Mία Μικρή Φορολογική Μεταρρύθμιση
Στην οικονομική θεωρία (και, σε τελική ανάλυση, πολιτική πρακτική) υπάρχει βαθιά ριζωμένη η ιδέα του αντισταθμίσματος μεταξύ της αποτελεσματικότητας και της ισότητας (the equity efficiency tradeoff). Η ιδέα είναι ότι μηδενικοί φόροι φέρνουν την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση περιορισμένων πόρων για το καλό των κατοίκων της οικονομίας (μηδενικοί φόροι ελαχιστοποιούν τις στρεβλώσεις στην παραγωγή αν προτιμάτε). Σε μια δημοκρατία όμως, μας νοιάζει την ίδια στιγμή πως κατανέμεται το βέλτιστο εισόδημα. Μερική ανακατανομή του πλούτου μπορεί να αυξήσει την ευτυχία μας σαν κοινωνία. Αυτή δεν είναι μία Μαρξιστική σκέψη, αλλά τι μπορεί να εξαχθεί από τον εξής συλλογισμό (thought experiment): «Αν τα παιδιά μου γεννιόντουσαν σε μία άλλη χώρα, θα ήθελα να έχουν κάποια κρατική ασφάλιση μέσω ανακατανομής του πλούτου ή θα προτιμούσα οι 100 καλύτεροι εργάτες της χώρας να είχαν όλο τον πλούτο;». Ο περισσότερος κόσμος θα προτιμούσε κάποια ανακατανομή, διότι αν το παιδί δεν έπεφτε στους 100 καλύτερους ή ακόμη χειρότερα, στους 100 συγγενείς πρώτου βαθμού, τότε θα είχε πολύ χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Μοντέρνα οικονομικά υποδείγματα προσπαθούν να υπολογίσουν πόσο μεγάλος θα ήταν αυτός ο φόρος που θα μας έδιδε λίγη ασφάλιση αλλά την ίδια στιγμή δεν θα έπνιγε την ιδιωτική πρωτοβουλία (αν πάρουμε το φόρο στο 100% κανένας μας δεν θα δουλεύει). Στην Κύπρο το φορολογικό σύστημα είναι σχετικά καλά οργανωμένο για τα εισοδήματα (ένα από τα θετικά επιτεύγματα της διακυβέρνησης Κληρίδη). Ο εισοδηματικός φόρος δεν είναι ο μόνος που υπάρχει όμως. Ένας φόρος που ήδη υπάρχει είναι ο μεταβιβαστικός φόρος σε αγοραπωλησίες γης και κτιρίων. Αυτός ο φόρος επιβάλλεται όταν γίνει η μεταβίβαση από τον τωρινό στον καινούργιο ιδιοκτήτη. Την ίδια στιγμή υπάρχει φόρος σε ακίνητα αλλά με τιμές αξίας του 1980. Έχουμε δηλαδή ένα φόρο πάνω σε αγοραπωλησίες (ο μεταβιβαστικός) και ένα φόρο στο απόθεμα των ακινήτων (ο φόρος ακίνητης ιδιοκτησίας). Δεδομένων των φορολογικών συντελεστών και εκτιμημένων τιμών, ο μεταβιβαστικός φόρος είναι πολύ περισσότερο σημαντικός για τα νοικοκυριά (και τα φορολογικά έσοδα του κράτους). Ο κ. Χριστόφορος Πισσαρίδης έχει ήδη εισηγηθεί ότι το μέγεθος του μεταβιβαστικού φόρου είναι πολύ μεγάλο (κλιμακωτό μεταξύ 3%-8%), και κάνει την αγορά εργασίας περισσότερη δύσκαμπτη. Αν κάποιος έχει βρει δουλειά στην Πάφο, για παράδειγμα, ενώ έχει ήδη αγοράσει διαμέρισμα στη Λευκωσία, θα σκεφτεί το κόστος μεταβίβασης που θα πρέπει να ξαναπληρώσει αν θέλει να μετακομίσει στην άλλη πόλη. Υπάρχει όμως ακόμη ένας λόγος να σκεφτούμε μία αλλαγή στη σχετική σημασία των δύο φόρων. Οι αγοραπωλησίες ακινήτων είναι πολύ περισσότερο ασταθείς παρά τα αποθέματα ακινήτων. Για παράδειγμα, αν υπάρχουν 100 ακίνητα σε μία οικονομία, μπορούμε να περιμένουμε 2-10 να αλλάζουν χέρια κατά τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου. Δηλαδή, από την ύφεση (2 ακίνητα πουλιούνται) μέχρι τη μεγέθυνση (10 ακίνητα πουλιούνται) έχουμε μία πενταπλάσια διαφορά. Στο απόθεμα ακινήτων όμως, έστω και αν όλα αυτά τα ακίνητα είναι καινούργια, θα πάμε από το 102 στο 110, δηλαδή θα έχουμε πολύ λιγότερη διακύμανση σε ποσοστιαία βάση του ΑΕΠ (μόνο τα καινούργια ακίνητα μετριούνται στο ΑΕΠ). Αν τα φορολογικά έσοδα βασίζονται πρωτίστως στο μεταβιβαστικό φόρο (όπως αυτή τη στιγμή) η διακύμανση των φορολογικών εσόδων θα είναι πολύ μεγαλύτερη παρά αν τα έσοδα έρχονταν πρωτίστως από το φόρο ακίνητης περιουσίας. Μεγαλύτερη διακύμανση στα φορολογικά έσοδα σημαίνει δύο πράγματα. Στις υφέσεις σημαίνει μεγαλύτερη δυσκολία στη διαχείριση του χρέους διότι θα πρέπει περισσότερο συχνά το κράτος να πηγαίνει στις αγορές για δανεισμό. Στις μεγεθύνσεις σημαίνει ότι θα υπάρχουν μεγαλύτεροι πειρασμοί μεγαλύτερων εξόδων βάση των πρόσκαιρων αυξημένων φορολογικών εσόδων. Με αυτή τη λογική νομίζω μία μικρή φορολογική μεταρρύθμιση που μεταφέρει το κόστος των φόρων από τα μεταβιβαστικά στην ακίνητη περιουσία θα συνιστούσε καλή οικονομική πολιτική (οι φορολογικοί συντελεστές μπορεί να είναι τέτοιοι που ιδανικά το σύνολο των φόρων θα μπορούσε να μείνει το ίδιο αρχικά). Αυτή η πολιτική επίσης θα βοηθούσε τη βιομηχανία ακινήτων (καθώς τα μεταβιβαστικά είναι μεγαλύτερο τροχοπέδη από το φόρο ακίνητης περιουσίας). Και επίσης θα είναι περισσότερο δίκαιη σαν ένας περισσότερο προοδευτικός φόρος. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Έχετε υποχρέωση να συνεχίσετε να γράφετε! Μπράβο.
Περαιτέρω τροποποιήσεις χρειάζονται όμως και στο τρόπο με τον οποίο υπολογίζονται τα κεφαλαιουχικά κέρδη ώστε να μην υπάρχει τόσο μεγάλο κίνητρο για "μαύρα" (χαμηλότερη δηλωμένη/αποδεχθείσα τιμή διάθεσης στο κτηματολόγιο, σημαίνει χαμηλότερο κεφαλαιουχικό κέρδος για τον πωλητή και χαμηλότερα μεταβιβαστικά για τον αγοραστή - αν και ο αγοραστής ταυτόχρονα αυξάνει το δικό του πιθανό μελλοντικό κέρδος από την διάθεση του ακινήτου). Επίσης, και στο πότε πληρώνονται τα μεταβιβαστικά – ναι μεν η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την πολεοδομική αμνηστία, αλλά πόσοι θα πάνε να πληρώσουν τα μεταβιβαστικά για τα διαμερίσματα/ σπίτια τους σε μια περίοδο όπου δεν υπάρχει «ρευστό» και όπου η αξία των ακινήτων τους είναι πιο κάτω από ότι τα αγόρασαν?
Υπάρχουν πολλές αντιδράσεις στην φορολογία ακίνητης περιουσίας, οι οποίες όμως στην πλειονότητα τους δεν βασίζονται σε καμία λογική η οποία λαμβάνει υπόψη της τον συνάνθρωπο. Αν κάποιος κατέχει 10 οικόπεδα στο κέντρο της πόλης και αρνείται να τα πουλήσει, αυτή του η απόφαση/ πράξη δημιουργεί externalities/ κόστος σε τρίτους – πρέπει να κατοικήσουν πιο μακριά από την δουλειά τους, να κτιστούν πιο μεγάλο δίκτυα ηλεκτροδότησης/ υδροδότησης/ αποχετευτικά, τα παιδία παίρνουν πιο πολύ χρόνο να πάνε σχολείο, κτλ. Άρα, η φορολογία της κατοχής ακίνητης ιδιοκτησίας πρέπει να θεωρείται ως ένα μέσο «μεταφοράς» του κόστους που δημιουργούν αυτοί που κατέχουν ακίνητη περιουσία, στους υπόλοιπους που υπόκεινται το κόστος των πράξεων τους.
Η διαφωνία μου είναι στο ότι δεν έχω πειστεί σαν πολίτης, οικογενειάρχης, φορολογούμενος σε αυτό τον τόπο ότι οποιαδήποτε φορολογία θα πάει για καλό σκοπό.
Άμυνα καλή δεν μου αγοράζει, αστυνομία καλή δεν μου προσφέρει, εκπαίδευση καλή ας μην αρχίσω, συγκοινωνίες χαμηλού κόστους δεν τις είδαμε, πολιτισμό δεν είδαμε, άρα γιατί επιχορηγώ ένα σύστημα που έχει καταρρεύσει και να αυξηθεί περισσότερο η φορολογία;
Πρώτα πρώτα οι πραγματικοί "μεταβιβαστικοί" φόροι που στη τελική ανάλυση επωμίζεται ο αγοραστής κατοικίας πλησιάζουν το 30% της αγοραίας αξίας και όχι 3% ως 8%. Δηλαδή πέραν των μεταβιβαστικών τελών 3-8%, επιβάλλονται:
1. ΦΠΑ 15% (μερικώς μόνο επιστρεπτέος σε μικρά διαμερίσματα)
2. Φόρος Κεφαλαιουχικών κερδών 20% στην υπεραξία, συν 8% μεταβιβαστικά τέλη, για το γήπεδο που αγοράστηκε για την ανέγερση της οικοδομής.
3. Φόροι ακίνητης περιουσίας, δημοτικοί φόροι και τέλη αποχετευτικών που επιβαρύνουν την ιδιοκτησία χωρίς ανταποδωτικό όφελος μέχρι την αγορά της κατοικίας από τον τελικό χρήστη.
Όπως σωστά επισημαίνετε οι εισπράξεις από αυτούς τους 30% φόρους
(περίπου) έχουν μεγάλες διακυμάνσεις με τον οικονομικό κύκλο. Αν αντικατασταθούν με αυξημένο φόρο ακίνητης ιδιοκτησίας τα κρατικά έσοδα θα είναι πιο σταθερά.
Δεν σας ανησυχεί όμως ότι η σημερινή κυβέρνηση, με τες ξεπερασμένες αλλά βαθειά ριζωμένες ιδεολογικές της στρεβλώσεις, θα αποφασίσει την επιβολή "σταθερού" φόρου που θα της εξασφαλίσει τα έσοδα των ετών του bubble των ακινήτων και που θα της επιτρέπει να υποκύπτει μόνιμα πλέον στους άλλοτε πρόσκαιρους "μεγάλους πειρασμούς" που αναφέρετε; Με τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή της ήδη παραπέουσας οικοδομικής βιομηχανίας, τη σοβαρή μείωση αξιών περιουσιών και τον ανάλογο αρνητικό αντικτυπο στο (μειωμένης αντοχής σήμερα) τραπεζικό σύστημα.
Είμαι βέβαιως ότι οι αναγνώστες σας θα εκτιμούσαν μια επιστημονική ανάλυση - από εσάς ή το κ. Πισσαρίδη - για τες επιπτώσεις των προτεινομένων φορολογιών, όχι μόνο στα έσοδα του κράτους, αλλά και στους ζωτικούς τομείς της οικονομίας που είναι, μεσοπρόθεσμα, η βάσις των κρατικών εσόδων.
Συμφωνώ ότι τα έξοδα του κρατικού προϋπολογισμού πρέπει να πηγαίνουν σε καλύτερα συστήματα υγείας και παιδείας παρά σε κοινωνικά βοηθήματα μη στοχευμένης μορφής (ή υπερβολικά γενναιόδωρης στοχευμένης μορφής). Το κύριο σημείο του παρόντος άρθρου είναι όμως ότι οι συνολικοί φόροι μπορούν να μείνουν οι ίδιοι, απλώς η πηγή τους θα αλλάξει.
«Δεν σας ανησυχεί όμως ότι η σημερινή κυβέρνηση, με τες ξεπερασμένες αλλά βαθειά ριζωμένες ιδεολογικές της στρεβλώσεις, θα αποφασίσει την επιβολή “σταθερού” φόρου που θα της εξασφαλίσει τα έσοδα των ετών του bubble των ακινήτων και που θα της επιτρέπει να υποκύπτει μόνιμα πλέον στους άλλοτε πρόσκαιρους “μεγάλους πειρασμούς” που αναφέρετε; Με τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή της ήδη παραπέουσας οικοδομικής βιομηχανίας, τη σοβαρή μείωση αξιών περιουσιών και τον ανάλογο αρνητικό αντικτυπο στο (μειωμένης αντοχής σήμερα) τραπεζικό σύστημα.»
Με ανησυχεί η χρησιμοποίηση οποιουδήποτε φόρου για δαπάνες που δεν είναι στο τέλος της ημέρας παραγωγικές ή κοινωνικά ευαίσθητες. Αλλά επίσης με ανησυχεί να μιλάμε για φόρους στο «κεφάλαιο», δηλαδή σε οποιεσδήποτε επιχειρήσεις έστω και για 1% αύξηση στο κέρδος, όταν για ένα σπίτι στο κέντρο της Αγλαντζιάς που αξίζει ένα εκατομμύριο, ο φόρος ακίνητης περιουσίας είναι το αστρονομικό ποσόν των 50 ευρώ το χρόνο. Αν το ποσό αυτό αυξηθεί στα 250 ευρώ το χρόνο, για παράδειγμα, δεν νομίζω ούτε η τιμή του σπιτιού να επηρεαστεί, ούτε το τραπεζικό σύστημα να κλυδωνιστεί.
Εξακολουθω ομως να υποστηριζω σθεναρα οτι οποιαδηποτε αλλαγη στον τροπο υπολογισμου οποιασδηποτε φορολογιας ειναι λανθασμενη οταν πριν απο ολα, δεν γινουν σοβαρες προσπαθειες για περιορισμο του φαινομενου της φοροδιαφυγης μεσω της ενισχυσης των μηχανισμων ελεγχου του κρατους. Διαφορετικα, οδευουμε ευθεια προς το παραδειγμα της ελλαδας οπου οτι μετρα και να παρθουν, δεν εχουν την απαιτουμενη αποδοση. Γιατι πολυ απλα, συμφωνα με διαφορες διεθνης μελετες, το ποσοστο τιμωριας του οικονομικου εγκληματος και φοροδιαφυγης υπολογιζεται στο 0,00001% διεθνως. Για αυτον τον λογο οι περισσοτεροι παντα θα προτιμουν να διακυνδινεψουν με το να φοροδιαφευγουν γιατι πολυ απλα οι πιθανοτητες (και οι αποδοσεις) θα ειναι παντα με το μερος τους.
1. σε μία στρεβλή, αδιαφανή και αρκετά καιροσκοπική αγορά όπως είναι η αγορά ακινήτων στην Κύπρο αμφιβάλλω αν αυτές οι μειώσεις θα αποτυπωθούν στη μείωση της τιμής ... ήδη με τον μειωμένο φπα και τα μηδενικά μεταβιβαστικά οι πλείστοι αυξησαν τις τιμές ή ήταν το μαξιλαράκι τους για να μην τις μειώσουν ... (ας πουμε όμως ότι η ελευθερη αγορά θα το ρυθμίσει που δεν το νομίζω)
2. πολλοί αγοραστές πλήρωσαν once off ένα μέγαλο ποσό σε φόρους κατά την κτήση κατοικίας κλπ (ΦΠΑ 15%, μεταβιβαστικά, τα capital gains του developer πάνω στην τιμή, χαρτόσημο κλπ) πριν το 2011. Γιατί τώρα αυτοί που πλήρωσαν αυτό το μεγάλο ποσό once off να πρέπει να έχουν πληρώνουν over and above ένα μεγάλο ετήσιο ποσό ?
λογικά θα έλεγε κάποιος ο υψηλός φόρος που θα αφορά κατοχή θα πρέπει να αφορά νέες μελλοντικές περιπτώσεις όπου οι φόροι κατά την κτήση θα είναι πολύ χαμηλοί... νομίζω ότι για να υπάρχει ισοδυναμία με το τι είπρατε πριν και μετά το κράτος η ετήσια φορολογία ανά ακινητο δεν θα είναι της τάξης των 200 ή 300 ευρώ αλλά της τάξης των αρκετών χιλιάδων ...
ένα σπίτι 400 χιλαδες που πλήρωσε κανονικό φπα και μεταβιβαστικά κλπ κλπ επιβαρύνεται με φόρο περίπου 100 χιλιάδες ... πες αυτές οι 100 γίνουν 30 με την μείωση κατά την κτήση. Οι υπόλοιπες 70 σε ετήσια βάση λαβάνοντας υπόψη και τον πληθωρισμό οδηγούν σε ποιο ετήσιο ποσό ?
άρα μάλλον είναι μονοδρομος να αδικηθούν αυτοί που ήδη κατέβαλαν once off ενα μεγάλο ποσό στο κράτος ως μεταβιβαστικά, φπα κλπ