16/06/2021 11:16
Η δυνατότητα άσκησης επαρκούς κοινοβουλευτικού ελέγχου, μετά την εκλογή Προέδρου της Βουλής που προέρχεται από το κυβερνών κόμμα, προβληματίζει τους πολιτικούς επιστήμονες. Σε δηλώσεις τους στη StockWatch επισημαίνουν ότι η εκλογή της νέας Προέδρου της Βουλής φαίνεται να μειώνει τις δυνατότητες άσκησης του απαραίτητου κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Ωστόσο, τονίζουν ότι ο κοινοβουλευτικός έλεγχος εξαρτάται τελικά από τους συσχετισμούς δυνάμεων και τις ισορροπίες που θα σχηματίζονται στη Βουλή, που επί του παρόντος, δεν φαίνεται επιτρέπουν απρόσκοπτη άσκηση πολιτικής εκ μέρους της κυβέρνησης.
Σχολιάζουν επίσης, το θέμα της αναθεώρησης του πλαισίου που διέπει τη διαδικασία εκλογής Προέδρου της Βουλής, ανάγκη την οποία αναγνώρισαν καθολικά τα κόμματα κατά την πρώτη συνεδρία της Ολομέλειας της Βουλής, εκφράζοντας ετοιμότητα για αλλαγές.
Κ. Γουλιάμος: Εύθαυστες ισορροπίες και συμπράξεις
Μιλώντας στη StockWatch, o πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, καθηγητής πολιτικής, πολιτισμού και επικοινωνίας, Κώστας Γουλιάμος, επεσήμανε ότι και σε άλλες χώρες της Ευρώπης συμβαίνει ή/παρατηρείται, mutatis mutandis, το φαινόμενο όπου το πλειοψηφόν κόμμα διαθέτει πέραν της Κυβέρνησης και την Προεδρία της Βουλής.
«Σε πρώτο επίπεδο πολιτικής ανάγνωσης, αυτή η διττή μορφή διακυβέρνησης μπορεί να ερμηνευτεί ως μια ιδιότυπη προνομιούχα ισχύ. Στην ουσία όμως, και ειδικά σε ο,τι αφορά στα Κυπριακά δεδομένα, η ερμηνεία αυτή είναι σχηματικά υπερβολική αν όχι παραπλανητική, καθότι στην όλη λειτουργία έχουν εμφιλοχωρήσει ζητήματα εύθραυστων ισορροπιών και συμπράξεων που, ως τέτοια, μπορεί να οδηγήσουν σε πολιτικές παραμορφώσεις», υποστηρίζει.
Σχολιάζοντας τη δυνατότητα της Βουλής να ελέγχει φαινόμενα διαφθοράς, ο κ. Γουλιάμος, υπογράμμισε πως αποτελεί κρίσιμο ζήτημα που ως τέτοιο εντοπίζεται στον πυρήνα των δομών και των μηχανισμών που συνδέουν την οικονομική ισχύ με την πολιτική εξουσία. «Εν ολίγοις, δεν είναι ένα απλό ζήτημα που αφορά μόνο τον κοινοβουλευτικό έλεγχο ή/και το αποτέλεσμα της εκλογής», είπε.
Πρόσθεσε πως η μετατροπή των κομμάτων σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, η εξακολουθητικά προσωποπαγής πολιτική σχέση, το πελατοκεντρικό κομματικό σύστημα, η κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα και η εν γένει μεταπρατική ιδεολογία, δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για τις δέουσες μεταρρυθμίσεις και ανατροπές που χρειάζεται η Κύπρος για ν’ αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της επόμενης τουλάχιστον δεκαετίας.
Υπέδειξε ακόμα, πως κάθε Βουλή έχει να αντιμετωπίσει σωρεία πολιτικών που επιβάλλονται ως ντιρεκτίβα από τις Βρυξέλλες, οι οποίες όπως είπε, «συχνά τέμνουν, εξασθενούν ή ενδυναμώνουν σε οριζόντιο και κάθετο επίπεδο είτε την πολιτική σύγκρουση είτε την πολιτική πελατεία».
Γ. Κατσουρίδης: Στο συσχετισμό δυνάμεων η ισχύς του κοινοβουλίου
Η εξέλιξη της εκλογής προέδρου της Βουλής από το κυβερνών κόμμα έχει δύο οπτικές, όπως υποστηρίζει ο επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Γιάννος Κατσουρίδης.
«Από πλευράς ελέγχου και εξισορροπήσεων (checks and balances) μέσα στο πολιτικό μας σύστημα, όπου το κοινοβούλιο εξ' ορισμού έχει ένα ρόλο ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας, η εκλογή προέδρου από το κυβερνών κόμμα δημιουργεί μια εικόνα μείωσης των δυνατοτήτων ελέγχου. Από την άλλη, η πραγματική ισχύς του κοινοβουλίου βρίσκεται στο συσχετισμό δυνάμεων στο εσωτερικό του και όχι στο πρόσωπο του όποιου προέδρου», επισημαίνει.
Εκφράζει την εκτίμηση πως αν και για την κυβέρνηση η εξέλιξη φαίνεται συμβολικά ως νίκη, δεν θα αλλάξει κάτι επί της ουσίας, εκτός αν σηματοδοτήσει ένα πιο σταθερό πλαίσιο συνεργασιών που θα της επιτρέψουν να περνά νομοσχέδια και να εφαρμόζει την πολιτική της.
«Το άθροισμα των ψήφων που εξέλεξε πρόεδρο όμως (25), υπολείπεται του αριθμού που επιτρέπει αυτή την άνεση στην εφαρμογή πολιτικής (29)», υποδεικνύει.
Σχολιάζοντας τις δυνατότητες κοινοβουλευτικού ελέγχου, ο κ. Κατσουρίδης εκφράζει τη θέση ότι οι συμμαχίες που επιτεύχθηκαν για την εκλογή Προέδρου της Βουλής δεν συνιστούν τη σταθερή βάση πάνω στην οποία θα μπορεί να νιώθει ασφάλεια η κυβέρνηση.
«Ο έλεγχος που θα ασκεί το κοινοβούλιο επί των διαφόρων θεμάτων δεν διαφαίνεται ότι θα εκφράζει σταθερές συνεργασίες. Μάλλον θα είναι πιο εφήμερος και αναλόγως ζητημάτων», αναφέρει, επισημαίνοντας την παράμετρο της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ, που όπως αναφέρει, ασκούν συνδυασμένες πιέσεις και δεν μπορεί να αγνοήσει εύκολα κανένα κόμμα.
«Δεν θεωρώ λοιπόν ότι μειώθηκαν οι δυνατότητες και οι προοπτικές άσκησης ελέγχου από τη βουλή», καταλήγει.
Α. Πηγασίου: Δυσμενής επίδραση στον κοινοβουλευτικό έλεγχο
Ο πολιτικός επιστήμονας και Ακαδημαϊκός Διευθυντής του European Institute of Management and Finance (EIMF) Άδωνης Πηγασίου, επισημαίνει ότι βάσει του Συντάγματος, η κύρια μορφή ελέγχου όσον αφορά τον/την Πρόεδρο της Δημοκρατίας ασκείται από τον/την Τ/Κ αντιπρόεδρο και υποδεικνύει πως με δεδομένο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία λειτουργεί βάσει του δικαίου της ανάγκης και η θέση του/της αντιπροέδρου παραμένει κενή, «αυτό σημαίνει ότι τα όποια checks and balances στον/στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά».
«De facto λοιπόν o/η Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει συγκεντρώσει δυσανάλογη δύναμη σε σύγκριση με άλλα προεδρικά συστήματα και σε αυτό γίνεται αναφορά και στη σχετική βιβλιογραφία», αναφέρει.
Σημειώνει πως με βάση τη διάκριση των εξουσιών που προβλέπει το Σύνταγμα της κυπριακής Δημοκρατίας, η νομοθετική δύναται, πέραν από την παραγωγή νομοθετικού έργου, να ασκήσει και κοινοβουλευτικό έλεγχο επί πράξεων, παραλείψεων και ενεργειών της εκτελεστικής εξουσίας. «Σε ποιο βαθμό θα το πράξει αυτό δεν καθορίζεται. Το γεγονός ότι οι επικεφαλής των δύο αυτών εξουσιών προέρχονται από τον ίδιο κομματικό χώρο σίγουρα δεν βοηθά την άσκηση ελέγχου», υποστηρίζει.
Ο κ. Πηγασίου εκφράζει την άποψη ότι «ο κοινοβουλευτικός έλεγχος επηρεάζεται δυσμενώς από τη συγκεκριμένη εξέλιξη», καθώς όπως επισημαίνει, «ο ΠτΒ καθορίζει την ατζέντα, ελέγχει το διαδικαστικό κομμάτι της βουλής, ενώ προεδρεύει της σύσκεψης των αρχηγών των κομμάτων όπου γίνονται και οι περισσότερες ζυμώσεις και προσπάθειες για συγκερασμό απόψεων. Όμως λόγω θέσεως μπορεί να ελέγξει και να επηρεάσει την έκβαση συγκεκριμένων διαδικασιών και εξελίξεων».
Παραπέμπει ταυτόχρονα, στις προσπάθειες του πρώην Προέδρου της Βουλής Δ. Συλλούρη «να έχει σημαντικό ρόλο στο πως ασκείτο ο κοινοβουλευτικός έλεγχος», αναφερόμενος παράλληλα σε «προσπάθεια συγκάλυψης της Λίστας Γιωρκάτζη όπως επίσης και η αντιπαραγωγική παρουσία του σε συνεδρίες της Επιτροπής Ελέγχου», στοιχεία που όπως αναφέρει, «αποδεικνύουν πόσο αρνητικός δύναται να γίνει ο ρόλος του Προέδρου της Βουλής σε θέματα ελέγχου και διαφάνειας».
«Αυτό δεν σημαίνει ότι η κ. Δημητρίου θα προβεί σε παρόμοιες ενέργειες αλλά υπάρχει το περιθώριο για τον όποιο/όποια Πρόεδρο της Βουλής να επηρεάσει διαδικασίες και ίσως η πίεση να είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν υπάρχουν σκάνδαλα διαφθοράς που αγγίζουν την κυβέρνηση», σημείωσε.
Ο κ. Πηγασίου, σημείωσε ότι θα είναι σημαντικό να δούμε που θα καταλήξει η Προεδρία της Επιτροπής Ελέγχου, αναφέροντας ότι και ο/η πρόεδρος της συγκεκριμένης Επιτροπής έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει.
Αλλαγή διαδικασίας εκλογής ΠτΒ
Σε ότι αφορά το δεχόμενο αλλαγής της διαδικασίας εκλογής ΠτB, οι ακαδημαϊκοί αναφέρονται στα χαρακτηριστικά που πρέπει να διέπουν τη διαδικασία, αλλά και τη λειτουργία της Βουλής ευρύτερα.
Ο κ. Γουλιάμος κάνει λόγο για αναχρονιστικό σύστημα λειτουργίας της Βουλής. «Δεν αφορά απλώς και μόνο την εκλογική διαδικασία εκλογής του ΠτΒ. Με κίνδυνο να γενικεύσω, θα μπορούσα να ισχυριστώ πως η Βουλή είναι αποκομμένη από την εξέλιξη της ίδιας της κοινωνίας», αναφέρει.
Σημειώνει πως «ταυτόχρονα, η φετιχιστική εξάρτηση μεγάλου μέρους των πολιτών από τα κόμματα υποδεικνύει και αποδεικνύει τον αρχαϊκό χαρακτήρα της πολιτικής συμμετοχής που ως τέτοιος περιορίζει την ανάπτυξη μιας δημοκρατικά σύγχρονης πολιτικής κουλτούρας».
Ο κ. Κατσουρίδης, υποστηρίζει πως η διαδικασία εκλογής προέδρου «είτε αλλάξει ως προς τα διαδικαστικά, είτε όχι, πάντα θα εκφράζει την ανάγκη συναινέσεων και συνεργασιών, αφού κανένα κόμμα δεν μπορεί από μόνο του να εκλέξει πρόεδρο της Βουλής».
«Αυτό που απαιτείται περισσότερο είναι μια διαφορετική λειτουργία των συνεργασιών αυτών (μια διαφορετική πολιτική κουλτούρα), σε μια πιο προγραμματική βάση διότι όπως γίνεται σήμερα δίνει περισσότερο την εικόνα συνδιαλλαγής», αναφέρει.
Αναφερόμενος στο μοντέλο λειτουργίας του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου με τον διαμοιρασμό της θητείας ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες παρατάξεις, σημείωσε πως «δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι δημοκρατικά το καλύτερο».
Υπέδειξε ότι τώρα τα δύο μεγάλα κόμματα μόλις και αθροίζουν 50%, σημειώνοντας πως αυτό το μοντέλο, «ενισχύει ακόμα περισσότερο την εικόνα συνδιαλλαγής στη βάση αξιωμάτων, παρά συνεργασίας στη βάση κοινών θέσεων, στην περίπτωση που τα όποια δύο μεγαλύτερα κόμματα έχουν σημαντικές ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές όπως ισχύει τώρα».
Ο κ. Πηγασίου σημείωσε ότι «προφανώς και χρήζει αλλαγής η διαδικασία εκλογής προέδρου έτσι ώστε να γίνει πιο ξεκάθαρη και λιγότερο περίπλοκη».
Σημείωσε ότι τόσο η αρνητική ψήφος, όσο και η ευχέρεια ψήφισης περισσοτέρων του ενός υποψηφίων, αλλά και η σειρά που ψηφίζουν τα κόμματα θα μπορούσαν να αλλάξουν.
«Καλό θα είναι η ίδια η Βουλή μέσα από μια συγκριτική μελέτη που θα διεκπεραιώσει το μόνιμο προσωπικό της να έρθει με εισηγήσεις στη νέα Πρόεδρο έτσι οι όποιες αλλαγές να γίνουν έγκαιρα», σημείωσε.