You are here

Νέα «διάσωση» της Ελλάδας;

20/06/2011
 Προσωρινή θα αποδειχθεί για ακόμη μια φορά η «λύση» που προσφέρει η ευρωζώνη στην Ελλάδα.

Το νέο πακέτο χρηματοδότησης από την ΕΕ και το ΔΝΤ θα βοηθήσει ώστε να αποφευχθεί η άμεση χρεοκοπία της Ελλάδας η οποία, όπως έδειξαν και οι αντιδράσεις των αγορών, θεωρείτο σχεδόν δεδομένη μέχρι και την Πέμπτη της περασμένης βδομάδας.

 Μπροστά στο χείλος της καταστροφής όλα τα κέντρα αποφάσεων στην ευρωζώνη – Βρυξέλλες, Παρίσι, Φραγκφούρτη και Βερολίνο – συμφώνησαν σε ένα πακέτο το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει την «εθελοντική» αναχρηματοδότηση από ιδιώτες πιστωτές (voluntary debt rollover).   Ως συνήθως όμως, ο διάβολος κρύβεται στη λεπτομέρεια.  Και η λεπτομέρεια δεν φαίνεται να είναι καθόλου ευνοϊκή για την Ελλάδα.  Γιατί – σύμφωνα με τον ελληνικό και το διεθνή τύπο – το βάρος της «εθελοντικής» αναδιάρθρωσης των ιδιωτών πιστωτών αναμένεται να το σηκώσουν οι ήδη εύθραυστες ελληνικές τράπεζες.  Ταυτόχρονα κορυφαίες Γαλλικές τράπεζες – οι οποίες πιθανό να υποβαθμισθούν σύντομα από τον οίκο Moody's λόγω μεγάλης έκθεσης σε ελληνικά ομόλογα – θα έχουν αρκετό χρόνο για να μειώσουν την έκθεσή τους.  Υποθέτω το ίδιο θα γίνει και με τράπεζες άλλων χωρών.  

 Με αυτά τα δεδομένα διερωτώμαι αν θα πεισθούν οι οίκοι αξιολόγησης ότι η αναχρηματοδότηση είναι πράγματι «εθελοντική».  Ας παραγνωρίσουμε όμως για τώρα αυτή την αβεβαιότητα και ας δούμε τι δίνει το νέο σχέδιο «διάσωσης» στην Ελλάδα πέραν από μια ακόμη ανάσα στους κυβερνώντες πριν τη χρεοκοπία.

 Περισσότερα μέτρα λιτότητας, αύξηση της φορολογίας και αρκετά έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες θα μειώσουν κάπως το χρέος.

 Στην καλύτερη περίπτωση, οι ιδιωτικοποιήσεις και τα άλλα διαρθρωτικά μέτρα που περιλαμβάνει το νέο πρόγραμμα θα αρχίσουν να ωθούν την ανάπτυξη μετά από τρία χρόνια.  Στη χειρότερη περίπτωση δεν θα κάνουν σημαντική διαφορά, για τους λόγους που εξήγησα στο προηγούμενο μου άρθρο («ιδιωτικοποιήσεις και ανάπτυξη»).

 Τα νέα βάρη όμως που καλείται να επωμισθεί ο ελληνικός λαός όχι μόνο δεν θα λύσουν το πρόβλημα της χώρας αλλά πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε νέα επιδείνωση.  Τα επιπρόσθετα μέτρα λιτότητας θα οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση της ζήτησης, εκτός και αν αυξηθεί η εξωτερική ζήτηση.  Η τελευταία όμως – χωρίς σημαντική υποτίμηση του νομίσματος – είναι πολύ απίθανη.  Η μείωση της ζήτησης θα βυθίσει τη χώρα σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την ανεργία, τη φτώχεια και την εξαθλίωση του ελληνικού λαού, με συνεπακόλουθο την κοινωνική αναταραχή.  

 Η μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων θα αυξήσει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στις τράπεζες, οδηγώντας τις τράπεζες ακόμη πιο κοντά στη χρεοκοπία.  Σε ένα χρόνο, ίσως και νωρίτερα, το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν θα έχει μειωθεί και το χρέος δεν θα έχει γίνει διαχειρίσιμο, ακόμη και αν οι ιδιωτικοποιήσεις το μειώσουν.

Εκείνο που χρειάζεται η Ελληνική οικονομία για να εξέλθει από την κρίση χρέους – όπως και οι άλλες χώρες της περιφέρειας - είναι να επιστρέψει άμεσα σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και σε χαμηλά επιτόκια.  Το νέο σχέδιο «διάσωσης» δεν προσφέρει ούτε το ένα ούτε το άλλο.

 Πανίκος Δημητριάδης
Καθηγητής Οικονομικών
Πανεπιστήμιο του Leicester
21 σχόλια
YiannisP on 20/06/2011
θέλω να ρωτήσω τον κύριο καθηγητη: Αυτή η μετάθεση της ημερομηνίας αναδιάρθρωσης ή αναχρηματοδότησης του χρεους πόσο βοηθά τις Κυπριακές τράπεζες; Η να το βάλω διαφορετικα. Οι Κυπριακες τράπεζες σύμφωνα με όσα γρέφετε θεωρούνται Ελληνικές ή ξένες;
P. Demetriades on 20/06/2011
Δε θα εκπλαγώ αν οι Κυπριακές τράπεζες αποφασίσουν "εθελοντικά" να ανταλλάξουν τα ομόλογα τους που λήγουν με νέα ομόλογα. Μπορούν φυσικά αν θέλουν να πουν όχι, εφ'οσον η ανταλλαγή θα γίνει επι εθελοντικής βάσεως.
Erol Riza on 20/06/2011
Prof Demetriades is absolutely right that the new meausres will do nothing to help Greece get back to positive growth which is necessary if it will repay its debt. More lending to see Greece through the next two years suggests that the EU leaders still think that the problem is liquidity not solvency or at least they dread to think that they got it so wrong about Greece from the start.

In my opinion there is only one way out and that Greece should get debt releif of at least 50%. The banks which olent to Greece made mistakes and they should share in the cost. The EU should look at assisting the banks and the pension funds in Greece which hold Greek government bonds. By insisting on a fire sale of Greek assets the only thing the EU does is make the Greek citizens feel completely abondoned by the EU. The priviitisation of Greek assets in the worst financial cirises of the country is something no country would consider. Why should it be imposed by outsiders who have no legitimacy to make such a decision.
The only thing the EU will do is buy time until 2013 if they insist on the austerity measures. Is this what Greek citizens want?
P. Demetriades on 20/06/2011
You are of course absolutely right, most politicians have incentives to pretend it's a liquidity crisis, although it is clearly a solvency crisis. Moroever, it is being made worse by attempts to postpone the day of reckoning.

Greece now is effectively being pushed towards exiting the eurozone. This will likely prove the nuclear option for the whole of the currency union, although it will not be a bad option for Greece under the circumstances, especially if it is the first to leave. Those who think they can build a firewall to protect the rest of the zone are hugely mistaken. Portugal, Ireland, Spain, Italy and Belgium will soon follow and the break up will be nothing but orderly.

See the latest post on the future of the eurozone on my Greek blog:

http://neapolitikioikonomia.blogspot.com/
panayiotis on 20/06/2011
Καλές οι παρατηρήσεις και θα ήθελα να προσθέσω ακόμη ένα θέμα για να εξέλθει η Ελλάδα από την κρίση χρέους και αυτό είναι η εισπρακτική δυνατότητα του κράτους.

Θα έλεγα ότι θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί και να αναλάβουν τις εισπράξεις αλλά και όλη την διαδικασία οι Ελληνικές τράπεζες.

Οι τράπεζες έχουν μια αυξημένη επαγρύπνηση περί απάτης, εσωτερικής και εξωτερικής, διαθέτουν την τεχνολογία και θα μπορούν να εργοδοτήσουν άμεσα αρκετά άτομα.
phylarchus on 20/06/2011
Και όμως η Ευρωζώνη ακόμη δεν έχει προσφέρει ούτε καν αυτή τη λύση. Ύστερα από επτάωρη συνεδρίαση των Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης μέχρι νωρίς σήμερα το πρωί, αποφασίστηκε να εξαρτηθεί τόσο η καταβολή της επόμενης δόσης των 12 δις του πρώτου πακέτου των 110 δις, που είναι αναγκαία μέχρι τα μέσα Ιουλίου για την αποπληρωμή υποχρεώσεων της Ελλάδας και να αποτραπεί η πτώχευση, όσο και η έγκριση ενός δεύτερου πακέτου όμοιου μεγέθους για το οποίο γίνεται πρόσφατα έντονη συζήτηση, από πολύ σκληρούς συγκεκριμένους όρους ("Spiegel on line", πρωί 20.6.2011).
Η πληρωμή των 12 δις θα πραγματοποιηθεί μόνο αν εγκρίνει πρώτα η Ελληνική Βουλή το νέο σχέδιο εξοικονόμησης και αποκρατικοποιήσεων ύψους 50 δις που θα τεθεί σε ψηφοφορία την ερχόμενη βδομάδα, αφού πρώτα πετύχει να πάρει (αύριο Τρίτη 21.6.) ψήφο εμπιστοσύνης η κυβέρνηση Παπανδρέου.
Οσον αφορά στο δεύτερο πακέτο βοήθειας από την Ευρωζώνη, αυτού η καταβολή είναι ακόμη πιο αβέβαιη, αφού τίθεται ως όρος να συμμετάσχουν στους δανειοδότες και ιδιώτες με την πλήρη ελεύθερη βούλησή τους. Τώρα πώς ακριβώς θα θεωρηθεί μια τέτοια...αλτρουιστική κίνηση ως αυτόβουλη η απόφαση γι' αυτό σπρώχθηκε πάρα πέρα, μέχρι τη σύνοδο ΟΛΩΝ των αρχηγών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και όχι μόνο της Ευρωζώνης) στη συνάντηση κορυφής την ερχόμενη Πέμπτη και Παρασκευή στις Βρυξέλλες. Το ύψος της "ιδιωτικής" συνεισφοράς, σύμφωνα με το έγκριτο περιοδικό αναμένεται να είναι μικρό (γίνεται πρόβλεψη για μέχρι δέκα από συνολικά 120 δις).
Το επείγον θέμα λοιπόν τελικά αυτή τη στιγμή δεν είναι αν θα καταφέρει τελικά ο ελληνικός λαός να μην επωμιστεί το βάρος του χρέους, κάτι το θεωρητικά και κοινωνικά ορθό και κατά τη δική μου άποψη, αλλά αν θα το επωμιστεί τώρα αμέσως χωρίς απολύτως καμιά προετοιμασία ή όχι. Φοβούμαι ότι πολλές κουβέντες και σχέδια σ' αυτό το στάδιο για ριζικά νέες πορείες εν μέσω καταιγίδας δεν αρμόζουν. Για "Ισλανδικές" διευθετήσεις μιλάμε αργότερα.
ANDREAS on 20/06/2011
κύριε Καθηγητά, τί νομίζετε θα γίνει με τις κυπκριακές τράπεζεσ αν η ελλάδα τελικά οδηγηθεί στην χρεοκωπία, εμέις σαν μέτοχοι κυπριακών τραπεζών μπορεί τελικά η αξία των μετοχών μας να είναι μηδενική?? ή έχου ήδη προεξοφληθεί το κούρεμα των ομολογων
kax on 20/06/2011
Συμφωνώ και με το άρθρο και με τα σχόλια.Θεωρώ εντελώς ανώδυνο μέτρο την επιμήκυνση κατά 7-8 χρόνια με το ίδιο η καλύτερο επιτόκιο.Ετσι όλοι κερδίζουν χρόνο ελπίζοντας σε θαύμα και αν όπως είναι οι πιθανότητες δεν έρθει λαμβάνονται τότε τα επώδυνα κουρέματα η στάσεις πληρωμών.Εκείνοι που επιμένουν να πληρωθούν στο ακέραιο τα ομόλογα που λήγουν μπλοφάροντας ότι σε αντίθετη περίπτωση θα υπάρχουν συνέπειες για όλην την Ευρώπη παίζουν με την φωτιά.Διερωτώμαι πόσοι είναι αυτοί που έχουν μόνο ομόλογα που λήγουν σύντομα και τολμούν να ρισκάρουν στάση πληρωμών.
Προσωπικά θεωρώ ότι η Ελληνική κυβέρνηση χειρίζεται λάθος την κατάσταση παρακαλώντας αντί να προχωρήσει με μονομερή στάση πληρωμών και επιστροφή στην δραχμή.Τότε και ανάπτυξη θα έρθει,και πραγματική μείωση μισθών .Μετά από μια περίοδο προσαρμογής ο κόσμος θα περνά καλύτερα.Όσο παραπάνω παρακαλούν τόσο θα τους κάμνουν τα βάσανα του Ιησού Χριστού.Αν κάποιες τράπεζες κλείσουν αυτή είναι μια παράπλευρη απώλεια προτιμότερη από την μιζέρια όλου του λαού για να πληρωθούν οι ξένοι.
P. Demetriades on 21/06/2011
I agree with much of what you say. But I also believe that before leaving they should play a very strong card - the externalities of Greece leaving the euro are huge, see the post I wrote last night:

http://givegoodeconomicsachance.blogspot.com/2011/06/greeces-strong-card.html
Alexis Antoniades on 21/06/2011
Very interesting discussions!

I would just like to add a comment on the option that Greece exits and moves to Drahma. All the internal loans are in euros (mortgages, car loans, credit cards, etc), and a move to drahma will make it almost impossible for the residents to repay these loans, which will have cascading effects on the banking sector and then the overall real economic activity in the country. So any discussion on the exit strategy of Greece from the Euro has to take into account the internal "euroization" of the loans, and not just the external.
P. Demetriades on 21/06/2011
These are the least problematic, as all domestic contracts will be changed into drachmas by government decree at the exit exchange rate.
Alexis Antoniades on 21/06/2011
Well it is obvious that they will change at the exit rate, which will probably not be the entry rate. What that rate is, however, is the key. If the new rate is at 70% to 80% weaker than the entry rate (which is similar to the drop in the Thai Baht in 97) then you can imagine the consequences.
Παρατηρητής on 22/06/2011
κ. Δημητριάδη,
λέτε "Εκείνο που χρειάζεται η Ελληνική οικονομία για να εξέλθει από την κρίση χρέους – όπως και οι άλλες χώρες της περιφέρειας – είναι να επιστρέψει άμεσα σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και σε χαμηλά επιτόκια. Το νέο σχέδιο «διάσωσης» δεν προσφέρει ούτε το ένα ούτε το άλλο."

Συμφωνώ με το πρώτο σκέλος της πιο πάνω θέσης που διατυπώνετε όσον αφορά την ανάγκη για επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η επόμενη σας θέση όμως, πως το νέο σχέδιο διάσωσης δεν προσφέρει αυτή την ευκαιρία, λυπούμαι να παρατηρήσω πως στερείται ρεαλιστικής βάσης. Είναι εύκολο από τις αναπαυτικές μας καρέκλες και τα ωραία μας γραφεία να λαικίζουμε και να ασκούμε κριτική σε μέτρα τα οποία γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά πως αποτελούν μονόδρομο αυτή τη στιγμή για την Ελληνική οικονομία και τη μόνη κατεύθυνση για να μπορέσουν να υπάρξουν ξανά θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης στην χώρα. Δεν υπάρχει ασφαλώς άλλη διέξοδος αυτή τη στιγμή από την απόλυτη και πιστή εφαρμογή του μνημονίου και την υλοποίηση των μέτρων το ταχύτερο δυνατόν. Οποιεσδήποτε άλλες επιλογές αποτελούν εθνική αυτοκτονία. Ιδιαίτερα επικίνδυνη για την Ελλάδα είναι η θέση πως συμφέρει στη χώρα να χρεοκοπήσει και να εγκαταλείψει το ευρώ.

Μήπως κ. Δημητριάδη έχετε εσείς να προτείνετε κάτι εναλλακτικό (αλλά και ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ) στον Έλληνα Πρωθυπουργό από την πιστή εφαρμογή του μνημονίου τη στιγμή αυτή; Αν έχετε να μας το πείτε, διαφορετικά θα υποθέσουμε πως λαικίζετε με τον ίδιο τρόπο που λαικίζει και η πλειονότητα της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα απλά για να δημιουργεί θόρυβο εις βάρος των συμφερόντων της χώρας. Πάντως την καλύτερη απάντηση στα όσα γράφετε τη δίνει σήμερα άρθρο που δημοσιεύεται στη Wall Street Journal με τίτλο Dont Believe these Greek Myths το οποιο σχολιάζει 5 μύθους ως εξής και σας παρακαλώ να διαβάσετε προσεκτικά :

1. Greece is insolvent.
No, it's not. As Carmen Reinhart and Kenneth Rogoff have noted, sovereign defaults are typically about willingness to pay rather than ability to pay. Greece has plenty of assets and huge potential to cut spending, increase tax collection and improve productivity if it is willing to make sacrifices. Rather than solvency, Greece's challenge is whether the changes required are politically possible.

2. It's in Greece's interest to default.
Hardly. The country is still running a large primary deficit so even if it inflicted 50% haircuts on bondholders it would still need to borrow money immediately or face massive spending cuts overnight to balance the books. Worse, the Greek banking system would collapse as its capital was wiped out and its funding dried up; under European Central Bank rules, Greek government bonds would no longer be eligible as collateral. Nor would it make life easier if Greece tried to leave the euro since this would likely trigger an immediate run on its banks.

3. A Greek default wouldn't be a Lehman moment.
Even the German government now seems to accept it was complacent to imagine the market was prepared for a Greek debt restructuring. Despite Angela Merkel's climbdown last week, contagion effects have spread across the euro zone, notably to Spain where bond yields have risen sharply. Germany's mistake was to consider only first-order effects on bank capital, whereas it would be the second-order contagion effects on government and bank borrowing costs that would do the greatest damage. Lehman was a severe market shock but a Greek default could trigger a global slump as credit dried up around the world.

4. You can't keep kicking the can.
Yes you can. Time is a great healer. Even if a Greek default becomes unavoidable, there are good reasons to delay it: partly to encourage Portugal and Ireland to stick to their bailout programs but more importantly to reassure investors to keep buying other peripheral European government and bank debt. The euro zone needs to avoid any defaults until countries like Spain and Italy manage to grow their way out of the danger zone. Indeed, much as it may upset German taxpayers, the euro zone may have to continue kicking Greek debt down the road long after 2013.

5. It's all Greece's fault.
Not entirely. Now the euro zone has accepted it has little option but to bail out Greece again, its objective should be to ensure the bailout works. Yet the euro zone is charging Greece a punitive lending rate - nearly double what the EFSF pays to borrow or what the IMF is charging - making Greece's task far harder. This makes no sense. The only sensible way now for the euro zone to minimise moral hazard is to agree closer political integration. Sooner or later, Europe's leaders will have to face up to this reality.

Αυτά για την ώρα, αναμένω με ενδιαφέρον την τοποθέτησή σας...
P. Demetriades on 23/06/2011
Personally I prefer the editorial published in the New York Times on 6th June:
http://www.nytimes.com/2011/06/07/opinion/07tue2.html?_r=1

Point #5 of the above is sensible, point #4 is recognising the externalities but is asking Greece to pay the full cost of containing the contagion. I agree with point #3, but ditto as point#4. Point #1 Idon't begs the question of where growth will come from. And point #2 makes sense only if Greece defaults without adopting the Drachma, which is not on the cards, as the two will go hand in hand, as I have explained in my latest post, now republished on the home page of Euromoney magazine, see:

http://www.euromoney.com/Article/2852840/Category/17/ChannelPage/0/Euro-exit-the-final-card-in-Greeces-hand.html

Although I am not a big fan of the Greek opposition, they seem to have advisors who understand game theory (I happen to know one of them). It is not inconceivable that the government itself understands the game but does not want to be seen as undermining the 'negotiations'. If the plan does not go through parliament, they need to make sure they don't get the blame for it. However, it would give them an excellent opportunity to renegotiate.

Debt forgiveness should be part of any renegotiation - as suggested in a letter to the FT yesterday by te Master of Balliol College, Oxford. The unconditional release of the structural funds due to Greece without the requirement for matching by the Greek government is another front on which they should negotiate.

If all that is too much of a bailout for the Germans, they can always choose to take the exit option, which as I explained in my own letter to the FT last month is a much better way to break up the eurozone than Greece exiting.

What is sucicidal for Greece is the approach that you are suggesting, in which they bear the entiire burden of rescuing the whole of the eurozone.

It would help ito focus the mind to put youself in the shoes of those who are taking hits of 30-50% in their incomes, or losing their jobs to appreciate this. Or you may want to ask your friends in the Greek public sector or those running small businesses, if you have any.

And finally, would you be kind enough to explain to me what is "λαικισμός" ?
kax on 22/06/2011
Αν οι δανειστές εκφράζονταν από μια εκτελεστική επιτροπή με απόλυτη εξουσία διαχείρισης της υπόθεσης του Ελληνικού χρέους θα συνέχιζαν την χρηματοδότηση μέχρι το σημείον που οι ζημιές σε τρίτους θα ήταν μικρότερες από το ποσό του νέου δανείου.Εννοείται ότι θα έσφιγγαν και να παζάρευαν όσο μπορούσαν για να περιορίσουν το ρίσκο τους.Από την ώρα που δεν υπάρχει τέτοια επιτροπή,τα συμφέροντα των άλλων χωρών είναι διαφορετικά,μέσα στην κάθε χώρα υπάρχουν αντίθετες απόψεις,οι ομολογιούχοι δεν έχουν κοινή γραμμή και συμφέροντα δεν μπορεί κανένας να εξάξει κανένα συμπέρασμα.Κάθε μέρα καμμιά πεντακοσιά άτομα,πολιτικοί,αξιωματούχοι,τραπεζίτες,καθηγητές,διαχειριστές ταμείων,αναλυτες κλπ λέγουν ο καθένας τα δικά του.Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα το άρθρο που ανέρτησε ο Παρατηρητής είναι απλώς μιά άποψη.Προσωπικά συμφωνώ με τα παραπάνω σημεία αλλά πιστεύω είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να χρεωκοπήσει,αφού "παίξει" και το χαρτί της όπως εισηγείται ο Κος Δημητριάδης.Όταν μιλούμε για χρεωκοπία τραπεζών,τα κτίρια,οι καταθέσεις,τα δάνεια εκεί θα μείνουν.Θα σβήσει απλώς το κεφάλαιο των μετόχων και πιθανών των ομολογιούχων και με νέα κεφάλαια θα λειτουργήσουν ξανά συνδράμοντας στην αναγέννηση της οικονομίας.
Παρατηρητής on 23/06/2011
Κ. Δημητριάδη σας ευχαριστώ για την απάντηση...έχω όμως ειλικρινά μια μεγάλη απορία και παρακαλώ αν μπορείτε να μου την λύσετε γιατί είμαι σίγουρος πως αυτή την απορία έχουν και χιλιαδες άλλοι Έλληνες. Τι θα σημαίνει μια πιθανή χρεοκοπία για τις ομάδες του πληθυσμού για τις οποίες πολύ σωστά λέτε ότι νιάζεστε και για τις οποίες ασφαλώς νιαζόμαστε όλοι μας;

Εξηγήστε μας σας παρακαλώ γιατί εγώ ξέρω πως χρεοκοπία χώρας σημαίνει ότι ένα κράτος σταματά να πληρώνει τις υποχρεώσεις του, σταματά να πληρώνει τους πιστωτές και φυσικά μειώνει τις δαπάνες δραστικά και πολλοί άνθρωποι που δουλεύουν σε αυτό χάνουν τη δουλειά τους και το εισόδημά τους. Αυτό έχει σαν συνέπεια να μειωθεί η ζήτηση και να χάσουν τη δουλειά τους και πολλοί από αυτούς που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα.Η εμπειρία των χρεοκοπιών είναι τρομερά οδυνηρή σε όλες ανεξαίρετα τις χώρες που χρεοκόπησαν.

Οι τράπεζες έχουν έσοδα από τα κρατικά ομόλογα και δάνεια που έχουν διαθέσει στους πελάτες. Χρεοκοπία σημαίνει ότι τα κρατικά ομόλογα χάνουν ένα μεγάλο μέρος της αξίας τους τουλάχιστον. Οι ζημιές από αυτό θα είναι ασήκωτες. Μια χρεοκοπία οδηγεί σε μεγάλες περικοπές δαπανών άρα σε ύφεση, ανεργία, άρα αύξηση των επισφαλειών. Συμπέρασμα, όσες τράπεζες επιβιώσουν με διάφορες ενέσεις θα χρειαστούν χρόνια να συνέλθουν.

Τα ακίνητα χάνουν την αξία πώλησης και άρα επένδυσης καθώς η κρίση προκαλεί μείωση της ζήτησης. Οι χρεοκοπίες νοικοκυριών θα οδηγήσουν τις τράπεζες σε μαζικές κατασχέσεις και πωλήσεις ακινήτων και αυτό θα ρίξει περαιτέρω τις τιμές.

Πριν και μετά την ανακοίνωση χρεοκοπίας οι μετοχές υπόκεινται σοκ πωλήσεων. Η ζήτηση πέφτει και κατά συνέπεια τα κέρδη εξανεμίζονται και χιλιάδες επειχηρήσεις θα χρειαστεί να κλείσουν.

Αναμένω με ενδιαφέρον και πάλιν τα σχόλιά σας με την ελπίδα ότι μέσα από αυτό τον διάλογο θα γίνουμε όλοι σοφότεροι....

ΥΓ: Λαικισμός για μένα είναι να προτείνεις πράγματα που τη δεδομένη στιγμή δεν είναι ρεαλιστικά. Έχω και εγώ προσωπικά πολλές διαφωνίες με τη φιλοσοφία του μνημονίου και συμφωνώ γενικά με την ανάλυση που έχει κάνει η Ντόρα η Μπακογιάννη επ' αυτού. Το μνημόνιο έχει "σοσιαλιστική" φιλοσοφία με την έννοια ότι δίνει περισσότερη έμφαση στην αύξηση των εσόδων μέσω βαριάς φορολογίας και λιγότερη από ότι θα ήθελα εγώ έμφαση στη μείωση της κρατικής σπατάλης και των ιδιωτικοποιήσεων. Όμως διαφωνώ κάθετα και με την κ. Μπακογιάννη και με όσους προτείνουν την καταψήφισή του: Αυτό έχουμε μπροστά μας αυτή την στιγμή και οι ξένοι δεν μας δίνουν άλλη επιλογή για να αποφύγουμε την χρεοκοπία. Επομένως όσες διαφωνίες και να έχουμε με τον Γιώργο τον Παπανδρέου οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι αυτή την ώρα σηκώνει στους ώμους του όλο το βάρος για να γλυτώσει τη χώρα από τα χειρότερα που είναι η χρεοκοπία και να προωθήσει τις ριζικές εκείνες αλλαγές που ναι είναι σκληρές για τους εργαζόμενους και ολόκληρο το λαό αλλά δεν είναι τόσο σκληρές όσο θα είναι σε περίπτωση που η χώρα πτωχεύσει. Η κρίση αυτή παρόλα τα τρομερά της κακά, δίνει μια μοναδική ευκαιρία στη χώρα να αλλάξει ριζικά και να πάει μπροστά ή να χρεωκοπήσει και να γυρίσει σε ένα μαύρο παρελθόν τινάσοντας στον αέρα όλα τα κορυφαία εθνικά επιτέγματα (π.χ ένταξη στην ευρωζώνη).
P. Demetriades on 24/06/2011
The best way forward for Greece is not to default but to re-introduce the Drachma. See my article on euromoney:

http://www.euromoney.com/Article/2852840/Category/17/ChannelPage/0/Euro-exit-the-final-card-in-Greeces-hand.html

Thus, Greek citizens will be paid, not in Euros, but in Drachmas. The same is true of Greece's creditors, assuming the bonds can be re-denominated in Drachmas, as which I believe is the case. They foreign - but not the domestic - creditors will of course suffer a massive foreign exchange loss, but that's not a default.

Greece will quickly return to growth. Its banking system will not need a bailout while other countries' will. They will of course remain in the EU, but like the UK they will have their own currency and monetary policy. Nothing wrong with that. Just explained to the Beeb how good it was we stayed out.

The eurozone will of course quickly unravel after that. Cyprus needs to work out its own strategy w.r.t. Greece exiting.

The Greek government should of course continue to co-operate with the eurozone and to push for the plan to be approved. But if somehow it does not convince all its MP's to vote for the plan, and the opoosition also votes it down, it will have an extremely strong card for Greece to play. The Greek parliament has not approved the 'bailout' plan.

I expect that the prospect of Greece exiting will help to ensure that the eurozone does a real bailout of Greece, involving some debt forgiveness, which is necessary for the Greek debt to become sustainable.
At the moment who is being bailed out are once again the creditors, although even this is changing as the fear spreads.

It seems to me that when the Europeans see a suitcase of freshly printed Drachmas by the Bank of Greece, they will do what is necessary. That is a very credible threat.

We are already seeing a change of tone from many countries and - surprise, surprise - from the German press who are beginning to see that Greece's exit is not in no one's interest.

Suddenly the Germans will recognise they are better off paying a bit more to continue getting the benefits from the currency union.

These are tough times, but there is a game to be played and the sooner everyone understands this, the better the chances for an optimal outcome for the eurozone.

And a final note for everyone: economists and politicians who do not understand game theory are a dangerous breed. I am glad that Samaras isn’t one and I suspect Papandreou isn't either.

Here is an excellent book on game theory:

Avinash Dixit and Barry Nalebuff. Thinking Strategically: The Competitive Edge in Business, Politics and Everyday Life. Norton 1991. Available to order from Amazon at £9 or so, a real bargain!

I have no doubt that the current game of Greece vs Germany and the euro will soon feature in future textbooks of game theory.

I am glad you have changed your tone.
Παρατηρητής on 24/06/2011
Greece: We will have to share the pain (from The Independent today)

Recent posturings by commentators stating that Greece should simply be allowed to go bust are ill advised. Because of the interconnections of the European economy we would all be hit, the UK included.

Greece effectively has three options – it can either default, deflate or devalue. To default would be the nightmare scenario and would endanger investment in the likes of Ireland, Portugal, Spain and Italy, the eurozone's other weak economies. It also runs the risk that Greece would not be able to get access to the global credit markets, although this fear proved to be exaggerated for Russia in 1998 and Argentina in 2001. In addition, not only is the UK exposed to these debts, but a Greek default would heavily impact on the balance sheets of British banks, as well as weakening the European Central Bank.

The option of devaluation would mean a Greek exit from the euro, and this would risk a similar withdrawal by some of the fragile European economies, destabilising our largest trading partner.

That leaves deflation, grinding out improvements in competitiveness by cutting wages and keeping the lid on costs. That is precisely what Germany did when it joined the single currency at a rate which made its exports expensive, and it sees no reason why Greece should not do the same.

There is considerable pain ahead for Greece, but we should not be so complacent as to think that what happens in Athens will not have an impact on the UK.

Alex Orr, Edinburgh
P. Demetriades on 24/06/2011
All that is fine but Greece cannot afford to bear the entire burden of keeping the euro together. There is a co-ordination problem with lots of externalities for others and it is precisely why debt forgiveness for Greece is an investment in the future of the euro.
Παρατηρητής on 25/06/2011
κ Δημητριάδη
και πάλι σας ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας. Έχω επίσης διαβάσει πολύ προσεκτικά το άρθρο σας στο euromoney.Η θέση σας "τhe best way forward for Greece is not to default but to re-introduce the Drachma" είναι σαφής με την έννοια ότι τη διατυπώνετε χωρίς υπεκφυγές και αυτό είναι πολύ θετικό σε ένα διάλογο.

Χωρίς υπεκφυγές και με παρρησία θα σας πω όμως ότι διαφωνώ. Θα απαντήσω ένα ένα τα οικονομικά σας επειχηρήματα μόλις βρω λίγο χρόνο (γιατί φεύγω σε λίγο για εξωτερικό και έρχομαι πίσω Δευτέρα βράδυ) όμως θέλω στο λίγο χρόνο που έχω να κάνω μια γενικότερη τοποθέτηση με βάση το ΕΘΝΙΚΟ συμφέρον το οποίο κατά τη γνώμη μου είναι υπεράνω των όποιων οικονομικών επιχειρημάτων είτε υπέρ είτε κατά της θέσης για έξοδο της χώρας από το ευρώ.

Η ένταξη της Ελλάδας (όπως και της Κύπρου) στην ΕΕ αλλά και στην ευρωζώνη αργότερα αποτελούν τις μεγαλύτερες, τις μόνες ουσιαστικά ΕΘΝΙΚΕΣ και ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ/ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ επιτυχίες του Ελληνισμού από το 1974 ως σήμερα. Επαναλαμβάνω, ΕΘΝΙΚΕΣ επιτυχίες και όχι απλά οικονομικές, με σημαντικότατα πολιτικο - διπλωματικά οφέλη για τον ελληνισμό. Η Ελλάδα με την ένταξη στην ΕΕ, για πρώτη φορά στη νεότερη της ιστορία απέκτησε σοβαρό πολιτικό εκτόπισμα ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης και αργότερα η ένταξη στην ευρωζώνη έφερε τον ελληνισμό στην καρδιά του σκληρού πυρήνα της ΕΕ.

Δεν είναι δυνατόν επομένως, ότι οικονομικό επιχείρημα και αν επιστρατεύσουμε λόγω της σημερινής κρίσης, να δικαιολογήσουμε την αχρήστευση των εθνικών αυτών επιτυχιών. Γιατί εκτός από το βαρύτατο οικονομικό κόστος που θα πληρώσουμε (και εδώ διαφωνώ κάθετα μαζί σας ότι οικονομικά μας συμφέρει και θα εξηγήσω από βδομάδας αναλυτικά) θα πληρώσουμε ασύγκριτα μεγαλύτερο και σημαντικότερο πολιτικό κόστος και ως χώρα και ως ελληνισμός συνολικά. Και είναι τεράστιο σφάλμα να μην λαμβάνεται αυτό υπόψιν στην όποια ανάλυση γίνεται.

Θα κάνω ένα απλό παραλληλισμό: Η αναίρεση της εθνικής επιτυχίας της ένταξης στην ευρωζώνη θα αντιστοιχούσε σε σημασία με το εξής υποθετικό σενάριο: καταφέρνουμε ας πούμε πρώτα να πετύχουμε την παράδοση της Αμμοχώστου στην ελληνική πλευρά και μετά από λίγα χρόνια λόγω μεγάλης οικονομικής κρίσης αποφασίζουμε πως το βάρος της ανοικοδόμησής της πόλης είναι δισβάστακτο και επομένως παραδίδουμε την Αμμόχωστο πίσω στην Τουρκία αντί να κάνουμε ΟΣΕΣ ΘΥΣΙΕΣ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ για να την κρατήσουμε.

Τα εθνικά συμφέροντα κ. Δημητριάδη δεν μπορούν να υποβιβάζονται σε μονοδιάστατες οικονομικού περιεχομένου αναλύσεις (και θεωρητικά game theories τα οποία ΔΕΝ λαμβάνουν υπόψιν ΚΑΙ τους παράγοντες που αναφέρω) και αυτό ευτυχώς το γνωρίζει πολύ καλά και το αποδεικνύει με τις πράξεις του ο Πρωθυπουργός Παπανδρέου. Δεν με ενδιαφέρει αν είναι σοσιαλιστής και αν εγώ είμαι νεοφιλελεύθερος. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι ότι ο Παπανδρέου αντιλαμβάνεται τη σημασία της διαφύλαξης των εθνικών στόχων και είναι αποφασισμένος να μην αφήσει τη χώρα να γυρίσει πίσω σε μαύρες εποχές. Γιατι σε τέτοια περίπτωση ούτε τα game theories θα μας σώσουν, ούτε οι λαικισμοί του Σαμαρά (που δεν νομιμοποιείται πλέον να ισχυρίζεται ότι ηγείται του φιλελεύθερου κομματιού της δεξιάς αλλά μόνο μιας επικίνδυνης "λαικής" δεξιάς που δεν διαφέρει στην ουσία σε τίποτε από το ΚΚΕ) ούτε τίποτε.

Θα ήθελα λοιπόν να σας παρακαλέσω κ. Δημητριάδη να σκεφτείτε λίγο παραπάνω αυτά που γράφω γιατί και εσείς μπορείτε με την αρθρογραφία σας να συμβάλετε προς την κατευθυνση που εξυπηρετεί το ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟ εθνικό συμφέρον. Θέμα δεν είναι αν έχω εγώ ή εσείς δίκαιο ή αν μας αρέσει ο Παπανδρέου, το θέμα είναι να στηρίξουμε όλοι μαζί το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ συμφέρον της Ελλάδας (ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΚΟ-ΕΘΝΙΚΟ).

Αυτά για την ώρα, θα επανέλθω από βδομάδας,,,
P. Demetriades on 25/06/2011
Φαίνεται να έχετε εξισώσει την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη με την έξοδο της από την ΕΕ. Το πρώτο δεν συνεπάγεται το δεύτερο.

Τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας δεν εξασφαλίζονται με αδύνατη οικονομία, που θα είναι το σίγουρο αποτέλεσμα της παθητικής αποδοχής του μεσοπρόθεσμου.

Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα έχει ένα πολύ ισχυρό χαρτί γιά να επαναδιαπραγματευθεί με την ευρωζώνη - γιά τους λόγους που έχω εξηγήσει αλλού - κάτι που εκ των πραγμάτων θα γίνει αν η ελληνική βουλη απορρίψει το μεσοπρόθεσμο.

Πιστεύω ότι θα το χρησιμοποιήσει με πολύ έντεχνους χειρισμούς τόσο της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης.

Ηδη πολλοί πολιτικοί στην ευρωζώνη έχουν ρίξει τους τόνους. Η στάση του κ. Σαμαρά και της κ.Παπαρήγα βοηθά την κυβέρνηση να πετύχει περισσότερα.

Η αποδέσμευση των διαρθρωτικών πόρων είναι μιά καλή ένδειξη. Η Ελλάδα μπορεί να πετύχει ακόμη περισσότερα με μιά πιό σκληρή στάση.

Στη χειρότερη περίπτωση που η επαναδιαπραγμάτευση αποτύχει και η Ελλάδα υποχρεωθεί να επιστρέψει στη δραχμή, η ελληνική οικονομία δε θα ζημιώσει όσο άλλες χώρες όπως η Γερμανία.

Γιά να πετύχουν περισσότερα πρέπει να πείσουν ότι είναι έτοιμοι να αποχωρήσουν. Οπως είπα και αλλού, μιά βαλίτσα γεμάτη φρεσκοτυπωμένες δραχμές είναι η πιό αξιόπιστη απειλή (crediible threat) που θα πετύχει πολλά.