Συμβουλές Sheshinski: Μέρος Α

Τη Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2012 η Πολυτεχνική Σχολή και η Μονάδα Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Μελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου, με την ευγενή χορηγία της Renaissance Group, διοργάνωσαν δημόσια διάλεξη για τη δημοσιονομική πολιτική σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες στο Ισραήλ.  Ο ομιλητής ήταν ο καθηγητής Eytan Sheshinski, που είχε προεδρεύσει από τον Απρίλιο 2010 μέχρι τον Ιανουάριο 2011, επιτροπής διορισμένης από την κυβέρνηση του Ισραήλ για να δώσει εισηγήσεις για την πολιτική του Ισραήλ σε σχέση με υδρογονάνθρακες.  Στις 30 Μαρτίου 2011 οι τελικές εισηγήσεις του καθηγητή Sheshinski πέρασαν από τη βουλή του Ισραήλ με 78 ψήφους υπέρ και 2 εναντίον, και ο νέος νόμος διαχείρισης υδρογονανθράκων ονομάζεται στην καθομιλουμένη Νόμος Sheshinski.  Η εταιρεία Delek (που είναι συνέταιρος της εταιρείας Noble) έχει εφεσιβάλει στο Ανώτατο Δικαστήριο το νόμο σαν αντισυνταγματικό και το Ανώτατο Δικαστήριο θα ανακοινώσει την τελική του απόφαση το Μάρτη του 2012. Γιατί έχει δημιουργήσει αυτός ο νόμος τόσο μεγάλο πρόβλημα στην εταιρεία Delek (σε βαθμό που ο καθηγητής Sheshinski να χαρακτηριστεί «φίλος των Αράβων» από μικρή μερίδα του τύπου στη χώρα του;).  Βασική αλλαγή σε σχέση με τον αρχικό νόμο του 1952 είναι ότι η κυβέρνηση παίρνει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από το κέρδος παραγωγής υδρογονανθράκων.  Το 1952 όταν πέρασε ο αρχικός νόμος, το Ισραήλ έκανε τέτοια βήματα για πρώτη φορά και τα κοιτάσματα ήταν πολύ μικρά σε αξία.  Ο νόμος που είχε περάσει τότε προέβλεπε περίπου 25% να μένει στην κυβέρνηση, κάτι που η επιτροπή Sheshinski κατέδειξε ότι ήταν από τα χαμηλότερα μερίδια στον κόσμο.  Η επιτροπή εισηγήθηκε αυτό το ποσοστό να ανεβεί στο 62% και για αυτό το λόγο υπήρξε μια σθεναρή (και γενναιόδωρη) εκστρατεία των εταιρειών εναντίον του συγκεκριμένου καθηγητή.  Βαφτίστηκε φίλος των Αράβων από μερικές εφημερίδες διότι η αύξηση ουσιαστικά στους φόρους των ντόπιων εταιρειών θα «βοηθούσε» τις Αιγυπτιακές ανταγωνιστικές εταιρείες. Ο νόμος όμως τελικά πέρασε με συντριπτική πλειοψηφία από τη βουλή και το Ανώτατο μάλλον θα βγάλει απόφαση θετική για την Επιτροπή Sheshinski.  Οι εταιρείες βασικά ισχυρίζονται ότι ένα συμβόλαιο δεν μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί και η απάντηση της επιτροπής σε αυτό το επιχείρημα είναι διπλή.  Πρώτον, ο νόμος του 1952 δεν συνιστά συμβόλαιο.  Δεύτερον, έστω και αν ένα συμβόλαιο υπήρχε, ένα συμβόλαιο που δίνει τόσο μεγάλο ποσοστό (βάση διεθνών συγκρίσεων) στις εταιρείες, πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί λόγω εθνικού συμφέροντος.  Το εθνικό συμφέρον υπερισχύει του ατομικού συμφέροντος, με τον ίδιο τρόπο που ένα ιδιωτικό σπίτι αγοράζεται από την κυβέρνηση για να περάσει εθνικός δρόμος.  Και αυτό το λέει κάποιος οικονομολόγος (της εμβέλειας Sheshinski) που αντιλαμβάνεται τη σημασία που έχει για μια οικονομία η τήρηση των συμβολαίων. Πως όμως διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των εταιρειών που κάνουν αυτές τις επενδύσεις; Ο καθηγητής ανάλυσε πως θα πρέπει να υπολογιστεί ένα λογικό κέρδος για τις εταιρείες αυτές, μία λογική εσωτερική απόδοση (internalrateofreturn).  Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι κάτω από 12%, δεδομένης της επικινδυνότητας αυτής της επένδυσης, καμία εταιρεία δεν θα τολμούσε να κατεβεί στην περιοχή.  Αρχικά η Noble εργαζόταν με την υπόθεση ότι η εσωτερική απόδοση θα ήταν 26% (βάση των δικών της εγγράφων).  Η επιτροπή χρησιμοποίησε το 18% σαν μια δίκαιη και καλή απόδοση και βάση αυτού του αριθμού εισηγήθηκε ένα φόρο στα κέρδη πάνω από το κόστος για να ικανοποιείται αυτός ο στόχος.  Αυτός ο φόρος επιτυγχάνει βασικά την αύξηση από το 25% στο 62% στο τι παίρνει η κυβέρνηση του Ισραήλ.  Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του υπουργείου Οικονομικών του Ισραήλ.  Την επόμενη εβδομάδα θα ασχοληθώ με δύο άλλες συμβουλές του καθηγητή Sheshinski, που αφορούν τη φορολογία εξαντλήσιμων πόρων και τη δημιουργία ταμείου επενδύσεων φυσικού αερίου. Ο καθηγητής Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι Διευθυντής της Μονάδας Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Μελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου.