Η αυταπάτη των πλαφόν
17/01/2011
Ο καθορισμός των τιμών από το κράτος είναι ίσως το κύριο χαρακτηριστικό κεντρικά σχεδιασμένων οικονομιών, όμως δεν περιορίζεται σε αυτές. Σε παλαιότερες εποχές η επιβολή περιορισμών στις τιμές αποτελούσε συνηθισμένη τακτική ακόμα και στις λεγόμενες ελεύθερες οικονομίες. Η πρακτική αυτή εγκαταλείφθηκε τις τελευταίες δεκαετίες γιατί η εμπειρία ανέδειξε πολλά προβλήματα στην εφαρμογή της.
Οι οικονομίες έχουν εξελιχτεί και γίνει πολύ πιο σύνθετες. Καινούρια αγαθά εμφανίζονται συνεχώς σε διάφορες μορφές και ποιότητες. Τα παλαιότερα αγαθά είτε αναβαθμίζονται είτε εξαφανίζονται. Είναι ανθρωπίνως αδύνατο για ένα κράτος - οποιοδήποτε κράτος - να καθορίζει τιμές για όλα αυτά τα προϊόντα με ικανοποιητικό τρόπο. Το ρόλο αυτό το διεκπεραιώνει πολύ καλύτερα ο μηχανισμός της αγοράς. Η αγορά βέβαια δεν λειτουργεί στην εντέλεια, όμως συνήθως λειτουργεί αρκετά ικανοποιητικά. Υπάρχουν ασφαλώς και περιπτώσεις που η αγορά δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα και οι τιμές των αγαθών είναι ψηλότερες από όσο θα έπρεπε να είναι. Γιατί το κράτος να μη μπορεί να παρέμβει σ’ αυτές τις περιπτώσεις;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που καθιστούν την κρατική παρέμβαση δύσκολη. Η πρώτη δυσκολία αφορά το ζήτημα του εντοπισμού των περιπτώσεων που οι τιμές είναι υπερβολικά ψηλές. Πώς διαπιστώνουμε ότι ισχύει κάτι τέτοιο; Δυστυχώς δεν υπάρχει εύκολος τρόπος. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατό να γίνει μια σύγκριση με τιμές των ίδιων αγαθών σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι οι τιμές του γάλακτος και του ηλεκτρισμού στην Κύπρο είναι από τις ψηλότερες στην Ευρώπη. Όμως το ζήτημα δεν τελειώνει εκεί. Το επόμενο βήμα είναι να διαπιστωθεί πού οφείλεται αυτή η διαφορά και κατά πόσο μπορεί να αποδοθεί στις ιδιάζουσες συνθήκες της Κύπρου. Φταίει η γεωγραφική μας απομόνωση, το μικρό μέγεθος της αγοράς, οι καιρικές συνθήκες, το κανονιστικό πλαίσιο; Μόνο όταν εξεταστούν και αποκλειστούν όλα αυτά τα ενδεχόμενα μπορεί κάποιος να μιλήσει για υπερβολικά ψηλές τιμές που να αιτιολογούν κρατική παρέμβαση. Ακόμα και τότε, η επιτυχία της παρέμβασης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν ισχύ αγοράς βρίσκουν τρόπους να αποφεύγουν τις ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι αν το κράτος θέσει πλαφόν στις τιμές του ψωμιού ή του γάλακτος, οι πωλητές θα βρουν τρόπο να αναπληρώσουν τα χαμένα κέρδη αυξάνοντας τις τιμές άλλων προϊόντων.
Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εγκαταλείψει τη λογική της ρύθμισης των τιμών και προσπαθεί να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και την απελευθέρωση των αγορών και προωθώντας την κατάργηση των κρατικών ενισχύσεων, των μονοπωλίων και των περιορισμών στη δραστηριοποίηση νέων επιχειρήσεων. Αυτά είναι τα ζητήματα που πρέπει να κοιτάξουμε κι εμείς αντί να σπαταλούμε χρόνο και χρήμα σχεδιάζοντας ανώφελους και δυσεφάρμοστους περιορισμούς στις τιμές.
Σωφρόνης Κληρίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών
Πανεπιστήμιο Κύπρου
http://oikonomein.clerides.com/
Οι οικονομίες έχουν εξελιχτεί και γίνει πολύ πιο σύνθετες. Καινούρια αγαθά εμφανίζονται συνεχώς σε διάφορες μορφές και ποιότητες. Τα παλαιότερα αγαθά είτε αναβαθμίζονται είτε εξαφανίζονται. Είναι ανθρωπίνως αδύνατο για ένα κράτος - οποιοδήποτε κράτος - να καθορίζει τιμές για όλα αυτά τα προϊόντα με ικανοποιητικό τρόπο. Το ρόλο αυτό το διεκπεραιώνει πολύ καλύτερα ο μηχανισμός της αγοράς. Η αγορά βέβαια δεν λειτουργεί στην εντέλεια, όμως συνήθως λειτουργεί αρκετά ικανοποιητικά. Υπάρχουν ασφαλώς και περιπτώσεις που η αγορά δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα και οι τιμές των αγαθών είναι ψηλότερες από όσο θα έπρεπε να είναι. Γιατί το κράτος να μη μπορεί να παρέμβει σ’ αυτές τις περιπτώσεις;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που καθιστούν την κρατική παρέμβαση δύσκολη. Η πρώτη δυσκολία αφορά το ζήτημα του εντοπισμού των περιπτώσεων που οι τιμές είναι υπερβολικά ψηλές. Πώς διαπιστώνουμε ότι ισχύει κάτι τέτοιο; Δυστυχώς δεν υπάρχει εύκολος τρόπος. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατό να γίνει μια σύγκριση με τιμές των ίδιων αγαθών σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι οι τιμές του γάλακτος και του ηλεκτρισμού στην Κύπρο είναι από τις ψηλότερες στην Ευρώπη. Όμως το ζήτημα δεν τελειώνει εκεί. Το επόμενο βήμα είναι να διαπιστωθεί πού οφείλεται αυτή η διαφορά και κατά πόσο μπορεί να αποδοθεί στις ιδιάζουσες συνθήκες της Κύπρου. Φταίει η γεωγραφική μας απομόνωση, το μικρό μέγεθος της αγοράς, οι καιρικές συνθήκες, το κανονιστικό πλαίσιο; Μόνο όταν εξεταστούν και αποκλειστούν όλα αυτά τα ενδεχόμενα μπορεί κάποιος να μιλήσει για υπερβολικά ψηλές τιμές που να αιτιολογούν κρατική παρέμβαση. Ακόμα και τότε, η επιτυχία της παρέμβασης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν ισχύ αγοράς βρίσκουν τρόπους να αποφεύγουν τις ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι αν το κράτος θέσει πλαφόν στις τιμές του ψωμιού ή του γάλακτος, οι πωλητές θα βρουν τρόπο να αναπληρώσουν τα χαμένα κέρδη αυξάνοντας τις τιμές άλλων προϊόντων.
Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εγκαταλείψει τη λογική της ρύθμισης των τιμών και προσπαθεί να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και την απελευθέρωση των αγορών και προωθώντας την κατάργηση των κρατικών ενισχύσεων, των μονοπωλίων και των περιορισμών στη δραστηριοποίηση νέων επιχειρήσεων. Αυτά είναι τα ζητήματα που πρέπει να κοιτάξουμε κι εμείς αντί να σπαταλούμε χρόνο και χρήμα σχεδιάζοντας ανώφελους και δυσεφάρμοστους περιορισμούς στις τιμές.
Σωφρόνης Κληρίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών
Πανεπιστήμιο Κύπρου
http://oikonomein.clerides.com/
7 σχόλια
on 17/01/2011
Πολύ ορθές οι παρατηρήσεις. Πράγματι, πολύ δύσκολο να εξακριβώσει κάποιος που οφείλεται η διαφορά στις τιμές.
Κρίμα που επιστρέφουμε σε ξεπερασμένες λύσεις.
Κρίμα που επιστρέφουμε σε ξεπερασμένες λύσεις.
on 17/01/2011
Το αποτέλεσμα τις επιβολής πλαφόν θα είναι η έλειψη προιόντων βλέπε προσφατό πλαφόν στα καυσιμα. Δηλαδή θα την πληρώσει και πάλι ο καταναλωτής
on 17/01/2011
Ενω τωρα που δεν υπάρχει πλαφον, ποιος την την πληρώνει, δεν είναι ο καταναλωτής?
Για ρωτήστε πόσα είναι η μέση τιμή του γάλατος αλλά και ψωμιού στην Ε.Ε και εξηγήστε στον οικογενειάρχη που έχει πολυμελή οικογένεια και χρειάζεται καθημερινά 10 ευρώ ότι τον προστατεύει ο ήδη υπάρχον "ανταγωνισμός". αν προστατεύει κάποιον είναι τα παραφουσκωμένα κέρδη κάποιων από την αλυσίδα παραγωγής και τους φούρνους συμπεριλαμβανομένων.
Δηλαδή αν θικτούν τα κέρδη κάποιων είναι πρόβλημα κύριε καθηγητή? Και δεν υποβάλλω ότι το πλαφόν είναι ούτε η ιδανική λύση ούτε μάλλον η επιθυμητή.Αλλά να το αναθεματίζουμε για το λόγο ότι ξεφεύγει τάχα μου από τον "ιερό" αναταγωνισμό, αυτό είναι λάθος. Πως εξηγείται ότι η ίδια η Ε.Ε έδωσε την έγκριση της? Έχετε να προτείνετε κάτι άλλο στα πλαίσια του ανταγωνισμού? Πάντως όχι τον "ανόθευτο" ανταγωνισμό. γιατί αν πείτε ότι αυτός εξυπηρετεί τον απλό κόσμο ή τους εργαζόμενους στην κύπρο ή στις χώρες της Ε.Ε, είμαι βέβαιως ότι πχ στην Ελλάδα, ή στην Ισπανία, ή στην Πορτογαλία ή σε όποια χώρα της Ε.Ε θέλετε δεν θα συμφωνήουν μαζί σας. Για αυτό αντί να κτυπάτε ότι έρχεται να ταράξει έστω ακροθιγώς τον λεγόμενο ανταγωνισμό, πρότεινετε κάτι άλλο που να μας απαλλάσσει από τα αδιέξοδα που μας έχει εγλωβίσει.
Για ρωτήστε πόσα είναι η μέση τιμή του γάλατος αλλά και ψωμιού στην Ε.Ε και εξηγήστε στον οικογενειάρχη που έχει πολυμελή οικογένεια και χρειάζεται καθημερινά 10 ευρώ ότι τον προστατεύει ο ήδη υπάρχον "ανταγωνισμός". αν προστατεύει κάποιον είναι τα παραφουσκωμένα κέρδη κάποιων από την αλυσίδα παραγωγής και τους φούρνους συμπεριλαμβανομένων.
Δηλαδή αν θικτούν τα κέρδη κάποιων είναι πρόβλημα κύριε καθηγητή? Και δεν υποβάλλω ότι το πλαφόν είναι ούτε η ιδανική λύση ούτε μάλλον η επιθυμητή.Αλλά να το αναθεματίζουμε για το λόγο ότι ξεφεύγει τάχα μου από τον "ιερό" αναταγωνισμό, αυτό είναι λάθος. Πως εξηγείται ότι η ίδια η Ε.Ε έδωσε την έγκριση της? Έχετε να προτείνετε κάτι άλλο στα πλαίσια του ανταγωνισμού? Πάντως όχι τον "ανόθευτο" ανταγωνισμό. γιατί αν πείτε ότι αυτός εξυπηρετεί τον απλό κόσμο ή τους εργαζόμενους στην κύπρο ή στις χώρες της Ε.Ε, είμαι βέβαιως ότι πχ στην Ελλάδα, ή στην Ισπανία, ή στην Πορτογαλία ή σε όποια χώρα της Ε.Ε θέλετε δεν θα συμφωνήουν μαζί σας. Για αυτό αντί να κτυπάτε ότι έρχεται να ταράξει έστω ακροθιγώς τον λεγόμενο ανταγωνισμό, πρότεινετε κάτι άλλο που να μας απαλλάσσει από τα αδιέξοδα που μας έχει εγλωβίσει.
on 17/01/2011
Να μην είμαστε όμως και δογματικοί βαφτίζοντας ξεπερασμένα ή μη κάποια μέτρα. Η πραγματικότητα της Κύπρου είναι διαφορετική. Τι ανταγωνισμό να ενισχύσουμε; Δεν υπάρχει ανταγωνισμός στην Κύπρο με 2-3 εταιρείες παραγωγής γάλακτος, μόνο την ΑΗΚ στον ηλεκτρισμός, δύο εταιρείες τηλεπικοινωνιών και 3 για το ιντερνετ (με αμφίβολη παροχή ποιότητας) και 4 εταιρείες καυσίμων. Και αφού είσαστε και οικονομολόγος κάνετε και μια μελέτη για το τι εστί ανταγωνισμός στην Κύπρο και άν μπορεί με κάποιο τρόπο να υπάρξει τόσο έντονος ανταγωνισμός που να μειώσει τις τιμές προς όφελος των καταναλωτών και όχι μόνο προς όφελος του κεφαλαίου που τόσο πολύ προστατεύει η ΕΕ. Καλό είναι να λέμε για τα ξεπερασμένα που δεν δουλεύουν αλλά και από την άλλη η καραμέλα του ανταγωνισμού δεν δουλεύει εξίσου. Χρειάζονται νέες προσεγγίσεις και ως ακαδημαϊκός θα ήταν καλό να προτείνετε κάτι νέο που να δουλεύει στην κυπριακή πραγματικότητα.
on 17/01/2011
Η έναρξη εργασιών του Lidl τον Δεκέμβρη απέδειξε ότι ο ανταγωνισμός δουλεύει αφού οι τιμές Δεκεμβρίου μειώθηκαν κατά 2+% ενώ στην περίπτωση των καυσίμων αποδείχτηκε ότι το πλαφόν δεν δουλεύει. Αλλά η υπόθεση των καυσίμων μας δίδαξε και κάτι άλλο ακόμη. Ότι στην Κύπρο δεν χρειάζεσαι περισσότερα από 20 πρατήρια καυσίμων σε σχέση με τα 200+ που έχουμε.
Έτσι ίσως το κράτος και αυτό μπορεί να γίνει μέσω του Συνεργατισμού, να επενδύει σε εταιρείες με σκοπό την άμεση παρέμβαση σε περίπτωση που τιμές αυξηθούν αδικαιολόγητα.
Ένα παράδειγμα μπορεί να είναι η τιμή στα καύσιμα. Το κράτος με 20 βενζινάδικα στην Κύπρο και τα βενζινάδικα θα αγοράζουν από τον ίδιο προμηθευτή. Το κράτος θα πωλεί με ένα κέρδος, ας πούμε 3 σεντ, για να μπορεί να καλύψει τα έξοδα του. Αν οι βενζινοπώλες πωλούν στα 7 σεντ κέρδος δικαίωμα τους, αλλά ο καταναλωτής θα μπορεί να επιλέξει μεταξύ τους.
Έτσι ίσως το κράτος και αυτό μπορεί να γίνει μέσω του Συνεργατισμού, να επενδύει σε εταιρείες με σκοπό την άμεση παρέμβαση σε περίπτωση που τιμές αυξηθούν αδικαιολόγητα.
Ένα παράδειγμα μπορεί να είναι η τιμή στα καύσιμα. Το κράτος με 20 βενζινάδικα στην Κύπρο και τα βενζινάδικα θα αγοράζουν από τον ίδιο προμηθευτή. Το κράτος θα πωλεί με ένα κέρδος, ας πούμε 3 σεντ, για να μπορεί να καλύψει τα έξοδα του. Αν οι βενζινοπώλες πωλούν στα 7 σεντ κέρδος δικαίωμα τους, αλλά ο καταναλωτής θα μπορεί να επιλέξει μεταξύ τους.
on 17/01/2011
Ma gia poio antagonismo miloume??
Ama oi kathigites panepistimion zoun stin kypriaki fouska pou legete antagonismos e tote eimaste kaatdikasmenoi san koinonia!
Poly apla i kypros einai poly mikri gia na doulepsei auto pou evaggelizontai oi thiasotes tis aprokalypta anoiktis agoras. Me 2-3 eteries se kathe tomea den mporei na yparksei antagonismos - to mono pou mporei na yparksei einai apla kartel gia na ploutizoun oi ligoi enanti ton pollon..
To paradeigma me to Lidl einai atyxestato dedomenou oti prokeitai gia ena neo paixti stin afora pou paleuei na kerdisei meridio. Me to pou to meridio tou Lidl ftasei ton stoxo pou exei tethei apo ti dioikisi tou tote tha kai katsei i skoni tote tha doume mia apo ta idia.. To siopiro kathorismo timon pou vlepoume tosa xronia..
To idio eidame kai me tin Lukoil molis irthe stin Kypro...meta piso sta sinithismena kartel...
Kyrioi kathigitades, protinete kati allo, lambanontas ypopsi tin kypriaki pragmatikotita kai to megethos tis kyprou. Tis theories mporei na tis papagalizei o kathenas pou etyxe na anoiksei kapote ena biblio...
Ama oi kathigites panepistimion zoun stin kypriaki fouska pou legete antagonismos e tote eimaste kaatdikasmenoi san koinonia!
Poly apla i kypros einai poly mikri gia na doulepsei auto pou evaggelizontai oi thiasotes tis aprokalypta anoiktis agoras. Me 2-3 eteries se kathe tomea den mporei na yparksei antagonismos - to mono pou mporei na yparksei einai apla kartel gia na ploutizoun oi ligoi enanti ton pollon..
To paradeigma me to Lidl einai atyxestato dedomenou oti prokeitai gia ena neo paixti stin afora pou paleuei na kerdisei meridio. Me to pou to meridio tou Lidl ftasei ton stoxo pou exei tethei apo ti dioikisi tou tote tha kai katsei i skoni tote tha doume mia apo ta idia.. To siopiro kathorismo timon pou vlepoume tosa xronia..
To idio eidame kai me tin Lukoil molis irthe stin Kypro...meta piso sta sinithismena kartel...
Kyrioi kathigitades, protinete kati allo, lambanontas ypopsi tin kypriaki pragmatikotita kai to megethos tis kyprou. Tis theories mporei na tis papagalizei o kathenas pou etyxe na anoiksei kapote ena biblio...
on 11/10/2011
Πλαφόν στον πλούτο πρέπει να μπει για να απελευθερωθούν οι κοινωνίες.