Δημόσιο Χρέος, Τραπεζικό Σύστημα και οι Μεσογειακές Ανισορροπίες
Στην πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση είχαμε παραδείγματα χωρών που αύξησαν θεαματικά το κυβερνητικό χρέος για να σώσουν το τραπεζικό σύστημα. Σε αυτές τις χώρες προβλήματα στις τράπεζες δημιούργησαν κίνδυνο σε ολόκληρη την οικονομία και έπρεπε να σωθούν για να αποφευχθεί μια μεγαλύτερη ύφεση. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την Αμερική, Αγγλία, Ιρλανδία και Ισλανδία. Είχαμε όμως ταυτόχρονα και παραδείγματα χωρών όπου η σχέση ήταν αντίστροφη και ήταν οι χρηματοδοτικές ανάγκες του κράτους που οδήγησαν τις τράπεζες σε προβλήματα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η αύξηση του επιτοκίου για τα κρατικά ομόλογα σήμανε αμέσως και αύξηση του επιτοκίου για το διατραπεζικό δανεισμό και μείωση της αξίας του χαρτοφυλακίου των τραπεζών σε ομόλογα. Γι’ αυτό σε πρόσφατη ομιλία του ο Έλληνας υπουργός οικονομικών είπε ότι στην Ελλάδα ήταν οι τράπεζες τα θύματα της κυβέρνησης αντί το ανάποδο. Η υποβάθμιση του Κυπριακού χρέους από τους Standard and Poor’s το Νοέμβριο του 2010 υποστηριζόταν από το μέγεθος του τραπεζικού συστήματος και άρα υιοθετούσε την πρώτη σχέση. Αυτό είναι μία πιθανότητα δεδομένου του χρέους των νοικοκυριών προς ΑΕΠ, όπως υποστηρίζει η πρόσφατη (Σεπτέμβριος 2010) έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την Κύπρο. Η υποβάθμιση από τους Moody’s αυτή την εβδομάδα βάζει όλους τους κινδύνους μαζί: τραπεζικό σύστημα, διαρθρωτικό δημόσιο έλλειμμα και ανταγωνιστικότητα. Δεν ξέρω αν (και τι) μπορεί να κάνει κάτι η Κυβέρνηση για το τραπεζικό σύστημα. Όμως μπορεί να κάνει κάτι για τα άλλα δύο θέματα. Η αύξηση του κοινωνικού κράτους από το 2008 και εντεύθεν έπρεπε να είχε γίνει βάση στοχευμένων μέτρων. Η αύξηση στις συντάξεις και τα προσφυγικά επιδόματα χωρίς δυνατότητα ελέγχου του πλούτου του καθενός (γι’αυτό άλλωστε έχουμε πρόβλημα με τη φοροδιαφυγή), ήταν μία λανθασμένη κίνηση. Κοινωνικό κράτος μπορεί να υπάρχει μόνο όταν το κράτος δεν είναι χρεωκοπημένο. Κοινωνικές δαπάνες μπορούν να γίνονται μόνο στο σημείο που μας επιτρέπουν τα διαχρονικά κρατικά έσοδα. Είναι τη μόνιμη αύξηση στις δαπάνες που ψέγει ο οίκος Moody’s όταν μιλά για διαρθρωτικές δαπάνες που δεν ανταποκρίνονται στην οικονομική κρίση. Στην Κύπρο (ακόμα) καμμιά τράπεζα δε χρειάστηκε χρήματα από το κράτος και είμαστε με ένα έλλειμμα και χρέος που φαντάζει δύσκολο να ελεγχθεί (τουλάχιστον για μερικούς από μας). Έχω αναφερθεί στο παρελθόν στις Μεσογειακές Ανισορροπίες (το αντίστοιχο των παγκόσμιων ανισορροπιών) που αντιμετωπίζει η Κύπρος, που αντικατοπτρίζονται στο διαχρονικό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό είναι το τρίτο πρόβλημα που θίγουν οι Moody’s, το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας. Μία πιθανή λύση αυτής της ανισορροπίας είναι η μείωση των κυβερνητικών δαπανών, μέσω της καλύτερης στόχευσης των επιδομάτων που δίνονται σε πρόσφυγες και συνταξιούχους, η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και η συγκράτηση του κυβερνητικού μισθολογίου. Μία τέτοια δημοσιονομική περισυλλογή θα βοηθήσει στην άμβλυνση και του προβλήματος ανταγωνιστικότητας και του δημόσιου χρέους. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Στην Κύπρο οι οίκοι αξιολόγησης έχουν αρχίσει να ασχολούνται και με τις τράπεζες.Δυστυχώς η κυβέρνηση αντί να δει τι μπορεί να κάμει,αρκείται να λέει δια του Υπουργού ότι είναι εύρωστες.Ο δε καθ ύλην υπεύθυνος ο Διοικητής της Κεντρικής συγκρίνει την Κύπρο με το Λουξεμβούργο.Αναπόφευκτα η κατάσταση θα χειροτερεύει και ανάλογα με τις εξωτερικές εξελίξεις θα έχουμε αίσιο η θλιβερό τέλος.
Δεν σχολιάζω τα άλλα σημεία για τα δημοσιονομικά διότι όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να νοικοκυρευτούμε,αλλά ότι και να κάνουμε η τύχη της Κυπριακής οικονομίας δεν εξαρτάται από μας.Ούτως η άλλως σε κανένα από τα τρία μέτωπα δεν φαίνεται να γίνεται τίποτε σύντομα.
https://sites.google.com/site/alexmichaelidesucy/.
Το σχετικά άρθρα είναι:
Δημόσιο Χρέος και Τραπεζικό Σύστημα, Φιλελεύθερος, 05/12/2010
και
Τα μακροοικονομικά της κρίσης και η Κύπρος, Ενδείκτης, Πανεπιστήμιο Κύπρου, Δεκέμβριος 2010
Διάβασα με ενδιαφέρον το άρθρο σας στον Ενδείκτη. Σε αυτό λέτε το εξής:
"Αν υπήρχε Νόμπελ για Κεντρικό Τραπεζίτη, μετά τον Ben Bernanke πιστεύω ότι ο Αθανάσιος Ορφανίδης θα το κέρδιζε."
Οι λόγοι όμως που παρατίθενται για την επιτυχία της ΚΤ της Κύπρου δεν έχουν σχέση με την εποπτεία του συστήματος και ιδιαίτερα με την σημερινή κατάσταση των τραπεζών.
Μήπως χρίζει αναθεώρησης η άποψη περί Νόμπελ τώρα που γνωρίζετε τα σημερινά δεδομένα;
Στο πολύ καλό Economic Bulletin, December 2010,
http://www.centralbank.gov.cy/media/pdf/CBC_EconBulletin_Dec10_EN.pdf
(σελίδες 42-44) τα δεδομένα υποστηρίζουν την πολιτική της Κεντρικής.
Αν μπορείτε να μου πείτε σε πια άλλα δεδομένα αναφέρεστε, μπορούμε να συνεχίσουμε τη συζήτηση.
Προς το παρόν, η δική μου άποψη περί Νόμπελ δεν αναθεωρείται.
FED στην ζούγκλα όπου όλοι τον πολεμούν από την κυβέρνηση,το Συμβούλιο ενώ στο παρελθόν διευθυντές εποπτείας τραπεζών πήραν χρυσές μεταγραφές σε εμπορική τράπεζα.Με αυτές τις συνθήκες σε πρακτικό επίπεδο πέραν εγκυκλίων δεν έχει πολλές δυνατότητες επιβολής των θέσεων του όταν έίναι αντίθετες με τα συμφέροντα των τραπεζών.Υπό τις περιστάσεις θα ήταν θαύμα αν κατάφερνε να έχουμε στην Κύπρο χαμηλά επιτόκια η να ήταν οι τράπεζες μας πραγματικά δυνατές,και όχι εύρωστες όπως τις αποκαλεί ο Υπουργός.Σίγουρα θα ήταν κατάλληλος για την ΕΚΤ αφού και ο Ιταλός φαβορί στο ίδιο πανεπιστήμιο σπούδασε ,όπως και ο Πρόεδρος της FED,ενώ έχει και πλούσιο σχετικό ερευνητικό έργο.Στην Κύπρο η Κεντρική θα κριθεί εκ του αποτελέσματος και τα σημάδια δεν είναι καλά.Φταίει το βαθύ κράτος των τραπεζών που κανένας επώνυμος δεν τολμά να θίξει,είτε κυβέρνηση είτε αντιπολίτευση.Μόνο εξωτερικές ενέσεις από την Ρωσσία μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα των τραπεζών αλλά η δική μου γνώμη είναι ότι πλησιάζει η ώρα που τα προβλήματα θα βγούν στην επιφάνεια.
Γενικά, δεν νομίζω τα στοιχεία αυτά να στοιχειοθετούν Νόμπελ.
Σε συνδυασμό με τα σοβαρά προβλήματα που έχουν σήμερα οι τράπεζες, ο κ. Ορφανίδης μάλλον θα πρέπει να προβληματίζεται για το τι πήγε λάθος σε επίπεδο τεχνοκρατών της ΚΤ αντί να αυτοεπαινεί την εποπτεία.
Η υποβάθμιση από την Moody's συμπεριλαμβάνει και τους κινδύνους του κυπριακού συστήματος των τραπεζών. Ευτυχώς οι τράπεζες μας δεν χρειάστηκαν ακόμη χρήματα από το κράτος αλλά δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει αυτός ο κίνδυνος.
Αυτό που με προβληματίζει είναι ότι στην Κύπρο έχουμε τρεις τράπεζες που είναι 'too big too fail' για την Κύπρο και αυτό ίσως προκαλέσει προβλήματα σε περίοδο κρίσης.
Αν η ΚΤ είχε υποκύψει θα είχαμε πληρώσει ακριβά την απερισκεψία μας και στις δύο περιπτώσεις.
Καλό να θυμούμαστε τις ορθές θέσεις που πήρε κάποιος όσο και τις λανθασμένες που πήρε κάποιος άλλος. Τα πράγματα δεν είναι στον αυτόματο πιλότο. Η ΚΤ Κύπρου αποδείκτηκε άξια των προσδοκιών μας. Δεν μπορούμε να το πούμε αυτό για πολλούς άλλους θεσμούς στην χώρα μας.
Όσο για το Νόμπελ, έχει δόση υπερβολής. Ο Διοικητής κάνει αυτό που θα έκανε κάθε διεθνών προδιαγραφών σοβαρός μελετητής της οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος. Δικαιούται με διαφορά ένα βραβείο για το πολιτικό του θάρρος.
το σχόλιο για το too big to fail ήταν δικό μου
Έχει υποβαθμιστεί και το Μπαχρέιν και σήμερα διαμαρτύρεται και ο Διοικητής της Κεντρικής του Τράπεζας σαν παράγοντας ποδοσφαιρικής ομάδας που έχει παράπονα με τον διαιτητή.Επί της ουσίας ο χρόνος θα δείξει ποιός έχει δίκαιο αλλά τα ποσά για τον χρυσό είναι ασήμαντα σε σχέση με τους αριθμούς που μιλούμε τώρα.Για να καλύψω και ένα τελευταίο σημείο ο Υπουργός δεν είναι ακαδημαικός αλλά της "πιάτσας"και κάποτε έχει περισσότερη επαφή με την πραγματικότητα.Στην Αμερική η Γερουσία έστειλε για δεύτερη φορά πίσω στον Ομπάμα τον διορισμό του Νομπελίστα πλέον Diamond ως ακατάλληλου για μια θέση στο Συμβούλιο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας.Είναι πάντα σεβαστές οι απόψεις των ακαδημαικών αλλά και αυτοί πρέπει να αναγνωρίσουν ότι και οι άλλοι δικαιούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους που μπορεί να είναι σωστές. Άλλο να ξέρεις κάποια πράγματα και άλλο να τα εφαρμόσεις σε εχθρικό περιβάλλον.
Σε σχέση με ορισμένα από τα θέματα που θίγονται πιο πάνω εκτιμώ ότι οι ακαδημαϊκοί εξαντλούν πολλές φορές την αυστηρότητα τους με τους πολιτικούς (σίγουρα το κάνω και εγώ αυτό), όχι όμως με άλλους.
The Moody's report stresses three problems and as such it is very balanced. It is shocking that the Central Bank remains in denial about the one problem that - through omission or comission - is their making.
The enormous contingent liability that the banking system poses for the Cyprus taxpayer is no one else's resposnibility.
I agree with Alex that the government can do little to address the banking systems' exposures at this juncture, and that they should focus on what they can do. Pension reform is clearly something that is needed but it is a problem that is not only for Cyprus and is a poisoned challice for any politician. I also wonder whether the academics recognise the implications for them, alongside all other public sector workers. It might solve the public debt problem but there will certainly be a hole in everyone's pension funds (or increased contributions).
However, the Central Bank can and should do a lot to limit the damage done to its own credibility by the rating agencies. Denyining there is a problem does not help - it actually makes them look like they do not understand banking (not the first central bank that doesn't, too much emphasis on DSGE and too little on bank balance sheets everywhere these days).
What might help is more transparency. If the agencies have indeed exaggerated the problems, then more disclosure would help.
Close monitoring of the situation not only of the banks but also in Europe where the decisions will be made for the Greek debt is also essential. At the end of the day, the risk may not materialise if a political solution to the Greek debt is found.
The CBC should also commission an independent study of structures that help to reduce the banking system's risks to the taxpayer. There is a lot of discussion in the UK, for example, of the need to break up RBS into small parts each of which could be allowed to fail without creating systemic risk. There is also a growing consensus that if this cannot be accomplished then RBS and other largely nationalised banks should remain in state hands (my own research on this is being vindicated).
I have a few more suggestions for the CBC and will try to write them up if time permits in the next few days.
I totally agree with your comment regarding Professor Demetriades. I believe that his articles and positions are so interesting and valid that he is immune, if I may use this word, to the critique that academics people are good in theory but cannot provide practical solutions to the problems faced by the economy and the society.
If I may add something regarding all of the above discussion is that central banks all around the globe have been concentrating at conducting monetary policy mainly, if not solely, by looking at traditional macro variables, such as inflation rates, interest rates, growth, (may be real estate market) etc., and they have been ignoring what is happening in the finacial sector by not capturing the risk aversion of investors. I know, risk aversion is not easy to quantify (though not impossible), but I also know that if this was taken into account monetary policy would be conducted in a much more wise way and we would have probably avoided or at least would have been better equipped at coping with the current financial and economic crisis.
DSGE stands for Dynamic Stochastic General Equilibrium Models, the kind of macroeconomic models used by many central banks for setting interest rates ( a literature to which Governor Orphanides has many significant contributions).
These models are based on the 'representative' agent model. In other words, every economic agent has the same income and consumption, and as such there is no room for borrowing or lending. DSGE models are ill designed to understand banks let alone banking crises. Essentially, they rule out lot of what central banks should be concerned about. Tweaking the interest rate to achieve an inflation target is what they aim to do - which is fine if the only problem in the world is inflation (there is also no involuntary unemployment in these models).
Not surprisingly DSGE models have come under severe criticism by many economists after the crisis (Willem Buiter has a nice piece on this- I shall try to dig it out for readers of my blog). See, for example, the post on my own blog:
http://givegoodeconomicsachance.blogspot.com/2010/09/blog-post.html