You are here

Οι πρόσφατες αποφάσεις της ΕΕ για το ΠΔΠ και το Ταμείο Ανάκαμψης: «Κούρεμα προσδοκιών»

Οι πρόσφατες αποφάσεις της ΕΕ για το ΠΔΠ και το Ταμείο Ανάκαμψης: «Κούρεμα προσδοκιών»

30/07/2020

Έληξαν την περασμένη εβδομάδα οι πολύμηνες και δύσκολες διαπραγματεύσεις για το επόμενο 7ετές Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) της ΕΕ (2021-2027). Το συνολικό ποσό με το οποίο προικοδότησαν το ΠΔΠ οι αρχηγοί των κρατών μελών της ΕΕ ανέρχεται σε €1.8 τρισεκατομμύρια. Σε αυτά περιλαμβάνονται και τα €750 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης για το οποίο υπήρξε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των λεγόμενων φειδωλών χωρών του Βορρά και των χωρών του Νότου.

Η κατάληξη των διαπραγματεύσεων και για τα δύο οικονομικά εργαλεία αποτέλεσε εκτός από εστία έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ των κρατών, σημείο διαφωνιών μεταξύ αναλυτών και δημοσιογράφων. Μια ομάδα αναλυτών τονίζει την απογοήτευση τους για το φτωχό αποτέλεσμα, ενώ μια άλλη ομάδα εξηγά πόσο σημαντικά είναι αυτά που επιτεύχθηκαν. Η αλήθεια όμως είναι ότι η «ανάγνωση» της εξέλιξης και της κατάληξης των διαπραγματεύσεων και των συγκεκριμένων ποσών, η αναλογία δανείων και επιχορηγήσεων στο Ταμείο Ανάκαμψης, ιδιαίτερα αμέσως μετά την πανδημία, δεν νομίζω ότι αφήνει εύκολα κάποιον ικανοποιημένο.

Αναφέρω ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα. Η αρχική πρόταση της Κομισιόν για το Ταμείο Ανάκαμψης προέβλεπε €7.7 δισ. για την υγεία (Health EU), ένα πρόγραμμα βασικά για ενίσχυση των υποδομών υγείας μετά και την εμπειρία της πανδημίας του COVID-19. Το κονδύλι αυτό μηδενίστηκε! Προέβλεπε επίσης €26 δισ. για στήριξη επιχειρήσεων που πλήγηκαν από την πανδημία και τα οποία επίσης εξαφανίστηκαν. Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, που αφορά στην κλιματική αλλαγή, από τα €30 δισ. που προβλέπονταν στην αρχική πρόταση έμεινε με €10 δισ. Το κονδύλι για την αγροτική ανάπτυξη ήταν αρχικά €15 δισ. και το οποίο ψαλιδίστηκε στο μισό. Το πρόγραμμα Invest EU που αποτελεί το βασικό εργαλείο της ΕΕ για επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας μειώθηκε από €30.3 δισ. σε €5.6 δισ. Και όλα αυτά για να διασωθούν οι επιστροφές σε ορισμένες από τις μεγάλες χώρες του Βορρά.

Ένα από τα πιο αρνητικά στοιχεία στο Ταμείο Ανάκαμψης αφορά στην ερευνητική κοινότητα και είναι το σημαντικό «κούρεμα» του προγράμματος HORIZON 2020, της ναυαρχίδας της ΕΕ για την έρευνα και καινοτομία. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αν και ανέρχεται στα €81 δισ. στα πλαίσια του νέου ΠΔΠ, το ποσό αυτό είναι κατά €5 δισ. λιγότερα από αυτά που πρότεινε η Κομισιόν τον περασμένο Μάιο, ενώ «κουρεμένο» κατά €8.5 δισ. βρέθηκε και το ποσό για το πρόγραμμα αυτό στο Ταμείο Ανάκαμψης. Η πρόταση της Κομισιόν ήταν €13.5 δισ. από τα οποία εγκρίθηκαν τελικά μόνο €5 δισ., αναγκάζοντας τον Kurt Deketelaere, Γενικό Γραμματέα της Ένωσης των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Πανεπιστημίων να σημειώσει: «Αυτός είναι ένας πολύ μυωπικός προϋπολογισμός για την έρευνα και την καινοτομία κάτι για το οποίο η ΕΕ θα μετανιώσει στο μέλλον».

Πέραν των περικοπών που έγιναν, η πορεία των διαπραγματεύσεων μέχρι και την τελική συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης, καταδεικνύει επίσης την μυωπική προσέγγιση των κυρίαρχων δυνάμεων στην ΕΕ ως προς τη φύση της βοήθειας προς τις πληγείσες χώρες, αλλά και την ευρύτερη αντίληψη για την ΕΕ και τις βασικές αρχές που διέπουν την λειτουργία της. Από την αρχική γαλλογερμανική πρόταση για ένα Ταμείο Ανάκαμψης που θα προσέφερε €500 δισ. σε επιχορηγήσεις, λόγω των αντιδράσεων των «φειδωλών», οδηγηθήκαμε στην πρόταση της Επιτροπής για €500 δισ. σε επιχορηγήσεις και επιπλέον €250 δισ. σε δάνεια. Από εκεί και μέχρι την τελική απόφαση οι επιχορηγήσεις «ψαλιδίστηκαν» ακόμα περισσότερο (στα €390 δισ.), ενώ ενισχύθηκαν παράλληλα τα δάνεια (€360 δισ.). Ενδεχόμενος περαιτέρω δανεισμός, όμως, ελλοχεύει τον κίνδυνο της εκτόξευσης του δημόσιου χρέους σε όλες σχεδόν τις πρωτεύουσες του Νότου.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε κοινό ψήφισμα που εξέδωσεκαι το οποίο συνυπογράφουν όλες οι Πολιτικές Ομάδες, δεν αποδέχεται τη συμφωνία για τον νέο ΠΔΠ και ασκεί έντονη κριτική για τις σημαντικές περικοπές. Εκφράζει επίσης τη λύπη του για τις τεράστιες περικοπές στις επιχορηγήσεις στο ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης και την επιδείνωση της αναλογίας δανείων-επιχορηγήσεων, όπως και για την σημαντική υποχώρηση στις προσπάθειες διαφύλαξης του κράτους δικαίου.

Είναι καλά λοιπόν να γίνει κατανοητό ότι στο δημοσιονομικό πλαίσιο δεν αποτυπώνονται μόνο τεχνοκρατικές ανάγκες και επιθυμίες, αλλά κυρίως, η πολιτική βούληση για την ΕΕ και ο συσχετισμός δύναμης. Ο οποίος παρά την περιπέτεια με την πανδημία καταδεικνύει ότι οι μονεταριστικές λογικές εξακολουθούν να υπερισχύουν.

Γιάννος Κατσουρίδης

Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας