needs to foreclose and thus test the market value of the collateral. Related to this, I am still trying to figure out exactly how it is that banks are able to raise lending costs in the manner they have in the last few years and face no legal challenge along the way. To me, this seems like a first order concern from a public policy perspective.

The second way is, upon foreclosure, for the bank to enter both sides of the transaction and buy the property at the face value of the loan. That is, the bank can take an equity stake in the property, possibly in proportion to the owed principal and completely circumvent price discovery. And then the bank can wait for prices to recover - more on this below.

The debt-to-equity conversion leaves open at least two questions. One is, what would the borrower do? Well, the borrower will keep paying interest in the form of rent. Should the installment be large enough to allow for amortization, the equity stake the bank has in the property will gradually decline. Should the borrower hold back on all forms of payment, the bank can evict the borrower/renter who may, however, retain an equity stake on the property. Should at any point in time the majority holder want to sell the property, the proceeds are split in proportion to the equity stake held by each party, minus some transaction costs owed the bank. This should incentivize the majority holder to sell when the price is right.

The second question pertains to the longer term trajectory of housing prices. Here, I would perhaps be even more controversial in suggesting that this issue requires direct government intervention. Meaning, restrict the supply of housing until market prices for housing collateral slowly and gradually reach levels that do not pose a threat to banks' solvency. Housing supply can be restricted via macroprudential policies that target real estate developers. Such policies would also go a long way in addressing financial stability questions pertaining to non-household real estate exposures.

This approach is far from perfect, but, in my view, is an alternative way to think about where the problem is and how one could tackle it with a longer-term perspective in mind. Happy to discuss more.
Savvakis C Savvides on 16/10/2015
Dear Anonymous,

I enjoyed the bold way you present completely out-of-the-box your ideas. I have to say that I believe that the depletion of equity in conjunction with the gargantuan private debt is the biggest problem facing our country.

Just a comment on the underlying assumption you build on when you say that: "banks should take equity stakes on the collateral underlying non-performing loans".

A bank is very restricted on how much and for how long it can hold equity or acquired assets. Severe penalties set in after holding an asset more than a short period as regulated by the Central Bank. But in any case even if there was no problem with converting collaterals to equity, banks cannot run businesses or manage assets (it is not a simple matter of asset pricing). Add to this the further complication that, very often, more than one bank has a charge on the same asset and it really gets rather complicated.

This is one of the reasons, I have been proposing, for two and half years now, the creation by the Government of a special reconstruction and investment bank to deal with the need to restructure big projects in distress and to foster and accelerate the pace of economic development. Each participating bank will be able to transfer loans in return of equity in this Special Purpose Bank and therefore have a way to share in the upside. Moreover, the Reconstruction/Investment Bank (RIB) will provide for the need to have equity and quasi-equity instruments in place to support the need to replenish the depleted equity capital base of potentially viable businesses. The new institution will be manned by experts from Europe and Cyprus in project finance solutions and will assist commercial banks and their existing customers to reach an amicable solution. This may include the selling of unproductive assets and the taking of equity positions to reduce the debt and enable the restructuring for potentially viable projects. Through this intermediary institution, the participating banks can therefore have a share of the upside while they focus on their healthy loan portfolio and without disturbing their normal bank operations while existing or newly created businesses from the assets and resources of the old ones will be able to become more efficient and have their loan obligations reduced to the point where their survival is not constantly being threatened by the excessive debt.
on 16/10/2015
Thank you Savvaki, I very much enjoy reading your insightful posts as well as your responses to readers' comments.

To your main remark, I completely agree. In the post I was just trying to sketch the economics behind the proposal, and, yes, the SPV approach has a lot of merit, particularly when it comes to the larger exposures.

It goes without saying that any of these schemes would require a broad regulatory overhaul. With that in mind, I am not quite sure where EU/EZ-imposed limits on sovereign legislative authority start binding. But then again, this only becomes relevant if we ever decide to move in that direction and, for now, it looks like creative provisioning practices are the preferred approach by banks and - as perhaps suggested by its inaction - the regulator.
Savvakis C Savvides on 16/10/2015
Totally agree with you and your description about what is going on right now. The banks dress up their accounts as you say while the Government is only concerned on window dressing. As you say, I am sure we can overcome many problems and do the right thing if there was a will to tackle the reality behind the symptoms. Thank you for your contribution to the discussion. I don't know you, but I very much respect people who dare to think and say what they think clearly and without fear.
on 16/10/2015
Anonymous

An interesting approach, for banks to become real estate asset managers, dare I say but one that will not be applicable for several reasons:
1. Banks cannot hold these assets since they run a huge risk if prices of property will deteriorate and thus create a need for further provisions;
2. The assumption of hold until prices rise is a speculative one and not one that regulators will accept. In fact the true sale of these assets is the preferred way we have seen in countries which have had financial reform like Ireland and Spain
3. There is scope for some borrowers to be able to service debt if their loans are restructured but for the large borrowers, as Mr Savvides knows, there is no way a lower interest will enable debts to be services. Debt write off is more likely or debt to equity but there again in very few instances it will work;
4. The banks have to explore which assets are attractive to hold and which to sell and the sooner the better since it will determine how much they may need to recapitalise. The banks will then be able to reduce interest rates as the reason they have such high rates is to make profits and increase their provisions
5. If the fear is that hedge/private funds will buy at very reduced prices and they will trade quickly with the borrowers we are living in another world. Right now these funds have little interest in Cyprus unless they can see a legal framework that facilitates their investment activity. If there are funds willing to buy and hold for recovery I believe they are better suited to hold these assets as they have no regulatory capital issues.
6. Banks are not best suited to asset manage real estate and best be left to experts and banks focus on their role; this is essence is the reason why we had bad banks or asset management companies in other EU countries. Just to quote the Spanish Minister of Finance as what they considered financial reform; he attributed to four factors:
a. the creation of SAREB an asset management company;
b. banks increased provisions sufficiently
c. more realistic valuation of banks collateral
d. recapitalisation

Seems to me b-d have need more enhancement to reach acceptable levels.
as for (a) I see every reason for Cyprus to follow the same path and if, as my learned friend thinks a RIB is better, so be it.

Trying to reinvent the wheel will be longer, more painful and not sure of success.
Savvakis C Savvides on 16/10/2015
I think they can do both as the two serve different needs. The asset management company will manage the assets and the recovery process as well as to act as a repository of components (building blocks) which the Development/Investment Bank will use to put together new viable SPVs to be spinned back into the economy with a strong equity base and a manageable debt to carry. You are right; the Development Bank will also not be able to hold assets for a long period of time as rules are today, unless of course there is a special relaxation of this for Cyprus. The problem is that the Government stops on the funding problem (they do not want to consider investing even a modest amount of their precious Govt. funds). The idea that this can be undertaken by the Private sector is ludicrous and signifies a lack of understanding of what is involved.
on 16/10/2015
My main point is the debt to equity conversion, not so much asset management by banks. In that regard, I will not disagree with the main thrust of your argument, and the SPV structure advocated by Savvakis - which I have nothing against - should probably address some of your concerns.

Regarding your specific remarks:

(1) Thinking about the regulatory formula for capital, as long as the probability of default does not move much, your expected losses (against which your provision) should not be moving much either. Collateral value might kick in through the LGD parameter, but things would have to deteriorate quite significantly for this to happen. And, again, LGD becomes relevant only if you have to sell the property, not sure how provisioning would work for holding an actual building on-balance sheet. For more controversy, I did suggest the possibility of targeted price propping through supply dynamics, and that's certainly within the sphere of influence of the regulator (macropru), even though it is not explicitly stated as a mandate.

(2) Banks hold trading portfolios that are quite speculative in nature and regulators don't seem to have a problem with this, past the usual capital surcharges and marking to market rules. But if I understand your criticism correctly, you would probably not find this to be a problem if the assets were kept in an SPV, and hence outside the regulatory domain? Which I am quite ok with. In that case, I guess the problem with the proposal might have to do with how banks would value their equity stakes in the SPV. Keep the security in the HTM portfolio so you don't have to mark it to market. If the value rises enough, then the bank can sell for capital gains and suffer from the penalties that come with moving assets out of the HTM portfolio. But those costs are second order compared to the risk of taking a write-off today.

(3) I agree, the larger exposures are much harder make viable, or resolve without big losses.

(4) If the losses will be such that the bank goes under, then I am not entirely for forcing banks to make choices on the spot. Traditional mortgages can be handled differently such as to avoid steep losses. Developers' loans on the other hand, I am not so sure about and I am with you on making hard choices for those exposures. But I can live with a zombie bank for another couple of years until prices stabilize. That is not to say that I disagree with you, but I think these choices would have been more straightforward to implement during the first round of recapitalizations. Wiping out the new investors may have longer-term repercussions in terms of attracting foreign capital.

(5) The only concern I have is that banks will be forced to sell at prices that may make them not viable. Who they sell to, or what the buyer does with the assets I am not too concerned about.

(6) In my opinion, the fact that (d) is not as straightforward an option as we think for a country our size that has already had a couple of rounds of recapitalization, is the only reason we are having these conversations. In a sense, we are trying to find a way to (a) minimize the losses the banks have to take, and (b) distribute the burden that would come with recapitalization over a longer timeframe. And this relates to my remark in (4).
Thinkingaloud on 16/10/2015
The above discussion on the subject indicates that the banks have plenty of options in how to deal with the huge issue of NPLs but still choose not to properly address it. Any ideas why?
Banks have acted criminally in the past (and still do). Yes the state has never really acted on it but instead chose the route of saving the banks in 2013 using the "too big to fail" ideology. Of course our ignorant MPs which rejected the first horizontal haircut proposal to rescue the economy. Yet we still have the same MPs in power! Mystifying really!
So are we really a passive nation of people who just accept what ever we are told? Yet we react violently if our favorite football team loses to an opponent.
Philosophical questions aside, something urgently needs to be done to resolve the multitude of issues that we are all facing. Every case is a different case and as such it should be handled and it should be handled by the markets and not via government policy. A number of complaining bond holders probably knew exactly what they were buying when they were buying it! Many others were tricked into buying them. Swiss franc debt holders all did it to take advantage of the lower interest rates. Some of them knew the risks and others didn't! Tsokkos Hotels for example which took out millions in swiss franc debt should not be protected. A young (or old) couple though who knew nothing of currency exposure risks and were lured into these loans by the banks (when rightly so these products are not meant for them) should definitely be protected and the banks penalized. When the bank approved a loan of 400,000 to someone with 25,000 gross annual income (thus unservicable loan from the get go) only based on the value of the collateral, the bank should be penalized, not the borrower. The number of examples out there is endless. The point I am trying to make is that "moral hazard" cannot be caused when a bank writes off a portion of the loan that cannot be recovered anyway and successfully restructures the loan. Moral hazard will be created when government policy comes into play and makes it a horizontal haircut of all loans. And there you have to ponder who they are really helping. Most likely their rich friends with money abroad who strategically default on their loans.
When banks gave loans, they accepted as a collateral a certain property. Now if the borrower is offering that property to the bank to offset his loan, the bank should take it and write off the rest of the loan. This way, banks will learn not to lend only based on collateral values and borrowers will be penalized by losing their property. End of story. And if the bank wishes to rent out the property (if it is a house for example) give the previous owner a first option to rent it. Rules that dictate how long a bank can keep an asset for can easily be changed and the most absurd thing we often hear is nonsense about rules and regulations. Rules and regulations are there for a reason and if that reason is not there anymore or a different reason mandates different treatments it should be handled so. This is an exceptional case in Cyprus and as such it should handled.
I am no populist. I consider myself as a reasonable capitalist. I believe in the right and duty of the banks and businesses to make profits for their shareholders in a freely operating, well regulated market that controls for abuse of power, fraud, deception etc. Banks operated in Cyprus for many years in a pseudoregulated environment. The cartel of the banks was dominant, doing whatever they wanted while the Central Bank was asleep. Auditors of the banks failed miserably in performing their duty and corporate governance was non existent. The dilution in the shareholders suited the banks (and other public companies, Demetra for example which took advantage of all the old folks banking with the coops for years) in having no real power of control over them. Lawyers are protecting the banks instead of the borrowers (especially since borrowers with NPLs have no money to pay lawyers) not because the banks were right but because banks have deeper pockets and lawyers always made money with the banks.
Somebody should look into all these issues?
Savvakis C Savvides on 16/10/2015
Dear Thinkingaloud,

Very well put and I totally share your sentiment and substance of what you write about. Just to add that from my recollection, these very same politicians that argue now against "moral hazard" if the banks write off part of the loan (while they are in favour of selling off the total loans at ridiculously low prices to hedge funds) are the same who have been pushing for either granting loans to themselves or friends, and as it is well known to write off loans where the recovery capability for those loans was very good. Not to mention, how many loans were granted to friends and others without repayment capability assessment and insufficient collaterals or personal guarantees and I may add at interest rates close or below the risk free interest level. The singers and the tunes are familiar. Only the words have changed!
Κύπρος ολέ on 16/10/2015
Εγώ πάντως ακόμα δεν κατάλαβα γιατί οι τράπεζες να θέλουν να πουλήσουν τα δάνεια παρατιμής. Η μόνη εξήγηση είναι αυτή του ΚΜ ότι θα τα πουλήσουν σε ταμεία που είναι και οι ίδιοι μέτοχοι. Έχει μια βάση, αλλά μου φαίνεται τραβημένο και ριψοκίνδυνο. Εξάλλου στην Ιρλανδία δεν είναι έτσι που λειτούργησε ο Ρος. Από ότι ξέρω εκεί καθάρισε την τράπεζα, αυξήθηκε η τιμή της μετοχής, πούλησε τη συμμετοχή του και έβγαλε κέρδος. Γιατί εδώ να πάει να κάμει κόλπα;
Φεραίος on 16/10/2015
Κύπρος ολέ
Είμαι της ίδιας γνώμης με σένα. Ίσως ξεφορτωθούν μερικές μεγάλες αναπτύξεις, όπως έγινε με το Mall of Cyprus.
Στην Ιρλανδία ο Ross αγόρασε προς 10σ την μετοχή και σε τρία χρόνια πούλησε προς 28σ.
Άννα on 16/10/2015
Αυτοί που πήραν τα δάνεια να τα πληρώσουν.Νομίζω ότι ξεφύγαμε από κάθε λογική. Από τη στιγμή που έφαγαν τα λεφτά του καταθέτη δεν είναι λογικό να χαρίσουν δάνεια. Τράπεζα δεν είναι φιλανθρωπικός οργανισμός.Είναι δυνατόν να έχουμε βουλευτές με μη εξυπηρετούμενα δάνεια!!!!!!
Αν έχουν την δυνατότητα οι τράπεζες ή η κυβέρνηση να αποζημιώσουν τους πραγματικά ζημιωμένους που έχουν ξεχαστεί από πολιτικούς και δημοσιογράφους.Δεν είναι μόνο Ρώσοι και πλούσιοι που έχασαν χρήματα.Του ανήλικου γιου μου του έφαγαν αποζημίωση από τροχαίο δυστύχημα.