You are here

Πολιτικές πρωτοβουλίες σε περιόδους κρίσεων

30/04/2012
 «Πρέπει να παίρνουμε πρωτοβουλίες» σχολίασα στη διάρκεια εκπομπής της Ελίτας Μιχαηλίδου αναφερόμενος στην απόφαση του Πρόεδρου της Δημοκρατίας να συγκαλέσει το άτυπο συμβούλιο αρχηγών για να συζητηθεί το Σχέδιο Β της Τουρκίας.  Δεν αρκεί να αντιδρούμε στα γεγονότα.  Και επανέλαβα τη εισήγηση για δημιουργία Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας που να σχεδιάζει στρατηγικές πρωτοβουλίες.Την επομένη, δημοσιογράφος με το ψευδώνυμο Νίκη (εφ. Χαραυγή, 24 Απρ. 12, σελ. 5) αρθρογράφησε ότι «Λόγια χωρίς περιεχόμενο έλεγε ο κ. Ζένιος. [...] Ο Πρόεδρος, η Κυβέρνηση πήραν έγκαιρα πρωτοβουλίες και προέβησαν σε προληπτικές κινήσεις [για να μην συγκληθεί πολυμερής διάσκεψη]».  Άλλα σχολίαζα, σε άλλα μου απάντησαν και η ουσία πάει να χαθεί.  Ευτυχώς, οι πολίτες έχουν σήμερα πρόσβαση στις πληροφορίες και τέτοιες τακτικές είναι (σχετικά) ανώδυνες.  Αποκαλύπτουν αναχρονιστικές νοοτροπίες που πεθαίνουν ένα αργό θάνατο. 

Επανέρχομαι ακριβώς επειδή εξακολουθώ να θεωρώ παράδοξο το οτι, «εμείς είμαστε μέλη της ΕΕ και η Τουρκία αναλαμβάνει πρωτοβουλίες». Την προσοχή μας πρέπει να εστιάσουμε σε δύο ουσιώδη σημεία.

 Η επιτυχής άμυνα στις πρωτοβουλιών άλλων ΔΕΝ πρέπει να αποτελεί λόγο για ενθουσιασμό.  Θέτουμε πολύ χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών μας ενώ στόχος είναι να αποκρούουμε τις πρωτοβουλίες του αντιπάλου.  Αργά ή γρήγορα κάπου δεν θα τα καταφέρουμε και θα οδηγηθούμε σε αστοχίες.  Οι επιτυχίες του ΑΠΟΕΛ στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα δεν στηρίχτηκαν μόνο στη μεθοδική προετοιμασία του τερματοφύλακα για να αποκρούει πέναλτι.  Αν η ομάδα έμενε μόνο σε αυτό, ο αγώνας θα είχε λήξει άδοξα στο 90’ λεπτό.  Ούτε ο Μάρκος Παγδατής θα έφθανε μακριά αν το μόνο που κατάφερνε ήταν να επιστρέφει τις δύσκολες μπαλιές του αντιπάλου.  Οι επιτυχίες χρειάζονται κάτι περισσότερο από άμυνα.

 Η ενεργός ανάληψη πρωτοβουλιών αποτελεί τον πυρήνα των στρατηγικών σχεδιασμών – στην οικονομία, στην πολιτική, στα ανταγωνιστικά αθλήματα.  Μέσα από τις πρωτοβουλίες προετοιμάζουμε το έδαφος για επιτυχίες.

 Γιατί;

 Βρισκόμαστε ως χώρα σε ένα περιβάλλον δυναμικών αλλαγών και αναταραχής, τόσο στην οικονομία όσο και στην πολιτική.  Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι οι αλλαγές αλλά η δική μας ανικανότητα να προσαρμοστούμε.  «Εν καιρώ πολέμου απαιτείται προσαρμοστικότητα και ευελιξία», έγραφε ο Κινέζος στρατηγός Σαν Τσου πριν δυο χιλιάδες χρόνια.

 Πώς μπορούμε να σημειώνουμε επιτυχίες εν μέσω αναταραχών; Στην αλληλεπίδραση μας με ένα δυναμικό περιβάλλον έχουμε τρεις επιλογές.

 Αν θεωρούμε ότι η δυναμική καθορίζεται αποκλειστικά από άλλους, μπορούμε να υποχωρήσουμε σπεύδοντας να προσαρμοστούμε ή να κρύψουμε το κεφάλι στην άμμο προσβλέποντας στην επάνοδο της σταθερότητας.  Χάνουμε, όμως, έτσι τον μπούσουλα επιτρέποντας σε άλλους να μας προσδιορίζουν.  Αναβάλλουμε την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών για κάποιο νεφελώδη μακρινό χρονικό ορίζοντα, μέχρι να εμφανιστούν καλύτερες συνθήκες, τις οποίες όμως ούτε να προσδιορίσουμε μπορούμε ούτε να βεβαιώσουμε ότι θα έρθουν.  Έτσι προσεγγίσαμε, για παράδειγμα, το θέμα των μεταναστών, υιοθετώντας ευρωπαϊκές οδηγίες χωρίς να δημιουργήσουμε μηχανισμούς ενσωμάτωσης.  Ακολουθήσαμε παθητική προσαρμογή, μετατρέποντας μια πηγή δυναμισμού της μικρής μας κοινωνίας σε απειλή για τον τρόπο ζωής μας.  Η διαχείριση των κοντέινερς με τα εκρηκτικά στο Μαρί είχε επίσης αφεθεί για κάποιον νεφελώδη ορίζοντα.

 Από την άλλη, μπορούμε να αντιπαρατεθούμε με το περιβάλλον.  Πεπεισμένοι ότι, «έχουμε το δίκιο με το μέρος μας» υιοθετούμε μη ρεαλιστικές προσεγγίσεις, στηριγμένες σε ευσεβοποθισμό, υποτίμηση των κινδύνων και υπερεκτίμηση των πιθανοτήτων επιτυχίας.  Επιδιώκουμε ανεδαφικές και εξωπραγματικές πολιτικές οι οποίες, στο τέλος, είναι καταστροφικές.  Η αλληλεπίδραση με το περιβάλλον υπαγορεύεται από την «επίσημη γραμμή» ανέξοδης πατριωτικής αντίστασης.  Όταν, όμως, βλέπουμε τον κόσμο μονοδιάστατα, από τη δική μας οπτική γωνία, παρασυρόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο χωρίς προοπτική.  Το περιβάλλον δεν συμπεριφέρεται όπως θα ήθελε η επίσημη γραμμή και οδηγούμαστε σε συνεχείς αστοχίες.  Έτσι ακριβώς προσεγγίσαμε τη διεθνή οικονομική κρίση.  Αντί να χαράξουμε πολιτική κάναμε αντιπολίτευση στα διεθνή γεγονότα.  Ως αποτέλεσμα, είδαμε την οικονομία μας να υποβαθμίζεται και την ανεργία να αυξάνεται.

 Έχουμε όμως και τρίτη επιλογή: Να αντιμετωπίσουμε τις αναταραχές ως μια σειρά ευκαιριών για να ενεργοποιήσουμε το δυναμισμό της κοινωνίας μας και να παίρνουμε πρωτοβουλίες, είτε για να αντιμετωπίσουμε άμεσες προκλήσεις ή για να προετοιμάσουμε συνθήκες για μελλοντικές δράσεις.  Οι μεγάλες ευκαιρίες για δημιουργία προσφέρονται σε περιόδους μεγάλων αναταραχών.  Γι’ αυτό, στο μεταίχμιο που βρισκόμαστε, παρουσιάζεται η ευκαιρία να οδηγήσουμε τη χώρα σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων αποφεύγοντας τους φαύλους κύκλους των υποχωρήσεων ή των αντιπαραθέσεων.  Αυτό προϋποθέτει συστηματική προετοιμασία, ικανότητα αξιοποίησης των ευρωπαϊκών και διεθνών ρευμάτων και ανάληψη πρωτοβουλιών προς επιδίωξη στρατηγικών στόχων.

 Η ανάληψη πρωτοβουλιών απαιτεί εμπειρογνωμοσύνη, αξιοπιστία και δημιουργία θεσμών.

                         1.                  Η ικανότητα να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες ενισχύεται όταν μια κοινωνία βιώνει επιτυχίες. Αυτό προϋποθέτει μελέτη και έρευνα στην ανάλυση των προβλημάτων και προσεκτική προετοιμασία στον καθορισμό των στόχων. Για επιτυχία στην πολιτική διαδικασία δεν αρκεί η εμπειρία, απαιτείται εμπειρογνωμοσύνη.

                         2.                  Η αξιοπιστία απαιτεί επιμονή και υπομονή μπροστά από τις δυσκολίες και κάτω από την πίεση ανασταλτικών δυνάμεων, τόσο εξωγενών όσο και ενδογενών.  Για να είμαστε αξιόπιστοι χρειάζεται θάρρος για να παραμένουμε συνεπείς στις θέσεις μας.

                         3.                  Η εμπειρογνωμοσύνη και αξιοπιστία μιας κοινωνίας δεν εξαρτάται από άτομα.  Απαιτεί θεσμούς που να συνεπικουρούν την πολιτική διαδικασία, προσφέροντας αναλύσεις για τα προβλήματα και μεταφράζοντας τις θεωρητικές γνώσεις σε πρακτικές πολιτικές.  Ο πολιτικός διάλογος εστιάζεται τότε στην ουσία των γεγονότων και σε στέρεες θεωρητικές βάσεις, αντί να αφήνεται στη σύγχυση της πολιτικής αντιπαλότητας.  Αναβαθμίζεται ο πολιτικός λόγος και αποτρέπονται οι πολιτικές λοξοδρομίες.

 Η ανάπτυξη της ικανότητας να παίρνουμε πρωτοβουλίες δεν είναι εύκολη υπόθεση.  Χρειαζόμαστε πλουραλισμό απόψεων και επιστημονική ανάλυση που διευκολύνουν την αποσαφήνιση θέσεων και τον εξορθολογισμό του πολιτικού λόγου, βελτιώνουν τη μεθοδικότητα στη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής.

Στο μεταίχμιο που βρίσκεται η χώρα μας πιστεύω ότι αυτά είναι που χρειαζόμαστε και γι’ αυτό επανέρχομαι. 

 [Από το βιβλίο Δημιουργική Κύπρος.  Πολιτική μεταρρύθμιση για την Κύπρο του 21ου αιώνα, αναρτημένο ως η - βιβλίο http://www.facebook.com/Dimiourgiki.Kypros και προσεχώς από εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα.]

 Ο Σταύρος Α. Ζένιος είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και πρόεδρος των πρυτάνεων των Πανεπιστημίων των Ευρωπαϊκών Πρωτευουσών.
7 σχόλια
on 30/04/2012
κ. Ζένιο, λέτε: Η εμπειρογνωμοσύνη και αξιοπιστία μιας κοινωνίας δεν εξαρτάται από άτομα. Απαιτεί θεσμούς που να συνεπικουρούν την πολιτική διαδικασία, προσφέροντας αναλύσεις για τα προβλήματα και μεταφράζοντας τις θεωρητικές γνώσεις σε πρακτικές πολιτικές.

Εννοείτε ότι δεν έχει σημασία αν πρύτανης ενός πανεπιστημίου είναι ο Α ή ο Β, αλλά οι θεσμοί για τον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού;
panayiotis on 30/04/2012
Πολύ καλό άρθρο. Θα ήθελα όμως να διαφοροποιηθώ λίγο στη θέση ότι "Η εμπειρογνωμοσύνη και αξιοπιστία μιας κοινωνίας δεν εξαρτάται από άτομα."

Οι θεσμοί αποτελούνται από άτομα. Αν το άτομο δεν ασπάζεται τις αξίες του θεσμού, τότε ο θεσμός πάει περίπατο και χάνει την αξιοπιστία, και πιστεύω ότι έχουμε πολλά παραδείγματα.

Ο λόγος που οι θεσμοί δεν "συνεπικουρούν την πολιτική διαδικασία, προσφέροντας αναλύσεις για τα προβλήματα και μεταφράζοντας τις θεωρητικές γνώσεις σε πρακτικές πολιτικές" είναι γιατί οι πολιτικές δεν πλάθονται από πολιτικούς αλλά από τεχνοκράτες.

Τι έχει στην διάθεση του ένας βουλευτής για να κάνει πολιτική; Δεν μπορεί να γράψει νομοσχέδιο γιατί δεν έχει νομικούς συμβούλους, θα πρέπει πρώτα να περάσει από την κρατική μηχανή (δηλ. τους τεχνοκράτες) και μετά από την Νομική Υπηρεσία (δηλ. τους τεχνοκράτες) και μετά στην Βουλή για συζήτηση μετά από αρκετό καιρό. Στην καλύτερη περίπτωση θα τον αφήσουν να αλλάξει μια γραμμή ή ένα αριθμό.

Τι έχει στην διάθεση του ένας υπουργός για να κάνει πολιτική; Βασίζεται σε όλα από τους τεχνοκράτες οι οποίοι μπορούν να τον ττουμπάρουν ότι ώρα θέλουν.

Οι θεσμοί θα πρέπει πρώτα να έχουν επιρροή στην γραφειοκρατία και στον πολίτη. Οι πολιτικοί απλά θα ακολουθήσουν γιατί το στοιχείο της αβεβαιότητας στην πρωτοβουλία αλλά και η αποδοχή της στον πληθυσμό έχει ήδη γίνει από τους θεσμούς, χωρίς ρίσκο για αυτούς.
αθηνα on 30/04/2012
Μα κ.καθηγητά,απο τη στιγμή που ο κ.Χριστόφιας αποφάσισε,μάλλον, να μην επαναδιεκδικήσει την προεδρία,οι απόψεις σας ηχούν σε ώτα μη ακουόντων.Διότι ακόμα και να είχε λόγο,σε περίπτωση που θα ήταν ξανά υποψήφιος, να αφουγκράζεται τη κοινή γνώμη,προτέρημα που δεν έδειξε τόσα χρόνια να τον χαρακτηρίζει, τοσούτω μάλλον τώρα που 'απελευθερώθηκε' ο άνθρωπος.Προβλέπω ότι οι επόμενοι 9 μήνες θα είναι για γέλια ή για κλάματα.
Σταύρος Α. Ζένιος on 30/04/2012
Αγαπητοί anonymous και panayiotis

σωστές οι επισημάνσεις σας και νομίζω χρειάζεται διευκρίνιση του τι λέω. Δεν είναι τόσο απόλυτα, ή το ένα ή το άλλο!

«Τίποτε δεν γίνεται χωρία άτομα, τίποτα δεν διαρκεί χωρίς θεσμούς» (J. Monnet)

Αυτό που θέλω να αναδείξω είναι οτι χωρίς θεσμούς τα άτομα από μόνα τους λίγα μπορούν να κάνουν. Και επίσης τα σύνθετα και πολύπλοκα θέματα δεν μπορεί να τα χειριστεί από μόνος του ένας.

Αν, π.χ., αλλάξει ο Υπουργός Ενέργειας και αντί ένας τελείως άσχετος έρθει ένας ικανός πάλι δα δυσκολευτεί να χειριστεί τα μεγαθήρια πολυεθνικές εταιρείες αν δεν φτιάξει τους κατάλληλους θεσμούς για να χειρίζονται το θέμα.

Για το Πανεπιστήμιο επίσης, ένας καλός πρύτανης μπορεί να πάρει μπροστά ένα καλό πανεπιστήμιο. Ένας κακός πρύτανης δεν μπορεί να καταστρέψει ένα καλό πανεπιστήμιο.

Ελπίζω να είμαι πιο σαφής τώρα. Το κύριο μήνυμα οτι χρειαζόμαστε σύγχρονους και ευφυείς θεσμούς. Βεβαίως, στελεχωμένους με κατάλληλα άτομα.
R on 01/05/2012
Αγαπητέ κ.Ζένιο,
Μιλάτε σε αυτά κουφών. Οι άνθρωποι είναι παντογνώστες, κουμουνιστές (το περηφανεύονται άλλωστε), "γινακσίες" κ.α. Αυτά τα προσόντα τους μας έχουν οδηγήσει στο Μαρί και στην οικονομική καταστροφή της Κύπρου. Ο συνειδητός τους στόχος ήταν και παραμένει να παραδώσουν σε 9 μήνες καμένη γη. Θα τα φορτώσουν μάλιστα στην απόφασή μας να ενταχθούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Ευρώ.
Το είπα και το ξαναλέω:
Η μοναδική ελπίδα για την Κύπρου μας είναι ότι σε 9 μήνες θα απαλλαγεί από όλους αυτούς.
Το δυστύχημα είναι ότι οι 303 μέρες που τους έμειναν είναι πάρα πολύς καιρός.
Μετρούμε αντίστροφα τις μέρες. Κάθε πρωί βάζουμε τον σταυρό μας. Πραγματικά δεν ξέρουμε τι θα βλέπουμε και τι θα ακούμε μέσα στις εναπομείναντες αυτές μέρες.

ΑΣ ΜΗΝ ΞΕΧΝΟΥΜΕ ΟΤΙ ΚΙΝΟΥΜΑΣΤΕ ΠΛΕΟΝ ΣΕ ΑΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ.
αθηνα on 02/05/2012
Αγαπητέ R, προσυπογράφω και το τελευταίο 'γιώτα' σε αυτά που έγραψες.Ομως,όπως λες οι 9 μήνες είναι υπέραρκετοί για την ολοκληρωτική καταστροφή.Θα πρέπει η βουλή να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο που διαθέτει στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας,για να περισώσει ότι μπορεί να περισωθεί.Για να είμαι όμως ειλικρινής,δεν βλέπω τέτοια διάθεση.
Giorgos Solomonides on 02/05/2012
Κύριε Ζενιο,

Ασπαζομαι πλήρως τίς απόψεις σας και λογω της κρισιμοτητας της καταστασης θεωρω οτι πρεπει να εφαρμοστούν αμεσα ομως δεν ξέρω ποσο ευκολα θα μπορούν να αναδειχθούν μέσα απο τις επικρατουσες δημοκρατικές διαδικασίες.