You are here

Το μέγεθος του τραπεζικού συστήματος

21/02/2011
 Τον περασμένο Νοέμβριο οι Standard & Poor's ανέδειξαν το μέγεθος του Κυπριακού τραπεζικού τομέα και την έκθεσή των τραπεζών στην Ελλάδα ως τον κύριο λόγο υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου.  Τον ίδιο κίνδυνο επεσήμανε πιο πρόσφατα και ο οίκος Moody's, κρατώντας όμως πιο ήπιους τόνους.  Τη βδομάδα που πέρασε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ήταν ιδιαίτερα καθησυχαστικό, λέγοντας ότι το μέγεθος του τραπεζικού συστήματος από μόνο του δεν αποτελεί πρόβλημα.  Στο εσωτερικό, κυβέρνηση και Κεντρική Τράπεζα διαβεβαιώνουν ότι το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου έχει γερές βάσεις.  Από την άλλη, αρκετοί σχολιαστές εκφράζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την ανησυχία τους. 

 Ποιον από όλους αυτούς πρέπει να πιστέψουμε;

 Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα προβλήματα βιωσιμότητας σε ένα υπερμέγεθες τραπεζικό σύστημα μπορεί να προκαλέσουν εξαιρετικά επώδυνες επιπτώσεις στην ευρύτερη οικονομία.  Οι πρόσφατες εμπειρίες της Ισλανδίας και της Ιρλανδίας αποτελούν απτά παραδείγματα αυτού του κινδύνου.  Δυνητικά και η Κύπρος μπορεί να αντιμετωπίσει το ίδιο πρόβλημα από τη στιγμή που ο τραπεζικός της τομέας είναι πολλαπλάσιος του ΑΕΠ.  Όμως το να επισημαίνουμε τον κίνδυνο δεν είναι αρκετό.  Το ερώτημα είναι, τι κάνουμε;

 Μια λύση είναι να λάβουμε μέτρα που να οδηγήσουν σε συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα.  Είναι μια δραστική λύση που θα είναι μεν αποτελεσματική αλλά θα έχει και μεγάλο κόστος.  Ο τραπεζικός τομέας είναι ένας από τους μεγαλύτερους και καλύτερους εργοδότες στην Κύπρο και μια σταθερή πηγή οικονομικής ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες.  Το τίμημα από τυχόν συρρίκνωσή του θα είναι σημαντικό, και αυτός είναι προφανώς ο λόγος που κανείς δεν έχει προτείνει αυτή τη λύση.  Αν θέλουμε να είμαστε χρηματοοικονομικό κέντρο, θα πρέπει να δεχτούμε ότι θα έχουμε μεγάλο τραπεζικό τομέα. 

 Αυτό που επιβάλλεται να γίνει είναι να διασφαλιστεί ότι ο τομέας δεν θα οδηγήσει την οικονομία σε περιπέτειες.  Ευτυχώς υπάρχουν και χώρες με μεγάλα τραπεζικά συστήματα οι οποίες ξεπέρασαν χωρίς μεγάλα προβλήματα τη διεθνή κρίση (Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη) και από τις οποίες μπορούμε να μάθουμε.  Η διεθνής εμπειρία, όπως αποτυπώνεται και σε μια πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ, καταδεικνύει την ανάγκη για δράση σε δύο μέτωπα. 

 Πρώτον, από πλευράς Κεντρικής Τράπεζας απαιτείται αυστηρή και συντηρητική εποπτεία ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος κατάρρευσης του συστήματος.  Το εποπτικό πλαίσιο θα πρέπει να καλύψει και τα ΣΠΙ, τα οποία αυτή τη στιγμή λειτουργούν υπό άλλο, λιγότερο αυστηρό καθεστώς.  Δεύτερον, από πλευράς κυβέρνησης απαιτείται η υιοθέτηση συνετών πολιτικών που να εξασφαλίζουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και την ευρωστία των δημόσιων οικονομικών.  Οι ανησυχίες των οίκων αξιολόγησης για το μέγεθος των Κυπριακών τραπεζών δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως άλλοθι για να υποβαθμίζεται η σημασία της δημοσιονομικής περισυλλογής.  Αντίθετα, οι ανησυχίες αυτές ενισχύουν τη θέση ότι το δημοσιονομικό πρέπει να είναι η πρώτη μας προτεραιότητα.

 Σωφρόνης Κληρίδης

Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών 

Πανεπιστήμιο Κύπρου
8 σχόλια
P. Demetriades on 21/02/2011
This is interesting, although I do not agree with all the points made (especially the credit-coops, you are missing the political economy and competition angle in that point, I hope I find the time to write about that aspect).

I think the first step is to get the policy makers to accept that there is a problem with the banking system's exposures. So far there is evidence they are in denial (e.g. the comparisons the central banks makes with Luxembourg are a testament to that).

The banks' size would not have mattered had it not been for the risks to the taxpayer. They are now too big to fail and too big to be rescued.

A different structure should aim to reduce the risks to the teaxpayer without necessarily reducing the overall size of the banking system - thus helping to maintain the banks' contribution to the economy.

This might mean breaking down the big banks to smaller parts and/or changing the structure of their overseas operations to ensure they are not under-written by the taxpayer. I suspect the reason they have grown so much is precisely this - i.e. Greeks see them as safer than their own banks because they are backed by the Cyprus government (which for the time being is more solvent than theirs). If that is the case, the minute that implicit subsidy is removed they may well shrink. But that would be a good test for whether their contribution to the economy is a real one or one that is there because they are benefiting from an implict subsidy. (I trust you are not advocating that they be subsidised).

It is also worth looking at the IMF's proposals for removing the implicit subsidy that big banks have enjoyed for too long. I think their proposal for a 'FAT', if adopted, would go a long way at addressing this problem for Cyprus too. See the post on my own blog:

http://givegoodeconomicsachance.blogspot.com/2010/04/imf-proposals-for-new-taxes-on-banks.html
Κ Κωνσταντίνου on 21/02/2011
Για τη σχέση τραπεζών - κυπριακού κράτους υπάρχουν δύο σοβαρά ζητήματα.
Το ένα είναι θέμα αριθμητικής. Όσο καλά και να είναι τα δημοσιονομικά, το κράτος δε θα μπορεί να διασώσει τις τράπεζες σε περίπτωση μιας μεγάλης κρίσης. Άρα το επιχείρημα "σαστε τα δημοσιονομικά, για να προστατεύονται οι τράπεζες δεν στέκει"
Το άλλο θέμα είναι θέμα λειτουργίας της δημοκρατίας. Σε μια δημοκρατία είναι η εκλεγμένη κυβέρνηση και η εκλεγμένη βουλή που πρέπει να παίρνουν τις αποφάσεις με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Τι δημοκρατία είναι αυτή που οι αποφάσεις αυτές που επηρεάζουν όλους μας θα παίρνονται αναγκαστικά με βάση τις ανάγκες των τραπεζών;
Σταύρος on 21/02/2011
Οι τράπεζες είναι ο στυλοβάτης της οικονομίας. Τα τελευταία χρόνια παίρνουν όμως μεγάλα ρίσκα που, αν πάθουν κάτι, θα κληθούν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι, και λιγότερο οι μετόχοι τους.

Ίσως να ήρθε ο καιρός να συζητηθεί το θέμα με σοβαρότητα και συλλογικότητα.

Αν έχω να διαλέξω μεταξύ μεγάλων τραπεζών και δημοσιονομικών ρίσκων και μικρών τραπεζών και μικρότερης ανάπτυξης, δεν ξέρω ποιο θα διάλεγα.
Σωφρόνης Κληρίδης on 22/02/2011
Πανίκο, ευχαριστώ για τα σχόλια. Μερικές γρήγορες παρατηρήσεις:

Για τα ΣΠΙ: δεν αντιμετωπίζουν τους ίδιους κινδύνους όπως οι τράπεζες (π.χ. έκθεση στην Ελλάδα) όμως δεν παύουν να είναι πιστωτικά ιδρύματα και ως τέτοια πρέπει να εποπτεύονται σωστά. Δεν φαντάζομαι να διαφωνείς με αυτό. Είναι πολύ εκτεθειμένα σε ακίνητα και έχουν πολύ αμφιβόλου ποιότητας μηχανισμούς αξιολόγησης του ρίσκου και των επισφαλειών τους. Κανείς δεν ξέρει σε τι είδους κινδύνους είναι εκτεθειμένα. Υγιή και σωστά εποπτευόμενα ΣΠΙ είναι καλύτερα για όλους, και κυρίως για τα ίδια τα ΣΠΙ.

Η έμμεση επιδότηση των τραπεζών υπάρχει παντού, όχι μονο στην Κύπρο. Ήταν φυσιολογικό να φύγουν λεφτά από την Ελλάδα και να έρθουν στις Κυπριακές τράπεζες. Δεν είναι όμως αυτός ο μόνος (ούτε καν ο κύριος) λόγος που οι τράπεζες έχουν μεγαλώσει. Η εισήγησή σου για σπάσιμο των τραπεζών είναι ενδιαφέρουσα αλλά θάθελα να ακούσω περισσότερα. Χρειάζεται πάρα πολλή προσοχή. Ίσως να μας διαφωτίσεις σε επόμενο άρθρο.

Για το φόρο στις χρημοτοδοοικονομικές δραστηριότητες (FAT) έχω γράψει στο παρελθόν ότι είναι καλή ιδέα (http://oikonomein.clerides.com/2010/11/blog-post_21.html). Νοουμένου βέβαια ότι τα έσοδα από το φόρο δεν θα διοχετευθούν στα κρατικά ταμεία για να συντηρούν το δημόσιο τομέα αλλά θα χρησιμοποιηθούν σωστά για να ενισχύσουν τη οικονομική ευρωστία του κράτους, είτε μειώνοντας το δημόσιο χρέος είτε με τη δημιουργία ενός ταμείου.
P. Demetriades on 22/02/2011
Dear Sofroni:

Thanks for your reply. The structure of supervision arrangements varies from country to country and there is no a priori reason why a single regulator is better than specialised regulators nor indeed that the central bank should do everything (too much power concentrated in one institution is not a good thing). Charles Goodhart has a good paper on this. Indeed the UK has tried and is now abandoning the idea of a single regulator (and that was not the central bank). The US, as you know, has many regulators for different parts of the financial system.
Goodhart argues that it is only in less developed economies that it makes sense to bring everything under the central bank and it is all because of lack of human capital - not really a problem in Cyprus.

In Cyprus there are two additional reasons why it does not make sense to bring the credit co-ops under central bank supervision. The first is to do with competition - the two big banks will stifle all the competition if they can. They have grown too much and are now running not only the banking system but a lot more besides (and everyone is paying for this in the form of all kinds of unreasonable fees and charges - whoever heard of ledger fees and statement fees in any other country?). No one wants to touch them or even be critical of them. Need I say more?

The second reason is related to the first one. If you talked to the credit co-ops or their central bank you will soon be provided with plenty of examples of how they are treated by the CBC - not on an equal footing as the commercial banks. They do not object to being regulated. But they object to being regulated by the central bank. This might well change in the future if the sentral bank startes treating them differently but I suspect it will take a re-structuring of the banking system along the lines I am suggesting before this happens. There will of course be huge resistance from the big banks. But I hope that they do not bring the economy down before it happens - there is a real danger of that happening. And it will not be the co-ops's fault.

I suggest you read Simon Johnson's 'The Quiet Coup', if you haven't done so already. I see many similarities with Cyprus...

There is scope for an independent in-depth study examining alternative structures for the banking system, with the aim of reducing the risks to the taxpayer while maintaining or even enhancing the contribution to the economy. Let us hope it will be done before it is too late.
Σωφρόνης Κληρίδης on 23/02/2011
Πανίκο,

Σίγουρα θα συμφωνήσω σε ένα σημείο: είναι πολύ δύσκολο να αγαπήσει κάποιος τις τράπεζες. Και είμαι βέβαιος ότι συμφωνείς - παρόλο που δεν το ανάφερες ρητά - ότι τα ΣΠΙ πρέπει να εποπτεύονται στενά, όπως και οι τράπεζες. Από κει και πέρα, υπάρχουν διάφορα σημεία που σηκώνουν συζήτηση:

- Ένας επόπτης ή περισσότεροι; Όπως είπες κι ο ίδιος, δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Αντιλαμβάνομαι το επιχείρημα για τη συγκέντρωση δύναμης σε μια αρχή, όμως σε μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος το θεωρώ ανέφικτο να έχουμε πολλές αξιόλογες και καλά στελεχωμένες εποπτικές αρχές. Υπάρχει επίσης το πρόβλημα ότι με πολλές αρχές η εποπτεία είναι ανομοιογενής και δεν υπάρχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση για το σύστημα. Το γεγονός ότι η Αγγλία πειραματίστηκε με πολλαπλούς επόπτες και τώρα επιστρέφει πίσω στην ενιαία εποπτεία λέει πολλά.

- Αναφέρεσαι σε παράπονα των ΣΠΙ και της Κεντρικής Συνεργατικής για τον τρόπο που τους συμπεριφέρεται η ΚΤΚ. Στα δικά μου αυτιά αυτά ακούγονται παιδιάστικα. Υπάρχουν εύλογες ανησυχίες για τον τρόπο που λειτουργούν τα ΣΠΙ και τους κινδύνους στους οποίους είναι εκτεθειμένα. Ο καλύτερος τρόπος να διασκεδαστούν αυτές οι ανησυχίες είναι η διαφάνεια. Αν δώσουν ικανοποιητικές εξηγήσεις, κανείς δεν θα θέτει θέμα εποπτείας.

Χάρηκα τη συζήτηση και προσβλέπω σε περισσότερα κείμενα από σένα για το θέμα.
Konstantis on 23/02/2011
I find Professor Demetriades' comments very interesting and I tend to agree with him. It is important also the fact that what he says is not in line with mainstream way of thinking, at least the one in Cyprus.

In relation to Mr Clerides' comments I think he is trying too hard to play the advocate of the commercial banks, and I explain below:

1. Why would the Central Bank make a better supervisor for the co-ops than the Cooperative Central Bank? Could you please explain?
Don't forget that co-ops are not exposed to the risks commercial banks are exposed due to a more conservative investment profile.

On the other hand, don't forget that if the Central Bank supervision was that adequate as you are implying, then they would not have left the 2 largest banks invest so heavily in greek bonds.

2. Why do you assume that there is no transparancy in co-op supervision, but you assume there is for commercial banks? Isn'it from the Centra;l Bank that two managers at core positions in the Supervision section that left the Central Bank and were employed at the Bank of Cyprus. About what transparency are you really talking about?
Μάκης on 23/02/2011
Οι επισημάνσεις του Κυρίου Σ. Κληρίδη είναι απόλυτα ορθές και πιστεύω πως όλα τα πιστωτικά ιδρύματα σε μια χώρα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο.

Είναι απόλυτα κατανοητή η ιστορία του συνεργατικού κινήματος στον τόπο μας και θα ήταν λάθος όλων μας να μην αναγνωρίσουμε τη τεράστια προσφορά του στην κοινωνία, σε περιόδου δύσκολες, όταν η τοκογλυφία κατασπάρασσε την φτωχολογιά.

Όλα αυτά όμως σαν ιστορία και σαν διδαχή. Σήμερα οι ρόλοι έχουν αλλάξει και μπορεί μεν να επικαλούνται κάποιοι την ιστορία για να στηρίξουν την απόλυτη ανεξαρτησία των ΣΠΙ, όμως η πραγματικότητα δεν παύει να είναι εδώ και να μας καταδεικνύει πως ανεξαρτησία δεν σημαίνει ταυτόχρονα και ασυδοσία.

Η ύπαρξη μιας ισχυρής εποπτικής αρχής που θα έχει σαν κύριο ρόλο της την προστασία του συστήματος δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση δικτατόρευση. Σίγουρα θα στερήσει από κάποιους την ευκαιρία της επίδειξης παραγοντισμού αλλά θα προστατεύει διαχρονικά τα συμφέροντα του συνόλου.

Είναι ευκαιρία να διδαχθούμε και μεις, μέσα από την οικονομική κρίση, πως δεν είμαστε ΜΟΝΑΔΙΚΟΙ στον κόσμο και πως η προσπάθεια μας να επιμένουμε σε μοντέλλα που έχουν αποτύχει δεν οδηγεί πουθενα.