Κυπριακό Ταμείο Επενδύσεων Φυσικού Αερίου

 Το παρόν άρθρο μπορεί να συνοψισθεί με τις ακόλουθες δύο λαϊκές θυμοσοφίες.  Πρώτον, «Ακόμη δεν τον είδαμε, Γιάννη τον εβγάλαμε».  Δεύτερον, «Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν».  Ο Γιάννης στην περίπτωση μας είναι το φυσικό αέριο.  Θα υποθέσουμε ότι όντως υπάρχει φυσικό αέριο στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας το οποίο μπορεί να αρχίσει σε λίγα χρόνια να φέρνει ένα σεβαστό χρηματικό ποσό στην Κυπριακή Κυβέρνηση.  Με αυτή την υπόθεση στο χέρι, διάφορες ερωτήσεις γεννιούνται, και εδώ οι φρόνιμοι κάνουν το διάλογο τους πριν έρθει σε αυτούς το «πρόβλημα».  Θα διερωτάστε, είναι δυνατόν το να σου δίνουν χρήματα να δημιουργήσει προβλήματα; Αν τα καθαρά έσοδα (έσοδα μετά τα κόστη εξορύξεως) είναι της τάξης των €200-300 εκ., τότε δε θα υπάρχει κανένα πρόβλημα καθώς τέτοια έσοδα μπορούν σχετικά εύκολα να απορροφηθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό και να κλείσουν μικρές τρύπες στα πλαίσια κοινωνικής και αναπτυξιακής πολιτικής.  Αν τα καθαρά έσοδα είναι της τάξεως του ενός δισεκατομμυρίου και πάνω το χρόνο για τα επόμενα 20-50 χρόνια όμως, τότε πρέπει των φρονίμων τα παιδιά να σκεφτούν τι θα γίνει με αυτά τα έσοδα διότι αντίθετα με τη διαίσθηση μας τα πολλά χρήματα μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην ανάπτυξη της οικονομίας!  Το πρόβλημα ονομάζεται από τους οικονομολόγους Ολλανδική Ασθένεια (Dutch Disease) και η Wikipedia έχει μία αρκετά καλή ανάλυση του προβλήματος (http://en.wikipedia.org/wiki/Dutch_disease).  Το πρόβλημα είναι ότι αν η κυβέρνηση πάρει 10% του ΑΕΠ από τα έσοδα αερίου και τα ρίξει στην οικονομία τότε το πιο πιθανό σενάριο είναι να αυξηθούν οι τιμές των Κυπριακών προϊόντων από τη μεγαλύτερη ζήτηση.  Ο πληθωρισμός θα κάνει λιγότερο ανταγωνιστική την οικονομία που σταδιακά θα χάσει τη δυνατότητα να ανταγωνίζεται στο διεθνές εμπόριο.  Κάτι παρόμοιο συνέβηκε στην Ολλανδία (άρα το όνομα) μετά το 1959 όταν εκμεταλλεύτηκαν και αυτοί κοιτάσματα φυσικού αερίου.   Συνυφασμένο με αυτό είναι και η ιδέα ότι αν σου δώσουν πολλά χρήματα ξαφνικά τότε πρέπει να σκεφτείς και τις γενιές που έρχονται.  Σαν απλό θέμα δικαιοσύνης σε αυτούς που είναι αγέννητοι και δεν έχουν ακόμη φωνή, τα μεγάλα ποσά πρέπει να καταναλωθούν σταδιακά και με μακροχρόνιο σχεδιασμό.  Είναι για αυτό το λόγο που χώρες του Κόλπου και η Νορβηγία έχουν φτιάξει ταμεία επενδύσεων χρηματοδοτούμενα από τα έσοδα των φυσικών τους πόρων.  Το παράδειγμα των Νορβηγών είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον διότι είναι τελείως διαφανείς προς τους στόχους τους.  Στην ακόλουθη ομιλία του Κεντρικού Τραπεζίτη τους Svein Gjedrem το 2004 λένε ότι οι στόχοι είναι να βοηθήσουν τις επόμενες γενεές να λύσουν το συνταξιοδοτικό τους από τη γήρανση του πληθυσμού, και να αποφύγουν την Ολλανδική ασθένεια και τις αβεβαιότητες της παγκόσμιας οικονομίας (http://www.norges-bank.no/templates/article____17924.aspx).  Είναι αυτό το μοντέλο που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας όταν θα αρχίσει η συζήτηση για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.  Σε μελλοντικά άρθρα θα αναλύσω δύο άλλα δυσκολότερα ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την σύσταση ενός Κυπριακού Ταμείου Επενδύσεων Φυσικού Αερίου (ΚΤΕΦΑ).  Το πρώτο έχει να κάνει με την επενδυτική πολιτική τέτοιου ταμείου (υποδείγματα από τη χρηματοοικονομική μπορούν να βοηθήσουν).  Το δεύτερο έχει να κάνει με τη διασφάλιση χρηστής διοίκησης σε ένα τέτοιο οργανισμό.  Δύσκολα ερωτήματα που χρήζουν συζήτησης πριν και όχι μετά τον πιθανό ερχομό του Γιάννη.  Προσέξτε όμως ότι οι απαντήσεις στα δύο τελευταία ερωτήματα έχουν ανεξάρτητη αξία διότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάλυση των επενδυτικών επιλογών του Κυπριακού Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων.  Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. https://sites.google.com/site/alexmichaelidesucy/