You are here

Η γενιά των καταχρεωμένων

23/02/2011
Αμφιβάλλω αν η επόμενη γενιά θα είναι σε θέση να θεωρεί δεδομένη την ευμάρεια που απολαμβάνει η σημερινή.

Γιατί θα κληθεί να πληρώσει τα σπασμένα για μια γενιά που κατανάλωνε περισσότερα από όσα είχε.  Και για μια ελίτ που έκρυβε επί δεκαετίας κάτω από το χαλί τα χρέη αδιέξοδων πολιτικών.

Τα παραδείγματα είναι αρκετά και θα σταθώ σε αυτό που θεωρώ πιο αντιπροσωπευτικό της συμπεριφοράς της γενιάς αυτής έναντι της νέας, τη διαχείριση του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Το ΤΚΑ υπολογίζεται ότι έχει σήμερα αποθεματικό €7,5 δισ. το οποίο δανείζεται σχεδόν εξολοκλήρου η κυβέρνηση πληρώνοντας επιτόκιο 1,5%.

Πέραν του χαμηλού κόστους δανεισμού, το αποθεματικό αυτό είναι πολύ βολικό για τους εκάστοτε κυβερνώντες γιατί θεωρείται ενδοκυβερνητικός δανεισμός και δεν μετρά στο δημόσιο χρέος, που κανονικά θα έπρεπε να ήταν πέραν του 100% του ΑΕΠ.

Επίσης το ετήσιο πλεόνασμα του ΤΚΑ, που ανέρχεται σε €450 εκ. περίπου ετησίως, περιλαμβάνεται στα ετήσια έσοδα του κράτους περιορίζοντας το πραγματικό έλλειμμα κατά 2,5% του ΑΕΠ.  Δηλαδή, το έλλειμμα του 5,5% του ΑΕΠ για το 2010 θα ήταν 8% χωρίς το πλεόνασμα του ΤΚΑ.

Η απόφαση της κυβέρνησης να επενδύει €200 εκ. ετησίως από το ΤΚΑ αντί να το δανείζεται είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.  Ακόμα και αν αυτά τα €200 εκ. επενδύονται σε ευρωπαϊκά χρεόγραφα που εκδίδει το κυπριακό δημόσιο, δεν θεωρούνται ενδοκυβερνητικός δανεισμός, μετρούν στο χρέος και, το κυριότερο, λαμβάνουν επιτόκιο 4-5% αντί 1,5%.

Τα στοιχεία που δόθηκαν όμως στη δημοσιότητα τις τελευταίες μέρες δείχνουν πως το μέτρο αυτό δεν είναι αρκετό.  Γιατί ακόμα και με αυτό το μέτρο, το κράτος εξακολουθεί να δανείζεται από το ΤΚΑ πολύ περισσότερα από όσα (χρήματα του ΤΚΑ) επενδύει σε χρεόγραφα ή αλλού.





Κάθε χρόνο, λοιπόν, το χρέος της κυβέρνησης προς το ΤΚΑ μεγαλώνει ανεξαρτήτως των €200 εκ. που βάζει στην άκρη η κυβέρνηση (βλέπε πίνακα).

Ενόσω το ΤΚΑ έχει ετήσια πλεονάσματα, ενόσω δηλαδή οι ετήσιες εισφορές είναι περισσότερες από τις πληρωμές, η αύξηση του ενδοκυβερνητικού δανεισμού δίνει την ευχέρεια στην εκάστοτε κυβέρνηση να μεταφέρει το πρόβλημα στην επόμενη.

Με βάση όμως τις αναλογιστικές μελέτες που είδαν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας, το ΤΚΑ θα πάψει να είναι πλεονασματικό σε λίγα χρόνια.

Αυτό σημαίνει ότι σε βάθος χρόνου, οι μελλοντικές κυβερνήσεις θα πρέπει να περικόψουν δαπάνες ή να αυξήσουν τους φόρους για να μπορέσουν να καλύψουν τα €450 εκ. που βάζουν ετησίως στους λογαριασμούς τους ως έσοδα από το ΤΚΑ (το ποσό αυτό αντιστοιχεί με αύξηση του ΦΠΑ σε όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες κατά 3%).

Οι μελλοντικές γενιές θα κληθούν επίσης να αποπληρώνουν σταδιακά τα δανεικά από το ΤΚΑ για να μπορέσουν να συνταξιοδοτηθούν.

Η ευκολία με την οποία οι εκάστοτε κυβερνήσεις μεταφέρουν τα χρέη τους στις επόμενες γενιές είναι σκανδαλώδης. 

Και η δυσκολία στην εξεύρεση επαρκών λύσεων σε αυτό το πρόβλημα δείχνει πόσο κοντόφθαλμα ασκείται η οικονομική πολιτική στην Κύπρο τις τελευταίες δεκαετίες.

Κρίμα που δεν θα βρίσκονται στην εξουσία οι πολιτικοί του σήμερα για να διαχειριστούν τις συνέπειες του καταχρεωμένου κράτους που αφήνουν στα παιδιά και εγγόνια τους.

Αντώνης Α. Έλληνας

Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών

Πανεπιστήμιο Κύπρου
10 σχόλια
Μίμης Θεοδότου MA Industrial Relations and Health & Safety on 23/02/2011
Τελικά φωνή βοώντος … αγ, Αντώνη

Αντί σχολίου παραθέτω απόσπασμα από άρθρο μου που δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο στις 8/7/2007 με τίτλο «Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων Quo Vadis ?»

«Κατά την άποψη μου η σύνθεση και ο ρόλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Τ.Κ.Α. χρίζει αναθεώρησης. Το μεγαλύτερο ασφαλιστικό ταμείο της Κύπρου με ενεργητικό δισεκατομμυρίων (το κράτος οφείλει στο Τ.Κ.Α. πέραν των τριών δισεκατομμυρίων υπό μορφή δανεισμού) δεν μπορεί να λειτουργεί στη βάση δεδομένων του 1980.

Η χαμηλού κόστους δανειοδότηση του Κράτους από το Τ.Κ.Α. όλα αυτά τα χρόνια έχει στερήσει από το Ταμείο εκατομμύρια. Δεν θα εξετάσω την ορθότητα ή μη των διαδοχικών Δ.Σ. να εγκρίνουν αυτή την πολιτική, αλλά αυτό που προέχει σήμερα είναι το Τ.Κ.Α. να επιτελέσει τον κοινωνικό του ρόλο, κάτι που η ίδια η κοινωνία το απαιτεί.

Πιστεύω πως οι συνθήκες έχουν ωριμάσει, αλλά και τα συσσωρευμένα προβλήματα του Τ.Κ.Α., απαιτούν αποτελεσματικές λύσεις τώρα. Επιβάλλεται να προχωρήσουμε σαν κοινωνία σε καινοτομίες και να αλλάξουμε την σύνθεση και όρους εντολής του Δ.Σ. του Τ.Κ.Α..

Εισήγηση μου είναι, διατηρώντας τον τριμερή χαρακτήρα του Δ.Σ. και παράλληλα ενισχύοντας το με άτομα εγνωσμένης αξίας και κύρους, που μπορεί να προέρχονται για παράδειγμα από την ακαδημαϊκή κοινότητα και με την ταυτόχρονη αυτονόμηση του Τ.Κ.Α., αποτελούν αλλαγές που θα προσδώσουν νέα δυναμική.

Η επιτυχία περνά μέσα από τον διευρυμένο κοινωνικό διάλογο, με διαφανείς
καινοτόμες αποφάσεις αλλά προπαντός με τον διορισμών των κατάλληλων ατόμων από μέρους των κοινωνικών εταίρων.»
κυριάκος on 23/02/2011
αγαπητέ κ. Θεοδότου,

το ότι έγραψες αυτό το άρθρο το 2007 και έκτοτε δεν άλλαξε τίποτε (πέραν της αύξησης των εισφορών, που δεν λύνουν το πρόβλημα), δείχνει ότι τίποτα δεν προχωρεί σε αυτό τον τόπο.
Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς on 23/02/2011
Πολύ καλά τα λέτε κ. Έλληνα. Τα δημοσιονομικά μας είναι καταχρεωμένα αλλά κανένας δεν το αντιλαμβάνεται. Το πρόβλημα του έμμεσου δανεισμού από τα ταμεία συντάξεων υπάρχει και σε άλλους ημικρατικούς οργανισμούς. Το όλο πρόβλημα θα γίνει ακόμα χειρότερο αν λάβει κανένας υπόψη ότι τα κυπριακά νοικοκυριά είναι τα πιο υπερχρεωμένα της Ευρώπης. Επειδή η Κύπρος είναι μικρή και γίνονται αντιληπτές οι πτωχεύσεις νοικοκυριών, σήμερα η μια οικογένεια στηρίζει την άλλη προσωρινά να μην πτωχεύσει. Όμως τα πράγματα χειροτερεύουν και στα επόμενα χρόνια θα υπάρχει ντόμινο.
Κ Κωνσταντίνου on 23/02/2011
Πολύ σωστές επισημάνσεις.
Το πρόβλημα της δημοκρατίας είναι ότι είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο για οποιαδήποτε κυβέρνηση με 4 ή 5 χρόνια θητεία να βλέπει 20 ή 30 χρόνια μπροστά.
Δυστυχώς χάσαμε την ευκαιρία να αποπληρώσουμε τα χρωστούμενα στο ταμείο όταν ήρθαν τα δις από τη φορολογική αμνηστία και το boom των ακινήτων.

Πάντως το ΤΚΑ δεν είναι τόσο άσχημο όσο το σχέδιο σύνταξης του δημόσιου τομέα. Στο ΤΚΑ έγιναν κάποιες αναπροσαρμογές, ίσως γίνουν κι άλλες πιο τολμηρές στα επόμενα 10 ή 20 χρόνια. Οι συντάξεις του Δημοσίου όμως δε στέκουν πουθενά γιατί, σε αντίθεση με το ΤΚΑ, δεν χρηματοδοτούνται από τους εργαζόμενους.
st. styl. on 23/02/2011
Poies tolmires anaprosarmoges. afxisan tis eisfores, kai epomenws daneizontai perissotera, twra.
Barry on 23/02/2011
All countries have some kind of creative accounting when it comes to their debt. I do not think it is as big of a deal as it is presented here.
Αζόρ on 23/02/2011
Συμφωνώ ότι η παρούσα κυβέρνηση έκανε βήματα για να ρυθμίσει προβλήματα δεκαετιών, που κανένας άλλος δεν έκανε.
Ιωάννης Ασσιώτης on 24/02/2011
τι έχει κάνει δηλαδή η Κυβέρνηση μέχρι τώρα; έχει αυξήσει τους φόρους κατανάλωσης (καύσιμα, τσιγάρα κλπ) και επεβαλε ΦΠΑ σε βασικά είδη (τρόφιμα και φάρμακα) για να καλύψει την ΑΤΑ των δημοσίων υπαλλήλων και τις κοινωνικές παροχές. Ξέχασα κάτι, και την εξαγορά μελλοντικών ψήφων μέσω της πλουσιοπάροχης φιλοξενίας των χιλιάδων νέων "πολιτών" που κυκλοφορούν στον τόπο μας που έχουν μόνον δικαιώματα και καμία υποχρέωση απένταντι σ' αυτόν τον τόπο.

Η κυβέρνηση έχει αποστασιοποιηθεί πλήρως με την πραγματικότητα και τους πολίτες της. Οι δε υπόλοιποι, περιμένουν να φάνε ψόφιο. Ας κατέβουν κάτω στις γειτονιές των συνοικισμών και όχι μόνο και να ρωτήσουν τον κόσμο πως βιώνει αυτή την κρίση.

Δεν δείχνουν προς το παρών καμία διάθεση να ακούσουν τις ανησυχίες του κόσμου. Απλά εκτοξέυουν χαρακτηρισμούς σ' όποιον εκφράσει προβληματισμό για το που πάνε τα πράματα.

Θέλω να ξέρω τι θα κάνουν και πώς θα εξηγήσουν στον κόσμο ότι λόγο απραξίας και ατολμίας το κόστος δανεισμού όλων των νοικοκυριών θ' ανέβει στο προσεχές μέλλον (βλέπετα δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού ιδιωτών και επιχειρήσεων). Στην ουσία θα καταστεί ακόμα μία έμμεση φορολογία στον προυπολογισμό του καθενός. Λένε του κόσμου, θα συνεχίσετε να πληρώνετε μέχρι τελικής πτώσεως διότι πρέπει να διατηρήσουμε τα κεκτημένα των ΔΥ. Τι θα γίνει αν το κράτος θα πρέπει να καταβάλει ένα 5 - 6% αύξηση στους μισθούς σύντομα λόγω ΑΤΑ. Μήπως θ' ανεβάσουμε και πάλι το ΦΠΑ κάτι τις για να τα βολέψουμε πάρα κάτω;

Τα πράγματα είναι απλά. Υπήρξαν καλύτεροι καιροί όπου όλες οι κυβερνήσεις παραχωρούσαν με ευκολία για να βολέψουν και να διατηρήσουν την πελατειακή τους βάση. Το πανηγύρι έχει τελειώσει. Αν δεν το καταλάβουμε, σύντομα θα μας το υπενθυμίσουν οι αγορές. Μην ξεχνάτε ότι τα spreads της Κύπρου δεν απέχουν και τόσο πολύ από την Πορτογαλία, που ήδη θεωρείται η τρίτη χώρα στη σειρά με προβλήματα στην Ευρωζώνη.

Επιβάλλεται πάραυτα να καθήσουν όλοι κάτω και να πάρουν τις σωστές αποφάσεις πριν είναι αργά. Όμως τι βλέπουμε, κοκορομαχίες ενόψει εκλογών. Θα πρέπει να αρνιά να μπουν στην πάχνη τους. Η μόνη ελπίδα είναι αν τ' αρνιά δεν μπουν πάχνη τους. Μόνον τότε θα σκεφτούν, ίσως, ότι κάτι πρέπει να γίνει. Δηλαδή, αυτό που τους προκαλεί την ατολμία, ο φόβος για ενδεχόμενο πολιτικό κόστος, να καταστεί πραγματικό.
Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς on 24/02/2011
Συμφωνώ με τον κ. Ασσιώτη. Με τη σημερινή διπλή υποβάθμιση και τις επόμενες που θα έρθουν αν δεν γίνουν κινήσεις εξυγίανσης των δημόσιων οικονομικών θα χάσουν αναγκαστικά όλα τα κόμματα τους πελάτες τους. Όπου κοιτάξεις στο Δημόσιο της Κύπρου βλέπεις κλητήρες, γραφείς (λειτουργούς τους λένε σήμερα) και αργόσχολους. Αν πεις κάτι για τα κακώς έχοντα σου προσάπτουν κατηγορίες ότι έχεις συμφέροντα. Υπάρχουν θέσεις κλητήρων από το 1960 όταν δεν υπήρχε καν το ίντερνετ και τα κόμματα συνεχίζου να τις διατηρούν. Το Δημόσιο της Κύπρου εκτός από την ανακύκλωση των συνταξιούχων έχει γεμίσει και με ειδική κατηγορία επικίνδυνων μή προσοντούχων ατόμων των οποίων ο διορισμός τους και οι προαγωγές τους ήταν αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης και ανταλλαγών από κάποιο από τα κόμματα. Ο αριθμός και οι μισθοί και οι συντάξεις αυτών των ανθρώπων διογκώνονται με το χρόνο σε βάρος των υπολοίπων. Βλέπουμε παραδείγματα της κακοδιοίκησης καθημερινά. Αντί να επενδύουμε σε υποδομές επενδύουμε στην Κύπρο σε κλητήρες γραφείς και καθαρίστριες με αποτέλεσμα να γκρινιάζουμε όταν μας κατατάσσουν σε μη ανταγωνιστικούς...
Ιωάννης Ασσιώτης on 24/02/2011
Αγαπητέ κύριε Πρωτοπαπά,

το ρουσφέτι είναι ο τρόπος που έχει εφεύρει η μετριότητα να κυβερνά. Θέλει γνώση, θάρρος, τόλμη και πειθαρχία να στέκεις μπροστάρης και να επιχειρηματολογείς για να πείσεις για το ορθό και το πρέπον. Είναι πολύ πιο εύκολο να προσφύγεις στην εξαγορά συνειδήσεων και στην συνδιαλλαγή για να κερδίζεις πόντους στις εκλογές.

Όμως, όπως έχει αποδείξει η εμπειρία των τελευταίων χρόνων, και όπως έχει πει κάποτε ίσως ο πιο σπουδαίος επενδυτής στον κόσμο, o Warren Buffet, μόνον όταν τραβήξει πίσω το κύμα θα φανεί ποιοί ήταν γυμνοί. Στα δύσκολα φαίνονται αν έπραττες σωστά ή λάθος.

Δεν θέλω να πω ότι όλα είναι στραβά, αλλά τα στραβά είναι πολλά και οφείλουμε να τ' αντιμετωπίσουμε με θάρρος. Πολύ φοβούμαι ότι η απραξία και ατολμία θα μας οδηγήσει σε πολύ δύσκολες καταστάσεις αν τα πράγματα παραμείνουν ως έχουν, πόσο μάλλον αν χειροτερέψει η κατάσταση, κάτι το οποίο δεν μπορούμε ν' αποκλείσουμε.