You are here

H Κύπρος στο μεταίχμιο

20/01/2011
Όταν βρίσκεσαι στο μεταίχμιο έχεις δύο επιλογές.  Είτε θα τολμήσεις το άλμα προς τα εμπρός ή θα διαπιστώσεις ότι αργά αλλά σταθερά διολισθαίνεις προς τα πίσω.  Το να αποδίδουμε τη διολίσθηση μας στη διεθνή οικονομική κρίση δεν βοηθά.  Δεν είναι η κρίση που προκάλεσε τα δομικά προβλήματα της οικονομίας - η κρίση τα ανέδειξε.  Τα φαινόμενα ξενοφοβίας αφορμή βρήκαν στην οικονομική κρίση - δεν είναι η κρίση η αιτία.

Οι λύσεις δεν θα προέλθουν ούτε με αποσπασματικά μέτρα, ούτε με ευκαιριακούς συμβιβασμούς συγκρουόμενων συμφερόντων.  Αυτά απλώς επιβραδύνουν τη διολίσθηση, δεν τη σταματούν ούτε την αναστρέφουν.  Απαιτείται εις βάθος κατανόηση των προβλημάτων και ολοκληρωμένες, σύνθετες και φιλόδοξες λύσεις.  Για να δώσουμε λύσεις πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε ορθά το πρόβλημα.

Τι χαρακτηρίζει, λοιπόν, τη μεταιχμιακή εποχή της Κύπρου;  

Σε πενήντα χρόνια ανεξαρτησίας πετύχαμε πολλά.  Η Κύπρος κατάφερε να συγκαταλέγεται στους πλούσιους του πλανήτη.  Βρισκόμαστε στην 62η θέση ανάμεσα σε 220 χώρες της υδρογείου και υπερβαίνουμε κατά 150% το μέσο παγκόσμιο εισόδημα κατά κεφαλήν.  Η Διεθνής Τράπεζα μας κατατάσσει στην 37η θέση από 183 χώρες για να δραστηριοποιηθεί κάποιος επαγγελματικά.  Η διαφθορά στη δημόσια ζωή είναι χαμηλή ― η οργάνωση Διεθνής Διαφάνεια, μας κατατάσσει στην 27η θέση μεταξύ 180 χωρών.  

Αυτά όσο αφορά οικονομικά μεγέθη.  Τα ίδια ισχύουν και για την ποιότητα ζωής.

Στο προσδόκιμο βίου, η Κύπρος ξεπερνά τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά δύο έτη και τον παγκόσμιο κατά δέκα.  Στο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ κατέχουμε την 35η θέση από 180 χώρες παγκοσμίως.  Η εγκληματικότητα στη χώρα μας είναι χαμηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και όσο αφορά στη χρήση ναρκωτικών ουσιών, κατέχουμε μια από τις τελευταίες θέσεις στο θλιβερό κατάλογο.  Με βάση το συντελεστή ανισότητας μεταξύ των πολιτών της χώρας, η Κύπρος κατατάσσεται 17η παγκοσμίως.

Τότε γιατί αντιμετωπίζουμε προβλήματα; Διότι, συγκρίνοντας τα ίδια μεγέθη με τους ευρωπαίους εταίρους διαπιστώνουμε ότι τα πράγματα δεν είναι καθόλου θετικά.

Το κατά κεφαλή εισόδημα είναι 88% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατέχουμε την 17η θέση από τις 25.  Στην ίδια θέση μας κατατάσσει η Διεθνής Τράπεζα για επαγγελματικές δραστηριότητες.  Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ μας κατατάσσει στην 20η θέση και βρισκόμαστε στην 12η  θέση στη διαφθορά και στην ανισότητα κατανομής του πλούτου. 

Αυτή είναι η οικονομική πτυχή της μεταιχμιακής εποχής: Είμαστε κάτω από το μέσο όρο.  Κάτι μας λείπει για να σταθούμε με αξιώσεις στο νέο περιβάλλον.  Και αυτό που μας λείπει γίνεται ιδιαίτερα αισθητό μέσα στην οικονομική κρίση.

Τι μας λείπει; Πρώτα η ανταγωνιστικότητα.

Με βάση στοιχεία του European Competitiveness Index 2006-2007 τους Huggins και Davies των Πανεπιστημίων Sheffield και George Washington, η Κύπρος κατείχε την 6η πλέον ανταγωνιστική θέση μεταξύ 27 νέων περιοχών (regions) που εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2004.  Μεταξύ όμως των 118 συνολικά περιοχών όλων των κρατών-μελών βρεθήκαμε στην 92η θέση! Αυτό λέει πολλά.

Όμως δεν φαίνεται να έχουμε αντιληφθεί την πραγματική κατάσταση πραγμάτων.  Αντί να εντείνουμε τις προσπάθειες μας για να αξιοποιήσουμε το νέο περιβάλλον - ενθυμούμενοι το κυπριακό επιχειρηματικό πνεύμα που έκτισε τη Δημοκρατία το ’60 και μας αναγέννησε μετά την εισβολή του ’74 - το ρίξαμε σε ένα μεγάλο φαγοπότι.  Με την ένταξη μας στην ευρωζώνη το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εκτινάχθηκε από το +/- 2% στο -12%.  Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες.  

Όμως στο μεταίχμιο βρίσκεται όχι μόνο η οικονομία αλλά και η κοινωνία μας.

Οι γεννήσεις φθίνουν, με 10 περίπου γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους ετησίως, ενώ η αύξηση του πληθυσμού από μετανάστευση πλησιάζει τους 20 ανά 1000 κατοίκους.  Μια στις 4 συζύγους και ένας στους 8 συζύγους είναι αλλοδαποί.  Από το 2000 παρατηρείται αύξηση στους πολιτικούς γάμους με ελαφρά μείωση στους εκκλησιαστικούς γάμους, ενώ η διαζευκτικότητα αυξήθηκε από 50 διαζύγια ανά 1000 γάμους το 1980, σε 250 περίπου σήμερα.  Με βάση στοιχεία του 2004 οι Ελληνοκύπριοι και οι θρησκευτικές μειονότητες αποτελούν το 77% του πληθυσμού, οι Τουρκοκύπριοι το 10% και οι ξένοι υπήκοοι, το 13%.

Αυτή είναι η κοινωνική πτυχή της μεταιχμιακής εποχής.  Η Κυπριακή κοινωνία μετασχηματίζεται από μια κατά βάση ομοιογενή κοινωνία σε πολυπολιτισμική.

Ο συνδυασμός του οικονομικού με τον κοινωνικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μας δυσκολεύει στο να δώσουμε λύσεις.  Οι αποσπασματικές και ευκαιριακές λύσεις καθίστανται αναποτελεσματικές διότι απευθύνονται στο λάθος πρόβλημα.  Γι’ αυτό ακριβώς διολισθαίνουμε, ασκώντας απελπισμένα κριτική στους κυβερνώντες χωρίς να προτείνουμε λύσεις.

Όσο περισσότερο νοιώθουμε απαξιωμένοι τόσο πιο έντονη γίνεται η ανάγκη να ανακτήσουμε την αυτοπεποίθηση μας.  Επιζητούμε περισσότερα υλικά αγαθά που να μας δίνουν υπόσταση, status.  Αναδεικνύουμε ανωτερότητα προς κάθε ομάδα που είναι πιο ευάλωτη από εμάς.  Έτσι εξηγούνται η έξαρση της κατανάλωσης και της ξενοφοβίας.  Όμως αυτός δεν είναι ο μόνος τρόπος αντίδρασης, η αντίδραση μας δεν είναι μονόδρομος.

Έχουμε επιλογή.  Ως μέλη της Ενωμένης Ευρώπης χρειάζεται να καλλιεργήσουμε ένα βαθύ αίσθημα αυτοπεποίθησης, να μάθουμε να θέτουμε φιλόδοξους στόχους, να πιστέψουμε ότι μπορούμε να λύνουμε προβλήματα και να επιτυγχάνουμε στις συλλογικές προσπάθειες.  Χρειάζεται να καλλιεργήσουμε συστηματικά τη αμοιβαιότητα με την ευρωπαϊκή οικογένεια, να προωθήσουμε τις διαπολιτισμικές σχέσεις με τις κοινότητες της χώρας μας, την κοινωνική και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, και την επιδίωξη φιλόδοξων κοινών στόχων.  Να δώσουμε μια νέα δυναμική στην κυπριακή κοινωνία που να τολμήσει ένα φιλόδοξο άλμα μπροστά αντί να διολισθαίνει αγωνιωδώς προς τα πίσω.

Ποιοι θα μπορούσαν να είναι τέτοιοι φιλόδοξοι στόχοι; Να μειώσουμε το κρατικό μισθολόγιο για να επενδύσουμε τις εξοικονομήσεις στην παιδεία και στην υγεία, να καταστούμε το περιφερειακό κέντρο που επιθυμούμε, περισσότεροι νέοι να σπουδάζουν στη χώρα μας και λιγότεροι ασθενείς να επιζητούν θεραπεία στο εξωτερικό.  Να σταματήσουμε τη δημιουργία δρόμων που φτάνουν μόνο ως τα νησιώτικα μας όρια και να αναβαθμίσουμε το ευρυφασικό δίκτυο επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο.  Να επενδύσουμε σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας και δημόσια συγκοινωνία, αντί να χρηματοδοτούμε τις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες και την αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας και της Ιαπωνίας.

Για να τα επιτύχουμε αυτά απαιτείται μια νέα πυξίδα που να καθοδηγεί την πολιτική ζωή.  Απαιτείται δημιουργική ηγεσία που να κατανοεί εις βάθος τα σύγχρονα προβλήματα και να προτείνει ολοκληρωμένες και σύνθετες λύσεις.  Που να ανοίξει νέους δρόμους στην κοινωνική οργάνωση και στην δομή της οικονομίας.  Μόνο έτσι θα πετύχουμε το άλμα προς τα εμπρός αναστρέφοντας την διολίσθηση προς τα πίσω.

 *Καθηγητής χρηματοοικονομικών και διοικητικής επιστήμης, Πανεπιστήμιο Κύπρου και πρόεδρος της Συνόδου των Πανεπιστημίων των Ευρωπαϊκών Πρωτευουσών UNICA.
11 σχόλια
pavlos on 20/01/2011
Κε Ζένιο τα λες πάντα πιο καλά από όλους.
Αυτά πού γράφεις όλοι τα ξέρουμε η τουλάχιστον θέλω να πιστεύω οι περισσότεροι.
Το πρόβλημα είναι ,τα κόμματα που κάθε φορά ψηφίζουμε γιά να μας κυβερνούν δεν έχουν τα "αρ........" να κάνουν τις αλλαγές που αναφέρετε ή δεν γουστάρουν να τις κάνουν λόγο προσωπικών συμφερόντων.
Panayiotis on 20/01/2011
Αυτό που με προβλημάτισε περισσότερο στο άρθρο είναι ότι η ηγεσία μας δεν το καταλαβαίνει και όταν λέω ηγεσία εννοώ τον Πρόεδρο του κράτους.

ο Πρόεδρος είναι αυτός που έχει την εξουσία. Οι βουλευτές είναι για τα πανηγύρια όπου αν ήταν αντιμέτωποι με ένα ικανό Υπουργικό Συμβούλιο απλώς θα ζητούσαν την μάμα τους.

Το Υπουργικό Συμβούλιο διορίζεται από το Πρόεδρο και όμως τα τελευταία τουλάχιστον 30 χρόνια έχουμε την ίδια δομή στην γραφειοκρατεία λες και η σύσταση της είναι ένα διαχρονικό επίτευγμα.

Τελικά σαν πολίτες δεν ψηφίζουμε για Πρόεδρο άτομα τα οποία θα προσφέρουν λύσεις αλλά άτομα τα οποία μας πουλούν ελπίδα και κάθε φορά πιανόμαστε κορόιδα.
Yiannis on 20/01/2011
Πολύ ωραία αυτά που λέτε. Αλλά και εσείς όπως και σχεδόν όλοι οι άλλοι που σχολιάζουν την οικονομική κατάσταση επικεντρώνονται στο μισθολόγιο και τις συντάξεις (και φαντάζομαι όλοι εννοούμε για τον ευρύτερο δημόσιο τομέα αφού στον ιδιωτικό μιλούμε για μισθούς πείνας) αλλά αποφεύγουμε ευλαβικά, πέραν των γνωστών ευχολόγιων, να αγγίξουμε το μέγα θέμα κατ' εμένα της φοροδιαφυγής που κατά γενική ομολογία γίνεται από τους έχοντες και κατέχοντες και τους επιχειρηματίες. Τελικά, τι θα συμβάλλουν οι επιχειρηματίες στην αντιμετώπιση της κρίσης; Τόσο πολύ θα επηρεαστούν αν αυξηθεί ο εταιρικός φόρος κατά 1% για 2 ή 3 χρόνια; Μόνο οι μισθωτοί θα πληρώσουν την κρίση τελικά; Δηλαδή, όσοι δεν έχουν ευθύνη.
Ανοικονόμητος on 20/01/2011
Καλά, μόνο οι μισθωτοί δεν έχουν ευθύνη; Μήπως φταίνε οι μη μισθωτοί (επιχειρηματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες) για την κρίση;
Yiannis on 24/01/2011
Oi epixeirimaties kai oi eleftheroi epaggelmaties feroun efthyni gia ti forodiafygi. Min xexnate oti opos eipe kai i geniki elegktis, yparxoun peran tou €1 dis, aneispraxtoi foroi. E, den einai apo tous misthotous auta. Episis, ston idiotiko tomea o mesos misthos einai €1000 evro peripou. Sto dimosio einai diplasio. Fonazoume gia tous dimosious na meiothoun oi misthoi. Na meiothoun leo k ego. Giati den fonazei kanenas gia tous misthous ton idiotikon ypallilon oti prepei na afxithoun? Ektos an pistevete oti me €1000 to mina ta vgazeis pera... Episis, leme gia ti monimotita ton dimosion. Sosto k auto. Na katargithei leo k ego. Omos kanenas den aggizei to thema oti ston idiotiko tomea oi pleistoi epixeirimaties molis anevei o misthos synithizoun na apolyoun tous ypsilomisthous kai na proslamvanoun xamilomisthous... Tha mou peite tora i eleftheri agora... Nai, tin eidame k auti. An den exete katalavei, tin krisi pou pername tora k pou xekinise stin Ameriki tin ofeiloume se kapoious xrimatooikonomikous organismous oi opoioi logo kai tis elleipsis afstiris epoptias (afou stin ameriki to xrima agorazei ta panta) ekanan auta pou ekanan piran ta kerdi tous kai to pagosmio exei 3 xronia pou ypoferei. Gi'auta den leme kati... stin kypro gia ola ftaine oi dimosioi, oi syntaxeis tous, ta oraria ktl... Tipota allo. Oti ousiastika den yparxei antagonismos den mas afora. To oti px, i CYTA einai top etaireia kai mporei na dosei poly perissotera me ligotera lefta alla den tin afinei o rythmistis gia na exypireteite leei i eleftheri agora oute auto mas endiaferei. Alla fonazoume na idiotikopoiithei. Anyway, auto pou leo ego einai oti xreiazetai isorropia se opoio metro krinoume oti prepei na lifthei. Na exostrakizoume mia omada tou plithismou kai na athoonoume tous ypoloipous den einai i lysi.
pavlos on 20/01/2011
Οταν βάλουμε περισσότερους φόρους στις ιδιοτικές επιχειρήσεις πιος θα την πληρώσει?
Ο επιχειρηματίας?
Ο ιδιοτικός υπάλληλος φυσικά που μιά ζωή πληρώνει για να ταίζει τους πρίγκιπες του δημοσίου και τον κάθε βολεμμένο των κομμάτων.
Kikis on 20/01/2011
Ke Zenio
Epitelous akoume tin alithia apo ena mialo pou vlepi ta pragmata apo tin sosti skopia , ke amfisviti ta tetrimmena pou akoume kathe mera apo imimathis politikous kai dimosigrafous.
Apopsis san tis dikes sas mporoun na aniksoun ta klista matia you mesou sigchronou kipriou.

Keep saying the truth , we will follow you.
jami3003 on 21/01/2011
An ayxisoume ton foro estw kai 0.5% oles sxedon oi xenes eteries tha fygoun epeidi tha diexoume oti den exoume statherotita alla epsisis kleidonizomaste apo eswterika provlimata.
To kratiko misthwlogio alla kai oi synifores tou dimosiou pros ta diafora tameia einai to provlima.
Simiwsate kai san provlima oti otan gineis kybernitikos mono o agios petros se diwxnei ara paragogikota miden.
H atolmia einai apotelesma tou terastikou politikou kostous apo tis ekastote kyverniseis.Thelei tolmi i swtiria tis patris pou den exei kaneis.
Oso gia tous vouleytes kai aytoi partakides einai pou koitane ta dika tous kai o kosmos as peinaei.
frix1970 on 21/01/2011
Από την σιγμή που ασκείς εξουσία είναι αναπόφευκτο ότι θα κατηγορηθείς. Για αυτό προσπάθα να κάνεις αυτό που θεωρείς σωστό έστω και αν αυτό έχει κόστος. Ο τολμών νικά. Η Κύπρος έχει την δυνατότητα να καινοτομίση σε όλα τα επίπεδα και να δείξει τον δρόμο ακόμη και σε αυτή την Ευρώπη.

Σκέψου το γίνεται.
jami3003 on 21/01/2011
Σωστα τα λετε αλλα αντι να κανουμε οσα μπορουμε αλλα και ακομη περισσοτερα και να δειξουμε τον δρομο σε αλλους παραμιναμε στασιμοι.Κοιταξτε την Μαλτα και το Λουξεμβουργο για παραδειγμα.Πανε μπροστα με 1000 και εμεις εκει
generic cialis on 17/02/2011
Yes, really. It was and with me. Let's discuss this question. Here or in PM.