You are here

Το ισχυρό χαρτί της Ελλάδας

27/06/2011
 Αυτό σίγουρα ακούγεται πολύ περίεργο: Οι δραματικές εξελίξεις του τελευταίου δεκαπενθήμερου έχουν ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας.  Και αυτό γιατί, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η ευρωζώνη έχει να χάσει πολύ περισσότερα από την Ελλάδα αν η τελευταία αποφασίσει να αποχωρήσει από τη νομισματική ένωση.

Ας κάνουμε μερικούς πρόχειρους υπολογισμούς για να δούμε ποια είναι τα θετικά και τα αρνητικά για την Ελλάδα από την παραμονή της στην ευρωζώνη. Τα επιπρόσθετα μέτρα λιτότητας τα οποία απαιτεί η ευρωζώνη για να παραχωρήσει το νέο δάνειο για να συνεχίσει η Ελλάδα να εξυπηρετεί το χρέος της προϋποθέτει ακόμη αυστηρότερα μέτρα λιτότητας και νέες φορολογίες.  Τα νέα αυτά μέτρα θα βυθίσουν τη χώρα σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, κάτι που μπορεί να ανεβάσει το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.  Το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας σε καιρό ύφεσης θα μειώσει περισσότερο την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας παρά το χρέος.  

Ας προσθέσουμε στα πιο πάνω τα υψηλά επιτόκια που πληρώνει η Ελλάδα για να εξυπηρετήσει το χρέος της.  Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του καθηγητή του πανεπιστημίου Leicester, Stephen Hall και συνεργατών από την Τράπεζα της Ελλάδας, η χώρα ουσιαστικά πληρώνει 400 μονάδες βάσης υψηλότερο επιτόκιο – σχεδόν 6.0% του ΑΕΠ της – από ότι δικαιολογούν τα ουσιώδη μεγέθη της οικονομίας της. (Παρόμοια αποτελέσματα έχει βρει με διαφορετικό τρόπο και ο Paul De Grauwe στην περίπτωση της Ισπανίας, για την οποία υπολογίζει το κόστος συμμετοχής στην ευρωζώνη σε 200 μονάδες βάσης).

 Ποιά τα οφέλη της Ελλάδας από τη συμμετοχή της στη νομισματική ένωση; 

Μήπως η χρήση του ευρώ - ενός υπερτιμημένου νομίσματος για όλες τις χώρες της περιφέρειας - οδηγεί σε αύξηση του εμπορίου της;

Μήπως κερδίζει από την ενιαία νομισματική πολιτική, η οποία δίνει μεγαλύτερη σημασία σε μικρή απόκλιση του πληθωρισμού από το στόχο παρά στην ανεργία, στην ύφεση και στις τραπεζικές κρίσεις;

 Ή μήπως την ωφελεί η αδυναμία να χρησιμοποιήσει αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική, η οποία πηγάζει από τις πρόνοιες του Σύμφωνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης;

Τι απομένει από τα οφέλη; Σύγκλιση της οικονομίας με αυτές του κέντρου; Σε μια δεκαετία το μόνο που έχει επιτευχθεί είναι η ενίσχυση των οικονομιών του κέντρου και η αποδυνάμωση αυτών της περιφέρειας.

 Χαμηλότερα κόστος συναλλαγών με άλλες χώρες που ανήκουν στην ευρωζώνη;  Στην καλύτερη περίπτωση αυτό δεν υπερβαίνει το 1% του ΑΕΠ.

Συμπεραίνω ότι σήμερα το κόστος για την Ελλάδα να συνεχίσει να είναι μέλος στην ευρωζώνη είναι μάλλον πολύ μεγαλύτερο από το όφελος.  Και όλα αυτά θα ισχύουν τουλάχιστον για την επόμενη πενταετία, αν όχι και δεκαετία. 

 Με άλλα λόγια, η Ελλάδα έχει να χάσει πολύ λίγα αν αποχωρήσει από τη νομισματική ένωση.

 Σε αντίθεση, το κόστος για την ευρωζώνη από αποχώρηση της Ελλάδας είναι τεράστιο. 

 Αν η Ελλάδα αποχωρήσει, είναι πολύ πιθανό να αποχωρήσει πολύ σύντομα και η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Ιταλία, το Βέλγιο και η Μάλτα.  Όχι κατ’ ανάγκη με αυτή τη σειρά.  Ούτε και η Γαλλία μπορεί να αποκλεισθεί αλλά ούτε και η ίδια η Γερμανία.

 Κάποιοι πιστεύουν ότι μπορεί να χτίσουν αντιπυρική ζώνη γύρω από την Ελλάδα και την Πορτογαλία, ώστε να προστατευθεί η υπόλοιπη ευρωζώνη.  Αυτό σίγουρα είναι παιχνίδι με τη φωτιά.  Διότι κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθεί η αντίδραση των αγορών όταν αποχωρήσει η Ελλάδα και η Πορτογαλία. 

Η αξιοπιστία της ευρωζώνης και των θεσμών της είναι τόσο ελλειμματική που πολύ λίγοι επενδυτές θα πεισθούν ότι οι ευρωκράτες έχουν την ικανότητα να περιορίσουν τη μετάδοση της φωτιάς σε άλλες χώρες. 

 Η διασύνδεση μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι τέτοια που το πιο πιθανό είναι να υπάρξει φυγή καταθέσεων από όλη την ευρωζώνη.  Με λίγα λόγια αν πέσει το πρώτο ντόμινο, τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν πολύ γρήγορα.

Οι τραπεζικές ζημιές από τυχόν αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα είναι πολύ μεγάλες αρχικά στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Κύπρο. 

Αν η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει τα ομόλογά της σε δραχμές κατά την αποχώρησή της, είναι προς όφελός της να το κάνει.  Σε αυτή την περίπτωση δεν θα υπάρξει καν χρεοκοπία της Ελλάδας και έτσι οι Ελληνικές τράπεζες δεν χρεοκοπούν.  Αντίθετα οι τράπεζες σε χώρες που συνεχίζουν να διατηρούν το ευρώ θα υποστούν μεγάλες συναλλαγματικές ζημιές όταν η δραχμή αρχίσει να κατρακυλά (σε τέτοια περίπτωση η Κύπρος θα βρεθεί μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα, με μεγάλες οικονομικές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις).

Αν η Ελλάδα δεν μπορεί να μετατρέψει τα ομόλογα σε δραχμές τότε η χρεοκοπία της χώρας θα είναι αναπόφευκτη.  Δεν βλέπω το λόγο τότε γιατί το κούρεμα των πιστωτών θα περιορισθεί στο 50%.  Γιατί όχι 80% ή και 90%;  Εφόσον θα αποκλεισθεί από τις ξένες αγορές για μερικά χρόνια, δεν έχει νόημα να ξεκινήσει με μεγάλο εξωτερικό χρέος.

 Και στις δύο περιπτώσεις οι τραπεζικές ζημιές δεν θα περιορισθούν στις χώρες που έχουν μεγάλη έκθεση στην Ελλάδα, λόγω των διασυνδέσεων μεταξύ τραπεζών.

Οι διασώσεις τραπεζών που υποχρεωτικά θα ακολουθήσουν θα δημιουργήσουν νέους κλυδωνισμούς καθώς το δημόσιο χρέος άλλων χωρών, όπως η Πορτογαλία, η Κύπρος, η Ιρλανδία, το Βέλγιο και η Ισπανία θα αρχίσει να φαίνεται ως μη διαχειρίσιμο. 

Η ικανότητα της ευρωζώνης με τους σημερινούς θεσμούς της να χειριστεί μια τέτοια κρίση είναι αμφίβολη.  Γι’ αυτό και οι καταθέτες και άλλοι επενδυτές πολύ πιθανό να προσπαθήσουν να μεταφέρουν τα χρήματα τους σε πιο ασφαλή καταφύγια, όπως η Ελβετία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ. 

Σε ενδεχόμενη κρίση ρευστότητας δεν είναι καθόλου απίθανο η ΕΚΤ να συνεχίσει να κρύβεται πίσω από το προβληματικό της ένταλμα που δίνει πρώτιστη προτεραιότητα στη σταθερότητα των τιμών, με συνεπακόλουθο να παγώσουν οι πιστώσεις και η εκροή καταθέσεων να γονατίσει ακόμη και υγιείς τράπεζες.   

Τυχόν αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα κάνει την κατάρρευση της Lehman να φαίνεται ως παιδικό παιχνίδι.

Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει ένα πολύ ισχυρό χαρτί.

Πανίκος Δημητριάδης
Καθηγητής Οικονομικών
Πανεπιστήμιο του Leicester
12 σχόλια
Erol Riza on 27/06/2011
While I agree with my friend Prof Demetriades on the proposition that the fear of contagion, in other words the spread of the debt crisis to toher countries such as Portugal and Ireland, is what concerns the EU and the ECB hence the strong hand. However, going back to the drachma could be disastrous; it would double the debt overnight and as we know debt is not written off. Greece may revert to inflation as a way to get out of the debt problem but this would be self defeating if we remember the high drachma interest rates which Greece had to pay before joining the EU. The devalaution of a currency normally succeeds if there are structural changes to make the economy more productive and competitive; can one be sure this would be implemented in Greece.
I would agreew with the comments of the Governor of the Bank of England Mervyn King who said last week EU officials tried to solve the problem as if it were a liquidity crisis; "it wasn.t, it isn't and unless they seek the issue as a solvency problem they will not solve it".
In the circumstances, and to help Greece pay off its debt and remain within the euro (soft or hard) the EU leaders should have discusse debt relief a year ago. As we know in the financial markets the politicians are slow to act and the markets force the solution. One hopes that it is not too late for the EU leaders to consider an EU wide solution which includes elements of the Brady system and where the debt is reduced and converted to 20-30 years using the brady model of the principal of the bonds being secured by zero coupon EU bonds of Bunds. Unless the EU fixes its house soon (see all the voices of PIMCO, Soros, the US Treasury Secretary, Bernanke) those who are betting on the break up may be rewarded and the politicians will have only themselves to blame.
P. Demetriades on 27/06/2011
Erol:

Thanks for this.

What makes you think 'it would double the debt overnight'?

Surely if the bonds were to be re-denominated in drachmas at the point of exit, it won't do anything to the debt as % of GDP.

Those who will lose are the foreign creditors who will suffer foreign exchange losses, not a default.

As for inflation, this is precisely what the UK is quietly doing - gently inflating the debt away. A lot easier than cutting nominal wages.
Haris on 28/06/2011
Dear Mr Demetriades, can you please elaborate a bit on the term "inflating its debt away" when referring that the UK is quietly doing? thank you.
P. Demetriades on 29/06/2011
Inflation erodes the real value - and consequently the burden - of the debt as the debt is not indexed, as long as the interest rate is lower than the rate of inflation.

The current inflation rate in the UK is 4.5% (although the GDP deflator is slightly lower), while interest rates on the debt are around 3.0% and real growth is likely +1.0%. The UK's debt is sustainable even with a negative fiscal balance, largely because nominal GDP growth is higher than the interest rate.

I should also add that UK inflation is now higher than the increase in nominal wages, real incomes are falling, making the adjustment to a negative shock a lot easier than cuts in nominal wages and salaries, which Greece is attempting due to lack of instruments.
panayiotis on 27/06/2011
Πανίκο, θα ήταν καλό να αναφέρεις τα διλήμματα για την Κύπρο. Η αναφορά σε "μεγάλο δίλημμα με μεγάλες οικονομικές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις", είναι ατυχής αν δεν ακολουθείται από κάτι συγκεκριμένο.

Επίσης, μήπως το ότι η Κύπρος θα είναι στο Ευρώ, να βοηθήσει η Κύπρος να γίνει το επιχειρηματικό κέντρο για τις Ελλαδικές επιχειρήσεις;
KKyriacou on 27/06/2011
No one really knows the systemic repercussions of Greece abandoning the Euro, but I doubt it will be as big as Lehman. Lehman had thousands of complicated transactions spanning over different jurisdictions that lawyers and accountants are still trying to decipher. Overnight lending among banks ceased, as there was no way to know who was exposed to Lehman and to what degree. The same cannot be said of Greece; Exposure to Greek debt is much less complicated, and most market participants have a good idea where it resides (the same is true with Portugal and Ireland).

Nonetheless, I agree that Europe will not let Greece unfunded on the next installment given the fragility of recoveries in western economies. However, Greece should be very careful in using its “strong card”, if it were to use it at all. The strength of a card relies on the player's ability to use it, and in this case I don’t think Greece has that luxury.

Consider the following three options:
1. vote for the new austerity plans, stick with the Euro, with a doubtful economic outcome, and high chances of deepening recession. The upside though, is that they are buying time and down the road, after Greece has worked in good faith, it may have the option to improve its deal.
2. vote down the new austerity measures, and try to negotiate a better deal; this choice would rely on the analysis that Greece could get a better deal, because the alternative, forcing Greece out of Euro at this point, would be anathema for Europe and perhaps the U.S. But it also runs the risks of not getting the money at all; albeit small.
3. Exit the Euro, adapt the drachma, and take on the shock waves that will follow, in Greece and in Europe.

Let’s take choice no 2, as choice number one is the one that is currently at play. If Greece, plays the “nuclear” card it will most certainly alienate its European counterparties (primarily France and Germany), and chances are that Greece will not have their support on the next round of talks. My guess is that Troika will make the next advance, in order to avoid a potential “Lehman effect”. However, beyond that point the Europeans will work to disengage Greece in a manner that will contain any potential system risk. ...(in an effort to make sure that their respective countries is not bullied by a small country in need of money). Greece in other words, would be risking isolation, perhaps for a long time and its "strong card" will be worthless if there's no one to negotiate with.

Choice number three in itself (i.e. adopt the drachma, ... without seeking a better deal) will be counter productive especially for Greece, a country that has historically needed Europe much more than Europe needed Greece (unlike the UK for example). This move will not only be economically disastrous, but it will also risk long term political isolation; never wise especially for a small country like Greece, that has ongoing disputes with Turkey, a rising regional superpower.

So I am afraid, although on a spreadsheet analysis you maybe right, in the complicated world of politics, I think the risk of the bluff backfiring may be higher than the risk of a potentially not perfect solution by accepting the new loan on their terms.

In 2008, Bear Stearns faced a similar dilemma: it was pressured by the U.S. Treasury (Paulson) and by the NY Fed (Geitner) to accept a humiliating low purchase price by JP Morgan. But like Greece it held a very strong card; it could have said no, and take its chances in bankruptcy, while at the same time triggering worldwide systemic risk with unknown repercussions. It was dubbed the “nuclear option”. It was never used. Going back to the drachma will not fall short of a ‘nuclear option’ for Greece.

Ironically, I believe the best choice for Greece is perhaps the one that is at play right now, even though not by design. The government is behind the plan but with a very weak mandate, as only the ruling party supports it and even that without the full support of its members. So the lenders have a legitimate reason to advance the funds but also a strong incentive to continue the dialogue with Greece to improve the plan; because legislation of the plan alone will not suffice. Implementation, as always, will be the tough part and implementation will prove much harder without a stronger mandate. The continuing riots will give Greece negotiating power ... at a time when the lenders will be even more exposed to Greece.
P. Demetriades on 27/06/2011
Thanks, choice #2 is clearly what they should aim for. I have no doubt they are perfectly capable to renegotiate, but only after Greek democracy returns its verdict on the current plan. But you are right in saying that the government can lose credibility among the eurocrats if they are not seen to strongly support the package in parliament.
Παρατηρητής on 29/06/2011
Κ. Δημητριάδη

Πιο κάτω παραθέτω τα κυριότερα οικονομικά επιχειρήματα βάση των οποίων υποστηρίζετε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και τη δική μου σύντομη απάντηση στο καθένα από αυτά (τα αποσπάσματα από το άρθρο σας είναι στα αγγλικά γιατί χρησιμοποιησα το αγγλικό version από το euromoney).

1.«Privatization will do more to undermine its sovereignty than to reduce its debt»

Το σχόλιο μου: αν και έχουμε διαμετρικά αντίθετη φιλοσοφία όσον αφορά στις ιδιωτικοποιήσεις, ας υποθέσουμε χάριν της συζήτησης ότι αποδέχομαι τη θέση αυτή. Ανησυχείτε λοιπόν για την απώλεια κυριαρχίας από τις ιδιωτικοποιήσεις και δεν ανησυχείτε για τη συντριπτική απώλεια κυριαρχίας (πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά) που θα έχει μια έξοδος της χώρας από τον πυρήνα του ευρώ; Δεν μιλάμε για την Βρετανία, μιλάμε για την Ελλάδα. Επίσης, και αν ακόμα βγει η χώρα από το ευρώ δεν θα πρέπει και πάλιν να προχωρήσει σε εκσυγχρονιστικές διαρθρωτικές αλλαγές συμπεριλαμβανομένων ΚΑΙ των ιδιωτικοποιήσεων; Η θα επαναπαυτεί στην εύκολη λύση της επιστροφής στην παλιά αδράνεια που προκάλεσε τη σημερινή κρίση; Μάλλον αυτό θα γίνει αν βγει η χώρα εκτός ευρωζώνης και αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να ΜΗΝ βγει.

2.«What are the benefits from remaining a eurozone member? The inability to control one’s monetary policy and now fiscal policy? These are actually costs. Convergence with the eurozone? This has clearly not happened»

Το σχόλιο μου: Πράγματι δεν υπήρξε πραγματική σύγκλιση της Ελλάδας με την ευρωζώνη ακριβώς γιατί ΔΥΣΤΥΧΩΣ η οικονομική διακυβέρνηση της ευρωζώνης ήταν εξαιρετικά αδύνατη και το πρόγραμμα σταθερότητας χωρίς πραγματικούς μηχανισμούς επιβολής. Αυτό οδήγησε σε απόλυτη ουσιαστικά αυτονομία όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική των χωρών μελών και σε αυτό οφείλεται τόσο η δημοσιονομική ανευθυνότητα-διολίσθηση όσο και η αδράνεια στην εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών για εξυγίανση των δημοσιονομικών αλλά και ευρύτερα του συνόλου της ελληνικής οικονομίας (παραγωγικότητας κλπ). Αν το πρόβλημα προκλήθηκε από την έλλειψη εφαρμογής μηχανισμών πειθαρχίας, θα λυθεί από την πλήρη κατάργησή τους που θα επέλθει με την έξοδο από την ευρωζώνη; Η μήπως δεν είναι προς το συμφέρον της χώρας να επιδιώξει πραγματική σύγκλιση με την ΕΕ και τις χώρες με ψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα και πιο υγιή μακροοικονομικά δεδομένα; Η μόνη εναλλακτική πολιτική θα ήταν να επιδιωχθεί σύγκλιση με τα οικονομικά δεδομένα του 80, του 70 και πιο πίσω. Επομένως αν θέλουμε πραγματική σύγκλιση με την ΕΕ θα πρέπει η χώρα να παραμείνει η χώρα στη ζώνη του ευρώ, η οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ να ισχυροποιηθεί και η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση (αλλά και όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις-τα ίδια ισχύουν και για την Κύπρο με το σημερινό μας δημοσιονομικό κατάντημα) να έχει όσο το δυνατόν λιγότερη δημοσιονομική αυτονομία, ειδικότερα σε σχέση με το ύψος των επιτρεπτών ελλειμμάτων και το είδος των κρατικών δαπανών.

3. «Less inflation inside eurozone? That may be the case, but with debt of 150% of GDP, higher inflation is a sure way to make it more sustainable, not to mention the fact that in a deep recession, what should have more weight in monetary policy is reducing unemployment »

Το σχόλιο μου: Μια μεγάλη άνοδος του πληθωρισμού θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα στην πραγματική οικονομία/επενδύσεις κλπ. Ποτέ και πουθενά δεν ωφέλησε καμία οικονομία ο ψηλός πληθωρισμός και ασφαλώς δεν θα αποτελέσει εξαίρεση η Ελλάδα. Οι λόγοι είναι γνωστοί και δεν χρειάζεται να τους αναλύσω εδώ. ‘Eχουμε φαίνεται και εδώ διαμετρικά αντίθετη φιλοσοφία και αυτό φαίνεται επίσης από την κριτική σας προς την ΕΚΤ σε ένα άλλο σημείο του άρθρου σας: « The ECB can easily make matters worse by continuing to hide behind its price stability mandate and not print enough money, as this could be considered inflationary. Everything we have seen so far does not inspire much confidence in the institution. It is perfectly capable of allowing the eurozone to unravel in order to achieve its 2% inflation target (as I have explained in The suicidal tendencies of the eurozone)»

Η διαφωνία σας με τη γενική φιλοσοφία της ΕΚΤ φαίνεται επίσης και από τη θέση σας (από το άρθρο σας για τις ιδιωτικοποιήσεις) ότι «η αποτυχία της ελεύθερης αγοράς είναι περισσότερο ο κανόνας παρά η εξαίρεση». Αυτή η θέση έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τη θέση του Προέδρου της ΕΚΤ, ο οποίος σε αντίθεση με εσάς πιστεύει στην ανωτερότητα της ελεύθερης αγοράς και έχει μεταξύ άλλων πολύ εύστοχα δηλώσει και το εξής: «We always have risks in a market economy. There was no risk in the Soviet economy, but this absence of risk led the economy to a total collapse».

Τελιώνοντας κ. Δημητριάδη θα ήθελα να αναγνωρίσω πως αν και διαφωνώ κάθετα με τις θέσεις σας κατά τις ελεύθερης αγοράς, εντούτοις σας αναγνωρίζω συνέπεια στα όσα λέτε . Υπενθυμίζω για παράδειγμα τις θέσεις σας, τα επιχειρήματά σας και τις προβλέψεις σας κατά της φιλελευθεροποίησης των επιτοκίων στην Κυπρο. Ο καθένας βέβαια σήμερα μπορεί να κρίνει κατα πόσον έχετε επαληθευτεί ή όχι στις προβλέψεις εκείνες και ανάλογα να αξιολογήσει και τις σημερινές σας θέσεις/τοποθετήσεις/προβλέψεις.

Πάντως, δεκαοκτώ Έλληνες οικονομολόγοι από διακεκριμένα πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ (μεταξύ των οποίων και ο κ.Πισσαρίδης) έχουν εντελώς αντίθετες με εσάς απόψεις και προειδοποιούν για υποβιβασμό της Ελλάδας «στο επίπεδο μιας φτωχής, τριτοκοσμικής χώρας», σύμφωνα με την εφημερίδα «Financial Times Deutschland» (FTD) και το Spiegel-Online σε περίπτωση απόρριψης του προγράμματος διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και ενδεχόμενη μονομερής αναστολή της εξυπηρέτησης του χρέους, τα οποία θα σήμαιναν «οικονομική καταστροφή για την Ελλάδα», τονίζουν οι οικονομολόγοι καθηγητές σε κοινή επιστολή τους. Προτείνουν δομικές μεταρρυθμίσεις, ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, δραστικό περιορισμό του δημόσιου τομέα και αποτελεσματικό και δίκαιο φορολογικό σύστημα.

Την κοινή επιστολή υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ο Ελληνοκύπριος, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ, Χριστόφορος Πισσαρίδης από το London School of Economics, ο καθηγητής Μιχάλης Χαλιάσσος της έδρας Μακροοικονομικών και Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Goethe της Φραγκφούρτης, καθηγητές από το Yale, το Πανεπιστήμιο του Σικάγου κ.ά. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι «μόνον το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα εγγυάται επιστροφή της χώρας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος».
P. Demetriades on 01/07/2011
You are clearly determined to distort my views. I wonder why.

My post does not suggest that Grece should leave the eurozone.

Same goes for interest rate liberalization in Cyprus 15 or so years ago. I have certainly been consistent in outlining the risks of unfettered financial liberalization well before the rest of the profession joined in, in fact since I started publishing in the area (early 1990s). See my page on RePec that includes all my articles and working papers:

http://econpapers.repec.org/RAS/pde5.htm#author-article

or my page on ideas that includes more details:

http://ideas.repec.org/e/pde5.html

Others can judje if I was proven right or wrong.

As I have said before, I am happy to engage in a debate with anonymous commentators as long as the tone is right.
Παρατηρητής on 08/07/2011
κ Δημητριάδη,
τώρα έχω δει το σχόλιο σας αυτό και πραγματικά εκπλήσσομαι για τον ισχυρισμό σας ότι προσπαθώ να διαστρεβλώσω τις θέσεις σας και ότι δεν εισηγηθήκατε την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Μα δεν είναι εσείς που μου απαντήσατε εδώ στο blog της stockwatch (24 Ιουνίου-κάτω από το¨"η νέα διάσωση της Ελλάδας) ότι "The best way forward for Greece is not to default but to re-introduce the Drachma. See my article on euromoney". Δεν διαστρευλώνω επομένως καμία θέση, χρησιμοποιώ αυτούσιες τις θέσεις σας και τις σχολιάζω με επιχειρήματα εκεί που διαφωνώ. Αν εσείς αλλάξατε γνώμη και έχετε πειστεί από τα επιχειρήματά μου και δεν υποστηρίζετε πλέον την έξοδο από το ευρώ και την εισαγωγή της δραχμής, τότε χαίρομαι ιδιαίτερα και το χαιρετίζω. Τα γραπτά μένουν και ασφαλώς ο καθένας μπορεί να κρίνει.
phylarchus on 29/06/2011
Χρειάζεται μεγάλη προσοχή όταν προτείνει κανείς λύσεις. Η απόλυτη σιγουριά ότι με μια κοφτή κίνηση ξεκαθαρίζουν όλα είναι επικίνδυνη.
Πρώτα απ' όλα σύμφωνα με τελευταίες δημοσιεύσεις (ιδέ για παράδειγμα Barcley's, ή Der Spiegel 27/07/11 στο
http:/www.spiegel.de/wirtschaft/unternehmen/0,1518,770392,00.html ) οι γερμανικές τράπεζες και ασφαλιστικές έχουν ξεπουλήσει στο μεγαλύτερο τους μέρος τα ελληνικά χρεόγραφα που κατείχαν. Σήμερα συνολικά έχουν σε δις ευρώ μόνο: Commerzbank: 2,9. Deutsche Bank: 1,6. LBBW (Deutschland): 1,4. Allianz 1,3. DZ Bank: 1,0. Munich Re: 0,7.
Αν συγκρίνει με αυτά τα 30 δις που κατέχουν τα διάφορα ελληνικά μεγάλα ταμεία (ασφαλιστικά, συνταξιοδοτικά, υγείας κλπ), τα 49 δις της Ευρωπαϊκής Κρεντρικής, τα 13,2 δις της ΕΤΕ, τα 8 δις της Πειραιώς, τα 9 δις της EFG Ελλάδος, τα 4,6 δις της ΑΤΕ, τα 3,7 δις της Άλφα, τα 3,1 της Ελληνικής Postbank κλπ τότε καταλαβαίνει ότι οι Γερμανοί δεν δίνουν καμιά απολύτως σημασία σε ζημιές από ελληνική χρεοκοπία που θα υποστούν οι τράπεζές τους.
Υπάρχουν όμως και πολλά άλλα που πρέπει να έχει κανείς υπόψη προτού αποτολμήσει να εκφέρει γνώμη. Θα θέσω μερικά μόνο ως τροφή προς σκέψη. Για την εξαγωγή συμπερασμάτων ας φροντίσει ο καθένας ξεχωριστά:
1. Σίγουρα η δημιουργία της ζώνης του ευρώ χωρίς κοινή πολιτική γραμμή με βάση μόνο κάποια κοινά οικονομικά στατιστικά μεγέθη που ανελάμβαναν οι χώρες, χωρίς καμιά επαλήθευση ότι τα τηρούν, ήταν μια επιπόλαιη κίνηση. Τα κοινά χαμηλά επιτόκια έδωσαν τούρμπο ώθηση στις ισχυρές οικονομίες με έτοιμα σχέδια σίγουρης ανάπτυξης σε βιομηχανίες κλπ, ενώ κατάφεραν να μόνο να ενιοσχύσουν τη δυνατότητα των λαών αδύνατων οικονομικά χωρών να ξοδεύουν κυρίως σε τομείς καταναλωτικούς ή άλλους, λιγότερο ή καθόλου παραγωγικούς (οικοδομήσεις, άμυνα, εισαγωγικό εμπόριο, κοινωνικές παροχές κλπ).
2. Ταυτόχρονα όμως μπορεί κανείς να πει ότι το ευρώ στάθηκε καλά και χτύπησε αμείλικτα το δολάριο και τη στερλίνα, που έπαψαν να είναι οι αδιαφιλονίκητοι πρωταγωνιστές διεθνώς. Αυτό είχε σοβαρές επιπτώσεις στην άνεση με την οποία επιβαλλόταν κυρίως η Αμερική στη διεθνή πολιτικοοικονομικκή σκηνή και σίγουρα έπαιξε ρόλο στην πρωτοταγή οικονομική κρίση στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
3. Η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν γνωστή σε όλους από χρόνια. Το μέγεθος των ελλειμμάτων που είχε αποκριβεί, το εύρος της διαφθοράς, της διόγκωσης του δημόσιου τομέα, της ευνοιοκρατίας και κομματοκρατίας είναι τεράστια, αλλά από όποια πλευρά και να το δει κανείς τα μεγέθη της μικρής Ελλάδας υπό κανονικές συνθήκες δεν θα μπορούσαν να ανησυχήσουν την Ευρώπη των 500 εκατομμυρίων. Μόνο για την άμυνα η Ελλάδα ξόδευε μέχρι πρι ν δυο-τρία χρόνια 4,5 δις ευρώ τον χρόνο και αν υπολογίσει κανείς το τι πλήρωσε συνολικά τα τελευταία είκοσι-τριάντα χρόνια αντιλαμβάνεται ότι αν ξόδευε κατ' αναλογία π. χ. όσα η Αυστρία, μάλλον δεν θα είχε τώρα σοβαρό οικονομικό πρόβλημα.
4. Ένας παράγοντας που αγνοείται συχνά, σχετικός με το θέμα, είναι η παγκοσμιοποίηση του χρήματος η άνετη διακίνηση τεράστιων κονγκλομεράτων κεφαλαίων σε συσχετισμό με τη δημιουργία μη ελεγχόμενων αδιαφανών και συχνά πολύπλοκων χρηματοοικονομικών παραγώγων. Σήμερα είναι δυνατό π. χ. κάποιος διαθέτοντας ή μη κεφάλαια να προβαίνει σε προαγορές ή προπωλήσεις δισεκατομμυρίων ή να στοιχηματίζει για την άνοδο ή τη πτώση αξιών. Αυτά τα φαινόμενα (που είναι υπό τον έλεγχο των μεγάλων διεθνών επενδυτικών "τραπεζών" έχουν μετατρέψει τη σπέκουλα και το στοίχημα σε επένδυση και όσον αφορά στην τελική τους επίδραση μπορούν να υπερυψώσουν ή να καταστρέψουν σε ελάχιστο χρόνο αξίες ή νομίσματα.
5. Η Μέρκελ και άλλοι Ευρωπαίοι έχουν κατά καιρούς αφήσει να νοηθεί ότι η ελληνική κρίση μάλλον είναι κατά βάση το αποτέλεσμα επίθεσης εναντίον του πιο αδύνατου κρίκου του ευρώ. Μόνο μέσα σε αυτό το πνεύμα γίνεται κατανοητή η συμπεριφορά των δυνατών χωρών του ευρώ να στηρίζουν την Ελλάδα και θα πρέπει να αναμένονται ανάλογες στηρίξεις και για άλλες χώρες. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε θα πρέπει αργά ή γρήγορα να γίνουν πλατύτερες συμφωνίες μεταξύ των χωρών του ευρώ και ίσως γενικά της Ε. Ε. για στενότερη συνεργασία και σχέσεις μεταξύ των χωρών αυτών.
6. Υπό διαφορετικές συνθήκες, αν δηλαδή δεν υποβοηθηθεί η Ελλάδα σε κάποιο στάδιο από τους εταίρους της να να αποπληρώσει μέσω αυξανόμενων εσόδων τα (παράλληλα σημαντικά μειωμένα) χρέη της, τότε η παραμονή στον κύκλο του ευρώ με τους ίδιους μέχρι τώρα όρους θα σήμαινε πράγματι για την Ελλάδα απώλεια μεγάλου μέρους της κρατικής της οντότητας εις όφελος των καρχαριών που θα πλέουν ανενόχλητοι στην ίδια θάλασσα με τη μαριδούλα Ελλάδα.
savvas on 30/06/2011
Αγαπητέ Πανίκκο διάβασα το σχόλιο σου και μου γενήθηκε η απορία γιατι η Ελλάδα να μην προχωρίσει σε εκμεταλευση των κυτασμάτων πετρελαιου της έστω και με συνεκμεταλευση με την Τουρκία για αποπλήρωμή του χρέους της σε είδος.( πατρελαιο - φυσικό αέριο).Πάντως χωρίς ανάπτυξη το χαος θα μεγαλώνει και οι αποκρατικοποιήσεις συμφέρουν σε περίοδο ύφεσης μόνο οι ζημιογόνες εταιρείες όχι οι κερδοφόρες.