You are here

Το κράτος έχασε την κρίση

25/01/2012
Οι κρίσεις αποτελούν ευκαιρίες για να αλλάξουμε θεσμούς και νοοτροπίες, να σκεφτούμε διαφορετικά, να υιοθετήσουμε νέες ιδέες.  Η κρίση δίνει την αφορμή να ξεφύγουμε από το status quo, δίνει το έναυσμα της αλλαγής.

Τί αλλαγές επέφερε η μεγαλύτερη οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών; Πόσο σοφότεροι είμαστε σήμερα από ότι πριν λίγα χρόνια, πριν ξεσπάσει το τσουνάμι που παρασέρνει την καθημερινότητα δεκάδων χιλιάδων νοικοκυριών;

Με την όση «σοφία» μπορεί να δώσουν κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα αξίζει να διερωτηθούμε τι κερδίσαμε από την κρίση.

Θα επικεντρωθώ, σήμερα, στη λειτουργία του κράτους.  Πώς άλλαξε το κράτος λόγω της κρίσης;

Οι μόνες ουσιαστικές αλλαγές που μπορώ να εντοπίσω αφορούν τη μισθοδοσία. 

Παρά τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε ως πολιτεία, το μόνο που έχει αλλάξει είναι η αύξηση της εισφοράς των δημοσίων υπαλλήλων στις συντάξεις τους και το πάγωμα των μισθών τους.

Αμφότερα είναι σημαντικά και επιβεβλημένα.  Δεν παύουν όμως να είναι πρόχειρες, επιδερμικές και ισοπεδωτικές λύσεις ενός πολύ πιο μεγάλου προβλήματος: Της παραγωγικότητας.

Ενώ όλοι πριν λίγα χρόνια εστίαζαν την προσοχή τους στην ανάγκη βελτίωσης της παραγωγικότητας, το τελευταίο διάστημα αυτή η πολύ βασική παράμετρος της ανταγωνιστικότητας, έχει μπει στο περιθώριο. 

Στη βιασύνη μας να φτιάξουμε – έστω και καθυστερημένα – τα δημόσια οικονομικά, έχουμε υιοθετήσει τη λογική ότι το πρόβλημα λύνεται με τη συγκράτηση των δαπανών, ανεξαρτήτως παραγωγικότητας.

Έχουμε ξεχάσει την ανάγκη διαβάθμισης μεταξύ αυτών που εργάζονται μεθοδικά, οργανωμένα και παραγωγικά και αυτών που καταχρούνται τη μονιμότητα προσφέροντας το ελάχιστο. 

Αυτών με ζήλο και διάθεση για προσφορά, και αυτών που δεν μπορούν να προσφέρουν, είτε επειδή δεν έχουν τις ικανότητες, είτε επειδή «κάηκαν» στην πορεία, είτε απλώς επειδή έχουν άλλες προτεραιότητες.

Το ότι 98% των δημοσίων υπαλλήλων εξακολουθούν να κρίνονται ως εξαίρετοι – ένα φαινόμενο «πλήρους ισοπέδωσης της αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων», σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας – δεν μας απασχόλησε καθόλου κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Το ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δικαιούνται 42 εργάσιμες μέρες ετησίως ως άδεια ασθενείας δεν το θεωρούμε πρόβλημα, γιατί όπως μας διαβεβαιώνουν οι «γκουρού» (και τα μπακαλοδέφτερα τους), οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν καταχρούνται αυτού του δικαιώματος.

Το ότι εν έτη 2012 το υπουργείο Γεωργίας εργοδοτεί υπερδιπλάσιους υπαλλήλους (1620) από το υπουργείο Εμπορίου (247) δεν φαίνεται να είναι λόγος να ξανασκεφτούμε τις στρατηγικές μας προτεραιότητες σαν κράτος. 

Ούτε φαίνεται να μας απασχολεί το ότι το κράτος εργοδοτεί μονοψήφιο αριθμό ατόμων για να χειρίζεται νευραλγικά ζητήματα που άπτονται του τομέα διεθνών υπηρεσιών.

Ίσως το κυπριακό κράτος να καταφέρει να εξέλθει από την κρίση με καλύτερο δημοσιονομικό ισοζύγιο και μικρότερα ελλείμματα.  Ίσως να καταφέρει να ξεφύγει από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος και να πείσει τους ξένους αξιολογητές και πιστωτές του ότι είναι οικονομικά βιώσιμο.

Ακόμα και αν πετύχει αυτά, όμως, αμφιβάλλω αν το κυπριακό κράτος θα είναι πιο λειτουργικό, πιο σύγχρονο, πιο κοντά στον πολίτη.  Αν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις του σήμερα και τα ζητήματα του αύριο.

Αμφιβάλλω, δηλαδή, αν η κρίση μας έχει όντως κάνει σοφότερους ως πολιτεία, αν μας έχει δώσει την αφορμή να σκεφτούμε τις μεσοπρόθεσμές μας προτεραιότητες, να συλλογιστούμε τι θέλουμε και πώς θα το πετύχουμε.

Κρίμα, λοιπόν, γιατί χάνουμε την κρίση.

Του Αντώνη Α. Έλληνα

Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών

Πανεπιστήμιο Κύπρου
12 σχόλια
Taylor on 25/01/2012
I agree with the analysis.
phylarchus on 25/01/2012
Δυστυχώς οι πολιτικοί μας έχουν πλαστεί κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση των συναδέλφων τους στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να μεταφέρουν και εδώ τα ίδια δεινά: Ακατάσχετος λαϊκισμός, εξαργύρωση του πολιτικού ή κομματικού αξιώματος με το προσωπικό κυρίως οικονομικό συμφέρον, θυσία ιδεών και αρχών στο βωμό της άγρας ψήφων, κοινωνικοποίηση και σεκτοροποίηση της κομματικής ιδιότητας με αποτέλεσμα την θυσία αξιών (όπως ο υγιής πατριωτισμός, η επαγγελματική ηθική, η λογισμένη απόλαυση αγαθών, η ευγένεια και αλληλοεκτίμηση) στο βωμό του συμφεροντολογικού "συντροφικού" οφέλους, διάβρωση όχι μόνο πολιτικών αλλά και εκπαιδευτικών, αθλητικών, ακόμη και θρησκευτικών και οικογενειακών αξιών και προτύπων, με αποτέλεσμα το κενό κοινωνικής συνοχής την πολλαπλή, ανομοιογενή διχόνοια.
Η κρίση θα μπορούσε τουλάχιστο να φέρει έναν προβληματισμό για όλα αυτά. Δυστυχώς συμφωνώ ότι δεν έγινε αυτό και τα φαινόμενα, όπως ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει αν ενδιατρύψει λίγο στις προς τα έξω εκδηλώσεις τους, βοούν. Δυστυχώς η κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν είναι απλά οικονομική. Είναι ευρύτερη. Είναι ηθική και πνευματική. Είναι κρίση αξιών.
Επιλήσμων on 25/01/2012
Αγαπητέ κ. Έλληνα,
Έχετε δίκαιο ότι οι μεγαλύτερες αλλαγές επιτυγχάνονται μετά από μιά ΜΕΓΑΛΗ κρίση. Ατή η θεωρία όμως, με την σημερινή κρίση, δεν ισχύει στην Κύπρο. Αυτό νόμιζα ότι ήταν γνωστό και αναμενόμενο από τους επιστημονικούς κύκλους της Κύπρου.
Στο άρθρο σας, εστιάζετε την προσοχή σας στο Κράτος και την Δημόσια Υπηρεσία. Δύο θεσμούς που και εγώ πιστεύω ότι ασθενούν.
Δυστυχώς όμως, ούτε οι υπόλοιποι Συντελεστές ευρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση.
Πιθανό εμείς εδώ στη Κύπρο να χρειαζόμαστε μία μεγαλύτερης έντασης κρίση γιά να αποτελέσει όπως μας λέτε στην αρχή του άρθρου σας, ευκαιρεία γιά να αλλάξουμε θεσμούς,νοοτροπίες κλπ.
CC on 25/01/2012
I agree with the analysis 100%. You hit the nail on the head Mr. Ellina. Unfortunately nobody who is supposed to be listening is listening...
The time has come for the citizens of the Republic of Cyprus to take a stand, to say NO to the "relax regime", to DEMAND that things and processes start changing!

I believe if the government would outsource the digitisation of the Government departments, everything would be done on time and under budget (that is if the whole program is monitored by 3rd parties, eg independant business consultants).

I was talking to a couple of lawyers today, and they were furious because the court administration had lost or misplaced crucial paperwork regarding their case, the judge was helpless, since administration said they were too busy to look for the paperwork. I asked why they do not complain, and their answer was "Good heavens NO, if we do that then the administration will never proceed with our cases!"
This is our judicial system in the year 2012 in EUROPEAN CYPRUS, one small example... Μπράβο μας!
αθηνα on 25/01/2012
Μα τι να την κάνουμε την αλλαγή κ.Ελληνα; To κράτος λειτουργεί μιά χαρά! Tην οικονομία θα τη ξελασπώσει το φυσικό αέριο,γιά την τραγωδία στο Μαρί θα δικαστούν οι πολιτικοί προ'ι'στάμενοι των εμπλεκομένων υπουργείων,αλλά όχι ο πολιτικός προ'ι'στάμενος των υπουργών αυτών,και ο Επιλήσμων θέλει μιά πιό μεγάλη κρίση θεσμών και αξιών-και όχι μόνο-γιά να δικαιολογείται κάποια αλλαγή.Κάτι σαν τον Αρμαγεδώνα να πούμε.
on 25/01/2012
40 pavloi o kathenas ton pavlo tou
αθηνα on 26/01/2012
Μπορούμε να μάθουμε και τον Παύλο του φαντάσματος της Οπερας;
ανεξάρτητος on 25/01/2012
Πολύ καλό το άρθρο του κ. 'Ελληνα. Το πρόβλημα δεν είναι μόνον της Κύπρου. Προέρχεται από τη μακροοικονομική προσέγιση που επιβάλλει η Κομισιόν (γιατί τα σχέδια σταθεροποίησης που επιβάλλει είναι καθαρά μακροοικονομικά γιατί αγνοούν εντελώς τα ανθρώπινα κίνητρα) συχνά πετυχαίνει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα.

Τα μέτρα λιτότητας επικεντρώνονται συνήθως στο πετσόκομα των μισθών, και στην αύξηση των φόρων, παρά τη μείωση των θέσεων. Ισοπεδώνουν τα κίνητρα γιά παραγωγικότητα και αποδοτικότητα. Δεν δίνουν καμιά έμφαση στην καταπολέμηση της διαφθοράς, της διαπλοκής, της γραφειοκρατίας, της τεμπελιάς κλπ. Το αποτέλεσμα είναι ότι δημιουργούνται κίνητρα γιά να φύγουν πρώτα οι καλύτεροι και οι λιγότερο διεφθαρμένοι υπάλληλοι του δημοσίου. Η Ελλάδα έχει ήδη αρχίσει να χάνει τους πιό ικανούς στο εξωτερικό.
Erol Riza on 26/01/2012
While Mr Ellinas you may have confirmed what we know it would be useful to propose what changes in the economic model are required to stimulate growth. Competitivenss and productivty are good but to achieve these in the world we operate we need to have the private sector take over the growth initiatives. The public sector should become more efficient and on this we are all agreed but where will the investment come from. Moreover if we read between the lines of the fiscal treaty and what Mrs Merkel says we should be seeking to change the economic model. Complacency and PR is what is plaguing the progress and the vested interests of selected professional groups. Very soon if there will be tax harmonisation and a financial services tax across the EU and it is important to cosider what would be the impact on the business services sector where a lot of the growth has been in the last 5 years? Some have been telling it would be catastrophic if there is a 1% rise in the corporate tax rate!
SP on 26/01/2012
1ον: Η κρίση δεν πέρασε και ούτε πρόκειτε να περάσει στα επόμενα τουλάχιστον 2 χρόνια (κύριος λόγος η Ελλάδα η οποία σύμφωνα με διεθνή μέσα αναμένεται να χρεωκοπήσει Μάρτη-Απρίλη)...άρα έχουμε χρόνο και για άλλες αλλαγές....don't worry!

2ον: Έκαναν "περικοπές" μισθών και παγοποίηση της ΑΤΑ και βρήκαν σχεδόν όλους τους δημ.υπαλ..στους δρόμους να απεργούν, σκεφτείτε τη είχε να γίνει αν τους έλεγαν να αυξήσουν και την παραγωγικότητα τους.

3ον: Όπως πολύ σωστά ξεκινήσατε το άρθρο σας "Οι κρίσεις αποτελούν ευκαιρίες" αλλά αν είχαμε έστω και λίγο απο την κινέζικη νοοτροποία (ιδρυτές αυτής της ιδέας) θα καταλαμβαίναμε τι σημαίνει αυτό και θα ενεργόυσαμε αναλόγος.

Δυστυχώς αυτό που πρέπει να αλλάξει η κρίση, είναι την νοοτροποία αυτού του τόπου. Αυτό όμως δεν γίνεται απο την μια στην άλλη, θέλει χρόνο και θέληση. Το πρώτο υπάρχει, στο δεύτερο είναι που δυσκολεύονται όλοι. Όταν αρχίσει ο Κύπριος πολίτης να σκέφτεται λίγο μακροχρόνια, λίγο τον συμπολίτη του, λίγο το κοινό καλό, τότε θα μπορούμε να αρχίσουμε να μιλάμε για το ποιές αλλαγές μπορούμε να κάνουμε!!
Σάββας Τταντής on 27/01/2012
αντώνη η κρίση τώρα ξεκινησε κανείς δεν θα την χάσει, ούτε οι πολιτικοί .

Η κρίση θα μείνει εδώ μέχρι να γίνουμε σοφότεροι....έχουμε πολλά χρόνια μπροστά μας ακόμα μεχρι να φύγει η κρίση......
Σάββας Τταντής on 28/01/2012
Σε πρόσφατες του δηλώσεις στο Reuters, Ο Κύριος Παπαδήμος ανάφερε οτι το Ελλειμα της Ελλάδας για το 2011 θα είναι περίπου 9.5% του ΑΕΠ ενώ το 2010 είταν 10.6% του ΑΕΠ.

9.5% του ΑΕΠ είναι περίπου 20 δις ευρώ. Αυτό που μας λέει ο Κύριος Παπαδήμος είναι οτι η Ελλάδα, μετά τα πρωτοφανή μέτρα λιτότητας που πάρθηκαν κατάφερε να εξοικονομίσει μόνον 2.5 δις ευρω. Τα μέτρα λιτότητας που πάρθηκαν είταν πολλαπλάσιου μεγέθους.

Οι πιο πάνω αριθμοί θα πρέπει να μας προβληματίσουν εδώ στην Κύπρο και αντιλειφθουμε εγκαιρα οτι τα μέτρα λιτότητας κτυπούν την ανάπτυξη, η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά οδηγούν σε ύφεση , σε ανεργία, σε λιγότερους φόρους για το κράτος κλπ κλπ, το σπιράλ θανάτου το οποίο αναφέρομε συνεχώς σε αυτό το Μπλοκ. Μπήκαμε και εμείς σε Σπιράλ θανάτου πριν μερικούς μήνες.

Χτες μας υποβάθμισε και η Fitch, αναμενόμενο και πολύ λογικό, το ίδιο θα πράξουν και οι Moodys. Οι Fitch χτές αναφέρθηκαν και στο στόχος μας για έλλειμα 2.5% το 2012 είναι υπερβολικά αισιόδοξος και οτι βλέπουν έλλειμα 3%, εγώ εδώ και μέρες μιλώ για έλλειμα 4% (λόγο ψηλότερου κόστους χρημτοδότησης, αυξησεις ανεργιακού επιδόματος , λιγότεροι φόροι λόγο υφεσης κλπ κλπ


Δυστηχώς κινούμαστε λάθος , κινούμαστε με μια βραχυπρόθεσμη οικονομική στρατηγική με ορίζοντα μόνον μερικών μηνών η ένα έτος (προυπολογισμός) και εάν τον μάρτιο του 2012 το ελλειμα θα είναι περισσότερο του στόχου (το οποίο θα ειναι σίγουρα) θα προβούμε και πάλι στις απλές και έυκολες λύσεις π.χ μειώσεις μισθών, αυξήσεις φορολογιών κλπ κλπ

Πρέπει επειγόντος να λυθεί το πρόβλημα κεφαλαίων των τραπεζών , να βελτιωθεί η ρευστότητα των τραπεζών και των Συνεργατικών πιστωτικών ιδρυμάτων για να υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε ρευστότητα. Εχουν σταματήσει η δεν έχουν ξεκινήσει έργα επιδή οι Κυπριακές τράπεζες λόγο των προβλημάτων τους δεν μπορούν να τα χρηματοδοτήσουν ......την ανάπτυξη την δίνουν/ βοηθουν οι τράπεζες και αυτές την σταματούν , όπως γίνετε τώρα........