Η συζήτηση γύρω από τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων (ΠΕΠ) και ειδικά των βουλευτών, έχει αναδείξει τα ελλείματα του κοινοβουλίου σε βασικά θέματα θεσμοθετημένων διαδικασιών που θα προστάτευαν το σώμα από πιθανό διασυρμό ένεκα των πράξεων/παραλείψεων κάποιων μελών του. Τέτοια θέματα δημιουργούνται π.χ. και εκεί όπου υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων (conflict of interest) για τους νομοθέτες και έλλειψη διαφάνειας.

Στην περίπτωση των ΜΕΔ των ΠΕΠ, είναι απογοητευτικό που για μία ακόμη φορά φανερώνεται η ανικανότητα (άρνηση;) του πολιτικού συστήματος να αντιληφθεί τη σημασία που έχει ο όρος «σύγκρουση συμφερόντων». Η σύγκρουση συμφερόντων προκύπτει όταν η κρίση, οι ενέργειες και η συμπεριφορά ενός βουλευτή ενδέχεται να επηρεάζονται από ένα ιδιωτικό, επαγγελματικό ή προσωπικό συμφέρον που είναι σε σύγκρουση με το δημόσιο συμφέρον (το οποίο καλείται πρωτίστως να υπηρετήσει εκ της θέσης του). Μέσα από μια τέτοια σύγκρουση, μπορεί να επηρεαστούν (με αρνητικό τρόπο για την κοινωνία) οι τροποποιήσεις που θα επιδιώξει ένας βουλευτής σε ένα υπό συζήτηση νομοσχέδιο, η τελική του θέση υπέρ ή κατά της ψήφισης του νομοσχεδίου αλλά και η άσκηση ελέγχου που δύναται να κάνει στη συνέχεια ο/η βουλευτής.

Για ανεπτυγμένες κοινωνίες και ώριμα πολιτικά συστήματα, η αντίληψη του όρου είναι κάτι το αυτονόητο. Εκεί υπάρχουν κώδικες δεοντολογίας που επιβάλλουν τη γραπτή δήλωση σύγκρουσης συμφερόντων (ακόμη και αν υπάρχει μόνο υποψία ύπαρξης αυτής) και καθοδηγούν ξεκάθαρα τους βουλευτές στο πως οφείλουν να ενεργήσουν σε μια τέτοια περίπτωση. Παραδείγματος χάριν, στο Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) υπάρχει ξεκάθαρη διαδικασία όπου αρχειοθετούνται όλα τα οικονομικά και άλλα συμφέροντα των βουλευτών, ενώ προνοεί ξεκάθαρα ότι τα μέλη του κοινοβουλίου πρέπει να είναι ειλικρινή και ανοικτά στο να αναδεικνύουν οποιοδήποτε σχετικό συμφέρον έχουν κατά τη διάρκεια συνεδριάσεων της ολομέλειας ή των επιτροπών και σε επαφές που μπορεί να έχουν με άλλους κρατικούς αξιωματούχους («… shall always be open and frank in drawing attention to any relevant interest in any proceeding of the House or its Committees, and in any communications with Ministers, Members, public officials or public officeholders») (Πηγή: επίσημη ιστοσελίδα κοινοβουλίου ΗΒ - Link).

Μερικά τυχαία παραδείγματα σύγκρουσης συμφερόντων θα προέκυπταν εάν:

• Συγγενικό πρόσωπο πρώτου βαθμού βουλευτή έχει μετοχές σε ιδιωτική κλινική και ο/η βουλευτής ψηφίζει για να καθορίσει τη θέση των ιδιωτικών κλινικών εντός ΓΕΣΥ
• Βουλευτής δικηγόρος έχει ως πελάτη εταιρεία στοιχημάτων και ψηφίζει για να καθορίσει τη ρύθμιση της στοιχηματικής δραστηριότητας

Στην Κύπρο, εν τη απουσία κάποιας συγκεκριμένης δεσμευτικής και ξεκάθαρης πολιτικής, οι βουλευτές αποφασίζουν βάσει των δικών τους ηθικών ή/και άλλων κριτηρίων για το πότε και το πώς πρέπει να αναφέρουν κάποια σύγκρουση συμφερόντων. Έτσι και στην περίπτωση των ΜΕΔ, οι βουλευτές είχαν την ευχέρεια να συμμετέχουν ελεύθερα και να αποφασίζουν για τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και την αντιμετώπιση του κυριότερου προβλήματος της οικονομίαςπου είναι τα ΜΕΔ, χωρίς να δηλώνουν τα τραπεζικά τους δεδομένα και το πώς αυτά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη διαμόρφωση της θέσης τους.

Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι ένα ΜΕΔ δεν είναι απαραίτητα κάτι το επιλήψιμο αν η μη αποπληρωμή του οφείλεται σε κάποια ιδιαίτερη δυσκολία που πιθανόν να αντιμετωπίζει ο δανειολήπτης (π.χ. δυσμενές οικονομικό περιβάλλον λόγω κρίσης) ή στην αποτυχία μιας επιχειρηματικής προσπάθειας. Όμως ένα ΜΕΔ μπορεί, επίσης, να οφείλεται στη συνειδητή άρνηση να πληρωθούν οι οφειλόμενες δόσεις (στρατηγικός κακοπληρωτής) ή στους αρχικούς όρους της δανειακής σύμβασης που ήταν (εσκεμμένα ή μη) λανθασμένοι και μπορεί να εξασφαλίστηκαν μέσω πολιτικής επιρροής και μη διαφανών διαδικασιών. Με την πλήρη διαφάνεια, οι πολίτες μπορούν να αξιολογήσουν και να αντιληφθούν τους λόγους πίσω από την κατάληξη ενός δανείου σε μη εξυπηρετούμενο, αλλά και το εάν αυτό το ΜΕΔ είναι ουσιώδους μεγέθους και χρήζει περαιτέρω αξιολόγησης.

Στην παρούσα φάση και με δεδομένη την κωλυσιεργία αλλά και αποτυχία της Βουλής να διαχειριστεί σοβαρά τη λίστα Γιωρκάτζη, η υπόληψη του θεσμού της Βουλής δεν θα διασωθεί μόνο από μία αναφορά στους βουλευτές που έχουν ΜΕΔ μια συγκεκριμένη στιγμή. Για να είναι ολοκληρωμένη μία αναφορά σε πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων ή εκμετάλλευση/κατάχρηση του αξιώματος από οποιονδήποτε βουλευτή (μέσω άσκησης πολιτικής επιρροής για προσωπικό όφελος), πρέπει να ληφθούν υπόψη μία σειρά επιπρόσθετων παραμέτρων σε σχέση με τους ίδιους τους βουλευτές και τα στενά συνδεδεμένα πρόσωπα και εταιρείες, όπως:

• Οι όροι της όποιας δανειακής σύμβασης και αν αυτοί ήταν ευνοϊκοί
• Αν ΜΕΔ που στη συνέχεια έγιναν εξυπηρετούμενα δάνεια, έγιναν μέσω ευνοϊκών αναδιαρθρώσεων που δεν βασίζονται σε επιχειρηματική λογική
• Αν τα ΜΕΔ που δεν υφίστανται πλέον βασίστηκαν πάνω σε γενναιόδωρες διαγραφές που δεν βασίζονται σε επιχειρηματική λογική

Αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να καλύπτουν μια περίοδο (πιθανώς από το 2010 και μετά στην περίπτωση της Κύπρου) και θα ήταν ιδανικό αν αξιολογούνταν από έναν ανεξάρτητο Οίκο πριν από τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές. Μόνο έτσι θα επέρχετο μια κάθαρση στο σύστημα που θα επέτρεπε στο κοινοβούλιο, τους βουλευτές αλλά και τα πολιτικά κόμματα να διασώσουν την αξιοπιστία τους και να αντιμετωπίσουν την έλλειψη εμπιστοσύνης από το εκλογικό σώμα. Παράλληλα, θα έπρεπε στη συνέχεια να θεσμοθετηθούν διαδικασίες δήλωσης σύγκρουσης συμφερόντων,όπως επίσης και ένα πρότυπο για την υποχρεωτική δήλωση πόθεν έσχες με γνώμονα τη διαφάνεια και την εγκυρότητα.

Διαφορετικά, μέσα από ένα μακρόσυρτο παιχνίδι μετάθεσης των ευθυνών και αμφισβήτησης των όποιων στοιχείων βλέπουν το φως της δημοσιότητας, θα μπορέσουν να κρυφτούν αυτοί που θέλουν, ενώ ο θεσμός του κοινοβουλίου θα συνεχίσει να φθείρεται και να απαξιώνεται. Παράλληλα, οι λίγοι εντός κοινοβουλίου που προσπαθούν να εισαγάγουν τη διαφάνεια, θα καταντήσουν «γραφικοί και λαϊκιστές», προς τέρψη αυτών που βολεύονται με την απραξία και την αδράνεια σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση.

Άδωνης Πηγασίου (PhD)

Ακαδημαϊκός Διευθυντής EIMF