16/02/2009 07:21
Ευχολόγια χαρακτηρίζει τα πρόσφατα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση, ο CEO της Ελληνικής Τράπεζας, και πρώην υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός. Εκτιμά ότι αρκετά από τα μεγάλα projects θα είναι δύσκολο να υλοποιηθούν λόγω γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και πιστεύει πως η τόνωση της ανάπτυξης ενδεχομένως να επέλθει από την υλοποίηση πολλών, μικρών έργων. Στη συνέντευξη ο κ. Κεραυνός μιλάς επίσης για τη σχετικά συντηρητική δανειοδοτική πολιτική που ακολούθησε η Ελληνική το 2008, για την απώλεια μεριδίων, για τις εργασίες στην Ελλάδα και για την άδεια λειτουργίας της Ελληνικής στη Ρωσία. Μιλά, τέλος για την πορεία της αγοράς ακινήτων, προβλέποντας ότι οι τιμές θα υποχωρήσουν σε πιο λογικά επίπεδα.
Της Ηρώς Ευθυμίου
Ερ: Κύριε Κεραυνέ έχοντας περάσει τη βαθιά κρίση του 2008 ποια καρέκλα είναι λιγότερο «ηλεκτρική» του υπουργού Οικονομικών ή του τραπεζίτη;
Απ.: Νομίζω ότι και οι δύο καρέκλες λειτουργούν μέσα στο οικονομικό σύστημα. Και με το δεδομένο αυτής της βαθιάς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που δεν έχει αφήσει γωνιά του πλανήτη που να μην έχει αγγίξει, και οι δύο καρέκλες είναι «ηλεκτρικές».
Ερ: Να περάσουμε στα της τράπεζας. Η Ελληνική έχει κέρδη €66 εκ. το 9μηνο και υπολογίζετε να έχει κέρδη για όλο το 2008 €60 εκ. Που οφείλονται οι ζημιές του τέταρτου τριμήνου;
Απ.: Δεν πρόκειται για ζημιές αλλά για λιγότερα κέρδη. Ήδη με την ανακοίνωση του 9μήνου είχαμε πει ότι ο χρόνος θα κλείσει με λιγότερα κέρδη διότι στο 9μήνο ήμασταν στην αρχή της πιο δύσκολης περιόδου της κυπριακής οικονομίας, όταν νοιώσαμε ξαφνικά τις επιπτώσεις της κρίσης.
Η περίοδος Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου ήταν δύσκολη, γι’ αυτό λάβαμε ευσυνείδητα την απόφαση να λειτουργήσουμε με λιγότερα κέρδη. Από τον περασμένο Φεβρουάριο είχαμε πει ότι θα αναθεωρούμε συνεχώς τους στόχους μας προς τα κάτω, γιατί είχαμε δει την κρίση να εκδηλώνεται και ξέραμε ότι θα αγγίξει και την κυπριακή οικονομία.
Η Ελληνική Τράπεζα παραμένει εύρωστος και κερδοφόρος οργανισμός, σε μια περίοδο που γίγαντες του τραπεζικού συστήματος έχουν καταρρεύσει ως χάρτινοι πύργοι.
Ερ: Που οφείλονται τα μειωμένα κέρδη του 2008;
Απ.: Πρώτα απ’ όλα είχαμε τεράστιες απώλειες από τη μείωση του βασικού επιτοκίου, του επιτοκίου αναφοράς της ΕΚΤ το οποίο κτυπά άμεσα τις κερδοζημιές των κυπριακών μόνο τραπεζών. Το 65% του χαρτοφυλακίου της Ελληνικής είναι συνδεδεμένο με αυτά τα επιτόκια που είχαν χορηγηθεί σε δάνεια πριν την 1/1/2008.
Επίσης ο μεγάλος ανταγωνισμός στα καταθετικά επιτόκια, ο οποίος παρουσιάστηκε έντονα το τελευταίο τρίμηνο του χρόνου και τους πρώτους δύο μήνες του 2009. Έφθασαν σε πρωτοφανή ύψη ακουμπώντας μέχρι και 8%. Μας δημιούργησαν τεράστιο κόστος διότι όπως όλες οι τράπεζες πριμοδοτήσαμε τις καταθέσεις μας για να μη φύγουν. Και αυτό χτυπά κατ’ ευθείαν το profit and loss account.
Όσον αφορά το τι κάναμε για να υποκαταστήσουμε αυτές τις απώλειες, ήταν πρώτον η ευσυνείδητη αύξηση του περιθωρίου για τα συνδεδεμένα αυτά δάνεια, η οποία έγινε σε μικρότερο βαθμό όσον αφορά το ύψος. Αυτή η απόφαση λήφθηκε με μια υστέρηση τεσσάρων μηνών.
Ο λόγος αυτών των αποφάσεων ήταν γιατί αναγνωρίζουμε απόλυτα ότι οι βασικοί πελάτες και συνεργάτες των τραπεζών είναι οι επιχειρηματικές μονάδες. Οι οποίες υποφέρουν και θα υποφέρουν περισσότερο από αυτή την κρίση. Επομένως η λογική είναι ότι δεν θέλουμε να σκοτώσουμε την κότα που γεννά τα χρυσά αυγά. Απεναντίας θέλουμε να συντηρήσουμε τους πελάτες μας ώστε να συνεχίσουμε να τους έχουμε αλλά και αυτοί να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν μέσα σε αυτές τις δυσκολίες συνθήκες.
Ερ: Θα συνεχίσουν να μειώνονται τα κέρδη σας και το 2009;
Απ.: Είμαστε στο στάδιο ήδη της αναθεώρησης του προϋπολογισμού του 2009. Αναγνωρίζοντας ότι το 2009 και το 2010 η κρίση στην πραγματική οικονομία της Κύπρου θα είναι μεγαλύτερη, θα πρέπει και να σχεδιάσουμε και να προγραμματίσουμε, κάνοντας προϋπολογισμούς οι οποίοι δεν θα πετούν στα σύννεφα.
Μετά το πρώτο τρίμηνο τα σημάδια της κρίσης θα είναι πολύ πιο εμφανή ιδιαίτερα όταν μπούμε στην περίοδο όπου αναμένουμε τα έσοδα από τον τουρισμό αλλά και από τις εργασίες στον τομέα ανάπτυξης γης. Δεν θα δούμε πολλά καινούργια έργα να υλοποιούνται, ενώ πολλά που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο υλοποίησης να σταματούν.
Εάν κάποιος αναλύσει αυτή την κρίση ως οικονομολόγος μπορεί εύκολα να διαπιστώσει ότι σχετίζεται με τη δομή της παγκόσμιας οικονομίας και οφείλεται κυρίως στο σκέλος της προσφοράς. Μια τέτοια κρίση συνήθως παίρνει αρκετά χρόνια για να περάσει. Αφού εκδηλωθούν τα σημάδια της κρίσης στο μέγιστο δυνατό βαθμό θα αρχίσουν να ξεθωριάζουν σταδιακά. αλλά θα τα νοιώθουμε για αρκετά χρόνια πέραν του 2010.
Νέα σελίδα στην Ελλάδα
Ερ: Αναλάβατε καθήκοντα το 2005 μετά το μεγάλο θόρυβο που είχε δημιουργηθεί για επισφάλειες της τράπεζας και ζημιογόνα πορεία της στην Ελλάδα. Τρία χρόνια μετά συνεχίζει η ζημιογόνα πορεία στην Ελλάδα…
Απ.: Είναι λανθασμένη η άποψη ότι στην Ελλάδα έχουμε τράπεζα. Έχουμε ένα δίκτυο καταστημάτων όπως έχουμε στην Πάφο, τη Λεμεσό, την Αμμόχωστο.
Η υποδομή στην Ελλάδα ήταν δομημένη με διαφορετικό τρόπο στη βάση των δεδομένων του 1999- 2000 όπου υπήρχε ένα κλίμα ευφορίας λόγω των ψηλών αποδόσεων των χρηματιστηρίων.
Η υποδομή, όπως στήθηκε τότε, δεν είχε σχέση με τραπεζικές εργασίας αλλά κυρίως με χρηματοοικονομικά προϊόντα, αμοιβαία κεφάλαια και λοιπά.
Επομένως μετά την κατάρρευση τότε των χρηματιστηρίων είχαν συσσωρευτεί ζημιές.
Σήμερα κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα, έχουμε αλλάξει και αλλάζουμε συνεχώς τη δομή της τράπεζας. Εδώ και ενάμιση χρόνο έχουμε επικεντρωθεί στις βασικές τραπεζικές εργασίες.
Επομένως δεν αναμένεται να αλλάξει η κατάσταση αμέσως, αλλά σίγουρα το δίκτυο καταστημάτων Ελλάδας έχει νοικοκυρευτεί, έχει αλλάξει δομές. Έχουμε κλείσει επίσης το treasury στην Ελλάδα που δεν υπήρχε λόγος να υπάρχει τη στιγμή που έχουμε ένα πολύ καλό και μεγάλο treasury στην Κύπρο. Έχουν συγχωνευθεί οι εργασίες. Επομένως έχουν όλα εξορθολογιστεί και γυρίζουμε μια νέα σελίδα στο δίκτυο καταστημάτων Ελλάδας.
Ερ: Πότε θα ξεκινήσει η Ελλάδα να αποφέρει κέρδη στην Ελληνική;
Απ.: Αυτό θα διαφανεί μόλις οριστικοποιηθεί το στρατηγικό σχέδιο της Ελλάδας, το οποίο θα συζητηθεί αρχές Μαρτίου σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου.
Τα μερίδια
Ερ: Τον τελευταίο χρόνο η Ελληνική Τράπεζα έπαψε να είναι ο τρίτος μεγαλύτερος πιστωτής στην Κύπρο χάνοντας σημαντικό μερίδιο αγοράς. Που οφείλεται αυτό;
Απ.: Δεν θα συμφωνήσω μαζί σας, ότι έχουμε σημαντική απώλεια μεριδίου. Συνεχίζουμε να είμαστε ο τρίτος ισχυρός πιστωτής μαζί με τις άλλες δύο τράπεζες. Αν κάποιος δει αναλυτικά τα συνολικά στοιχεία που εκδίδει η ΚΤ και δει το δανειστικό χαρτοφυλάκιο της Ελληνικής, θα διαπιστώσει ότι εκεί που απωλέσαμε μερίδιο μηδέν κόμμα κάτι -- και όχι σημαντικό μερίδιο -- ήταν συνειδητή στρατηγική απόφαση και αφορούσε το δανεισμό σε ξένο νόμισμα σε ξένους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Νοεμβρίου της ΚΤ που θυμάμαι το δανειστικό μας χαρτοφυλάκιο σε ξένους (Άγγλους), ήταν μόνο 5% σε σύγκριση με άλλες τράπεζες που φθάνει μέχρι το 40%. Και αυτό ήταν μια στρατηγική επιλογή η οποία σήμερα μας προκαλεί σημαντική ανακούφιση.
Στοίχημα στη Ρωσία
Ερ: Ποντάρετε αρκετά στη Ρωσία;
Απ.: Κατ’ αρχήν η απόφαση μας για δραστηριοποίηση στη Ρωσία οφείλεται στην αναγνώριση του γεγονότος ότι θα πρέπει να φροντίσουμε να διαφοροποιήσουμε τις πηγές εσόδων μας, ώστε να μην είναι μόνο από την κυπριακή αγορά. Ο δεύτερος παράγοντας είναι ότι έχουμε μια πετυχημένη δεκαετή παρουσία στη Ρωσία με γραφείο αντιπροσωπείας. Τον περασμένο χρόνο διπλασιάστηκε αυτή η υποδομή με το άνοιγμα δεύτερου γραφείου στην Αγία Πετρούπολη, ενώ ανοίξαμε και ένα γραφείο αντιπροσωπείας στην Ουκρανία.
Το γεγονός αυτό αποτελεί μια καλή βάση για να κάνουμε σκέψεις για να δημιουργήσουμε τη δική μας τράπεζα στη Ρωσία. Και είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω σήμερα ότι εντός των ημερών θα έχουμε την τελική άδεια από τη ρωσική Κεντρική Τράπεζα για να δημιουργήσουμε και να λειτουργήσουμε την τράπεζα μας στη Ρωσία.
Ήδη έχουμε αγοράσει το κτίριο, έχουμε προσλάβει το βασικό προσωπικό και τα διευθυντικά στελέχη που υπαγορεύει η ΚΤ της Ρωσίας. Έχουμε συμβληθεί με εταιρείες και επεξεργαζόμαστε το λογισμικό σύστημα που θα λειτουργήσει η τράπεζα το οποίο θα είναι έτοιμο σε 2-3 μήνες.
Όταν θα έχουμε την άδεια στα χέρια μας τις επόμενες δυο τρεις ημέρες θα γίνει πιο συγκεκριμένος ο προγραμματισμός μας για το πως και πότε θα λειτουργήσουμε αφού σταθμίσουμε τα δεδομένα της κρίσης, η οποία δημιουργεί προβλήματα και στη ρωσική αγορά.
Ερ: Δεν νομίζετε ότι αναλαμβάνετε ένα μεγάλο ρίσκο με αυτό εγχείρημα;
Απ.: Η απόφαση μας για επέκταση στη ρωσική αγορά λήφθηκε πριν δυο χρόνια όταν ήταν εντελώς διαφορετικά τα οικονομικά δεδομένα της παγκόσμιας και ρωσικής οικονομίας.
Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα όμως να έχουμε μια άδεια λειτουργίας την οποία δεν είναι εύκολο να πετύχει κανείς.
Εμείς την εξασφαλίσαμε μάλιστα χωρίς καμία παρατήρηση ή όρο από τις αρχές. Άρα έχουμε την άδεια, διαθέτουμε την υποδομή και σταθμίζοντας τα δεδομένα της κρίσης θα αποφασίσουμε πότε και με ποιο τρόπο θα λειτουργήσουμε διασφαλίζοντας ότι δεν μπαίνει ο Όμιλος σε κανένα ουσιαστικό κίνδυνο.
Εν πάση περιπτώσει σε αυτή την περίοδο κανένας δεν μπορεί να κάνει κάτι χωρίς να υπάρχει σημαντικό ρίσκο.
Κυβερνητικά μέτρα
Ερ: Στις αρχές του χρόνου με άρθρο σας στο Φιλελεύθερο αφήσατε αιχμές για την επάρκεια των μέτρων της κυβέρνησης. Σήμερα είσαστε ευχαριστημένος από τις εξελίξεις που έχουν μεσολαβήσει;
Απ.: Σίγουρα τα μέτρα που έχουν ληφθεί αν και καθυστερημένα είναι θετικά, ωστόσο κάθε μέτρο είναι πιο αποτελεσματικό όταν λαμβάνεται και εφαρμόζεται έγκαιρα.
Απ’ εκεί και πέρα θα πρέπει να δούμε και το βαθμό υλοποίησης των μέτρων διότι ένα είναι το θέμα να εξαγγέλλεις μέτρα και δεύτερο να τα βλέπεις να υλοποιούνται.
Ερ: Έχετε αμφιβολίες δηλαδή;
Απ.: Προσωπικά βασίζομαι περισσότερο στα μικρά έργα παρά στα μεγάλα αναπτυξιακά, στις διαδικασίες των οποίων έχουμε παράδοση στις αγκυλώσεις λόγω γραφειοκρατίας αλλά και άλλους λόγους. Όπως στα έργα των περίφημων μαρίνων τα οποία συζητούμε πέραν των δέκα χρόνων και των γηπέδων γκολφ.
Τα έργα αυτά δεν ξέρω πλέον κατά πόσο είναι ελκυστικά ώστε να υλοποιηθούν με ταχύτατους ρυθμούς και να τονώσουν την οικονομία, αφού υπό τις δεδομένες συνθήκες δεν υπάρχουν πλέον οι αγοραστές που θα αξιοποιήσουν το κίνητρο των ακριβών επαύλεων.
Επομένως η επικέντρωση πρέπει να γίνει στα μικρά και πολλά έργα. Θα πρέπει επίσης να αντιληφθούμε ότι δεν είναι δυνατόν σε περιόδους κρίσης να λαμβάνεις μέτρα χωρίς να υπάρχει κόστος. Νομίζω ότι υπάρχει σημαντικό ακόμη περιθώριο για παρεμβάσεις των αρμοδίων κέντρων λήψεως αποφάσεων ώστε να βοηθήσουν πέρα από των πρωτοβουλιών που έχουν αναλάβει οι ίδιες οι τράπεζες να μειωθεί το κόστος του χρήματος στην Κύπρο.
Ερ: Τα μέτρα που έχει λάβει προς αυτήν την κατεύθυνση η κυβέρνηση δεν είναι αρκετά ώστε να μειωθεί το κόστος του χρήματος;
Απ.: Νομίζω ότι αυτά είναι περισσότερο ευχολόγια παρά μέτρα με άμεσα πρακτικά αποτελέσματα. Η προσπάθεια της κυβέρνησης για δάνειο και διάθεση €300 εκ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με στόχο τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αν και είναι καλή κίνηση, εντούτοις χρειάζεται μια ολόκληρη διαδικασία η οποία θα πάρει χρόνο.
Ξεκινά από αιτήσεις τραπεζών, αξιολόγησης των τραπεζών, στη συνέχεια θα πρέπει να αξιολογηθούν συγκεκριμένα σχέδια ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις τράπεζες και μια σειρά άλλων διαδικασιών.
Η Ελληνική Τράπεζα πριν ακόμη ο αντιπρόεδρος της ΕΤΕπ επισκεφθεί την Κύπρο, είχε κάνει αίτηση στην ΕΤΕπ για να πάρει πιο φθηνό χρήμα και να βοηθήσει τις επιχειρήσεις της.
Θέλουμε να δούμε πιο άμεσες λύσεις για μείωση του κόστους του χρήματος από την κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα η όποια πρωτοβουλία έγινε προς αυτή την κατεύθυνση οφείλεται κυρίως στις ίδιες τις τράπεζες σε μια προσπάθεια να μειωθούν τα καταθετικά επιτόκια ώστε να μειωθούν και τα χορηγητικά.
Ερ: Πότε αναμένονται μειώσεις στα δανειστικά επιτόκια;
Απ.: Εάν συνεχιστούν αυτές οι τάσεις θέλω να ελπίζω ότι το Μάιο με Ιούνιο θα μπορούμε να ακούσουμε και μειώσεις στα χορηγητικά επιτόκια.
Ερ: Προτείνατε σειρά μέτρων για το χρηματοοικονομικό τομέα. Από αυτά πιο θεωρείται το πιο σημαντικό και εφικτό;
Απ.: Νομίζω ότι όλα είναι σημαντικά και εφικτά γιατί συμπληρώνουν το ένα το άλλο. Κάποια από αυτά ήδη έχουν υιοθετηθεί πρόσφατα μέσω των μέτρων που εξήγγειλε η κυβέρνηση και τα χαιρετίζουμε.
Ένα άλλο σημαντικό μέτρο το οποίο εισηγηθήκαμε είναι η εξέταση απαγκίστρωσης από το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ, το οποίο λειτουργεί ως βαρόμετρο στην ευρωπαϊκή οικονομία και δεν είναι με αυτό που τιμολογούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες.
Επίσης εισηγηθήκαμε να εξεταστούν κάποια θέματα που προκύπτουν από το ρυθμιστικό πλαίσιο όπως είναι ο χρόνος για τα προβληματικά δάνεια που είναι στους τρεις μήνες. Θα μπορούσαμε να επανεξετάσουμε αυτό το χρονικό περιθώριο καθώς και τη μεταφορά υποθηκευτικών τελών μεταξύ τραπεζών. Κατά την άποψη μας αυτό θα πρέπει να γίνεται ελεύθερα. Έστω και αν ακούγεται παράξενο να το λέει ένας εκπρόσωπος τράπεζας, νομίζω όμως ότι η βελτίωση των συνθηκών ανταγωνισμού ωφελεί όλους. Προσωπικά δεν θα ήθελα να νιώθουν οι πελάτες ή επιχειρήσεις ότι είναι εγκλωβισμένοι στην Ελληνική Τράπεζα.
Ερ: Η Ελληνική σκοπεύει να λάβει παρόμοια μέτρα όπως αυτά που εξήγγειλε πρόσφατα άλλο τραπεζικό συγκρότημα;
Απ.: Εδώ και αρκετό διάστημα επεξεργαζόμαστε μια σειρά μέτρων στήριξης των πελατών και επιχειρήσεων μας. Σύντομα θα είμαστε στην ευχάριστη θέση να τα εξαγγείλουμε.
Ερ: Το πρόβλημα ρευστότητας των τραπεζών συνδέεται άμεσα με την ταχύρυθμη πιστωτική επέκταση τους, που ξεπέρασε το 30% το 2008. Με απλά μαθηματικά φαίνονταν που πήγαινε η κατάσταση πριν την κατάρρευση της Lehman τον περασμένο Σεπτέμβρη. Ή όχι;
Απ.: Βεβαίως και διαφαίνονταν οι εξελίξεις. Όποιος τις παρακολουθούσε σε παγκόσμιο αλλά και σε κυπριακό επίπεδο θα έβλεπε ότι η πιστωτική επέκταση έφθασε και το 37%.
Αυτά δεν ήταν λογικά επίπεδα και έπρεπε όλοι να ανησυχούμε. Εμείς το κρατήσαμε στο 25% με μεγάλη προσπάθεια, γιατί πάντα υπάρχουν οι σχετικές απόψεις των οικονομικών αναλυτών και σχολιαστών αλλά και η πίεση του ανταγωνισμού όταν κάποιοι άλλοι στο περιβάλλον δανείζουν με ρυθμούς πέραν του 30%, και ενώ εσύ αναγνωρίζεις την επερχόμενη κρίση και θέλεις να μειώσεις την πιστωτική επέκταση, τότε μειώνεις και το μερίδιο σου.
Επομένως ναι ήταν πολύ ψηλά αυτά τα επίπεδα, αλλά ουδέν κακό αμιγές καλού.
Η κρίση θα μας αναγκάσει να περάσουμε από πολύ δύσκολες καταστάσεις γι’ αυτό θα πρέπει να βρούμε τα θετικά που στο τέλος θα συμβάλουν ώστε η οικονομία να ισορροπήσει σε ομαλά επίπεδα.
Διόρθωση στα ακίνητα
Ερ: Στις αναλύσεις της η Ελληνική έκανε λόγο πάντα για την αγορά των ακινήτων. Πόσο σας ανησυχεί η κατάσταση στην αγορά των ακινήτων;
<--nq_cr-->Απ.: Να σας υπενθυμίσω ότι είμαστε η πρώτη τράπεζα που το 2007 είχαμε αναθέσει σε ξένο οίκο να κάνει μελέτη για την πορεία των ακινήτων στην Κύπρο. Και πρέπει να σας πω επίσης ότι και τότε εκφράσαμε ανησυχίες οι οποίες δυστυχώς επαληθεύονται.
Εμείς ανησυχούμε αλλά δεν μας τρομάζει διότι είχαμε προβλέψει την επερχόμενη κρίση στην αγορά ακινήτων.
Θα χειριστούμε αυτή την κρίση με τις επιχειρήσεις και τους πελάτες μας. Πρόκειται όμως για ένα πραγματικό πρόβλημα το οποίο θα πρέπει να χειριστεί και η κυβέρνηση και τα υπουργεία και οι υπηρεσίες που χειρίζονται τα θέματα που αφορούν την αγορά των ακινήτων, όπως το υπουργείο Εσωτερικών, το κτηματολόγιο και άλλες υπηρεσίες.
Ερ: Είστε οικονομολόγος: Όταν η ζήτηση μειώνεται στο 70% στην προκειμένη περίπτωση των ακινήτων υπάρχει κίνδυνος απότομης μείωσης των τιμών;
Απ.: Σίγουρα θα επηρεάσει τις τιμές. Ήδη τις έχει επηρεάσει οριακά. Εάν συνεχιστεί όμως μακροχρόνια θα επηρεαστούν περισσότερο.
Πρέπει να παρατηρήσουμε επίσης ότι οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο θα μπορούσαν να συγκριθούν αρνητικά με τις τιμές ακινήτων στις πιο πολλές χώρες. Άρα τώρα μπορεί να επανέλθουν σε πιο λογικές τιμές.
Ερ: Το νέο πρόγραμμα σταθερότητας προβλέπει σταδιακή διεύρυνση του ελλείμματος. Στη θητεία σας το έλλειμμα είχε σμικρύνει. Σας απασχολεί η αναστροφή της δημοσιονομικής κατάστασης.
Απ.: Βεβαίως και με απασχολεί διότι ξέρω πόσο τεράστια ήταν η προσπάθεια να εκπληρώσουμε τους στόχους του Μάαστριχ, να μειώσουμε το δημοσιονομικό έλλειμμα και να βγούμε από την επιτήρηση που ήταν τότε η Κύπρος όταν ήμουν στο υπουργείο Οικονομικών.
Καταβάλαμε μια τεράστια προσπάθεια με αρκετό κόστος και πετύχαμε το κράτος να έχει πλεονάσματα αργότερα.
Τώρα σίγουρα μας ανησυχεί και μας λυπεί να ξαναδούμε την οικονομία μας να μπαίνει σε ελλείμματα. Όμως να μην είμαστε απαισιόδοξοι. Σήμερα και οι καλύτερες οικονομίες και πιο μεγάλες χώρες της ευρωζώνης παρουσιάζουν ελλείμματα και πολλές δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια.
Νομίζω ότι η Επιτροπή έχει δώσει περίπου ένα χρόνο χαλαρότητας. Το πιο σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι η όποια χαλαρότητα είναι προσωρινή και να μη χαλαρώσουμε τελείως και να αφήσουμε τα πράγματα να ξεφύγουν από τον έλεγχο μας και πάλι.
Της Ηρώς Ευθυμίου
Ερ: Κύριε Κεραυνέ έχοντας περάσει τη βαθιά κρίση του 2008 ποια καρέκλα είναι λιγότερο «ηλεκτρική» του υπουργού Οικονομικών ή του τραπεζίτη;
Απ.: Νομίζω ότι και οι δύο καρέκλες λειτουργούν μέσα στο οικονομικό σύστημα. Και με το δεδομένο αυτής της βαθιάς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που δεν έχει αφήσει γωνιά του πλανήτη που να μην έχει αγγίξει, και οι δύο καρέκλες είναι «ηλεκτρικές».
Ερ: Να περάσουμε στα της τράπεζας. Η Ελληνική έχει κέρδη €66 εκ. το 9μηνο και υπολογίζετε να έχει κέρδη για όλο το 2008 €60 εκ. Που οφείλονται οι ζημιές του τέταρτου τριμήνου;
Απ.: Δεν πρόκειται για ζημιές αλλά για λιγότερα κέρδη. Ήδη με την ανακοίνωση του 9μήνου είχαμε πει ότι ο χρόνος θα κλείσει με λιγότερα κέρδη διότι στο 9μήνο ήμασταν στην αρχή της πιο δύσκολης περιόδου της κυπριακής οικονομίας, όταν νοιώσαμε ξαφνικά τις επιπτώσεις της κρίσης.
Η περίοδος Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου ήταν δύσκολη, γι’ αυτό λάβαμε ευσυνείδητα την απόφαση να λειτουργήσουμε με λιγότερα κέρδη. Από τον περασμένο Φεβρουάριο είχαμε πει ότι θα αναθεωρούμε συνεχώς τους στόχους μας προς τα κάτω, γιατί είχαμε δει την κρίση να εκδηλώνεται και ξέραμε ότι θα αγγίξει και την κυπριακή οικονομία.
Η Ελληνική Τράπεζα παραμένει εύρωστος και κερδοφόρος οργανισμός, σε μια περίοδο που γίγαντες του τραπεζικού συστήματος έχουν καταρρεύσει ως χάρτινοι πύργοι.
Ερ: Που οφείλονται τα μειωμένα κέρδη του 2008;
Απ.: Πρώτα απ’ όλα είχαμε τεράστιες απώλειες από τη μείωση του βασικού επιτοκίου, του επιτοκίου αναφοράς της ΕΚΤ το οποίο κτυπά άμεσα τις κερδοζημιές των κυπριακών μόνο τραπεζών. Το 65% του χαρτοφυλακίου της Ελληνικής είναι συνδεδεμένο με αυτά τα επιτόκια που είχαν χορηγηθεί σε δάνεια πριν την 1/1/2008.
Επίσης ο μεγάλος ανταγωνισμός στα καταθετικά επιτόκια, ο οποίος παρουσιάστηκε έντονα το τελευταίο τρίμηνο του χρόνου και τους πρώτους δύο μήνες του 2009. Έφθασαν σε πρωτοφανή ύψη ακουμπώντας μέχρι και 8%. Μας δημιούργησαν τεράστιο κόστος διότι όπως όλες οι τράπεζες πριμοδοτήσαμε τις καταθέσεις μας για να μη φύγουν. Και αυτό χτυπά κατ’ ευθείαν το profit and loss account.
Όσον αφορά το τι κάναμε για να υποκαταστήσουμε αυτές τις απώλειες, ήταν πρώτον η ευσυνείδητη αύξηση του περιθωρίου για τα συνδεδεμένα αυτά δάνεια, η οποία έγινε σε μικρότερο βαθμό όσον αφορά το ύψος. Αυτή η απόφαση λήφθηκε με μια υστέρηση τεσσάρων μηνών.
Ο λόγος αυτών των αποφάσεων ήταν γιατί αναγνωρίζουμε απόλυτα ότι οι βασικοί πελάτες και συνεργάτες των τραπεζών είναι οι επιχειρηματικές μονάδες. Οι οποίες υποφέρουν και θα υποφέρουν περισσότερο από αυτή την κρίση. Επομένως η λογική είναι ότι δεν θέλουμε να σκοτώσουμε την κότα που γεννά τα χρυσά αυγά. Απεναντίας θέλουμε να συντηρήσουμε τους πελάτες μας ώστε να συνεχίσουμε να τους έχουμε αλλά και αυτοί να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν μέσα σε αυτές τις δυσκολίες συνθήκες.
Ερ: Θα συνεχίσουν να μειώνονται τα κέρδη σας και το 2009;
Απ.: Είμαστε στο στάδιο ήδη της αναθεώρησης του προϋπολογισμού του 2009. Αναγνωρίζοντας ότι το 2009 και το 2010 η κρίση στην πραγματική οικονομία της Κύπρου θα είναι μεγαλύτερη, θα πρέπει και να σχεδιάσουμε και να προγραμματίσουμε, κάνοντας προϋπολογισμούς οι οποίοι δεν θα πετούν στα σύννεφα.
Μετά το πρώτο τρίμηνο τα σημάδια της κρίσης θα είναι πολύ πιο εμφανή ιδιαίτερα όταν μπούμε στην περίοδο όπου αναμένουμε τα έσοδα από τον τουρισμό αλλά και από τις εργασίες στον τομέα ανάπτυξης γης. Δεν θα δούμε πολλά καινούργια έργα να υλοποιούνται, ενώ πολλά που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο υλοποίησης να σταματούν.
Εάν κάποιος αναλύσει αυτή την κρίση ως οικονομολόγος μπορεί εύκολα να διαπιστώσει ότι σχετίζεται με τη δομή της παγκόσμιας οικονομίας και οφείλεται κυρίως στο σκέλος της προσφοράς. Μια τέτοια κρίση συνήθως παίρνει αρκετά χρόνια για να περάσει. Αφού εκδηλωθούν τα σημάδια της κρίσης στο μέγιστο δυνατό βαθμό θα αρχίσουν να ξεθωριάζουν σταδιακά. αλλά θα τα νοιώθουμε για αρκετά χρόνια πέραν του 2010.
Νέα σελίδα στην Ελλάδα
Ερ: Αναλάβατε καθήκοντα το 2005 μετά το μεγάλο θόρυβο που είχε δημιουργηθεί για επισφάλειες της τράπεζας και ζημιογόνα πορεία της στην Ελλάδα. Τρία χρόνια μετά συνεχίζει η ζημιογόνα πορεία στην Ελλάδα…
Απ.: Είναι λανθασμένη η άποψη ότι στην Ελλάδα έχουμε τράπεζα. Έχουμε ένα δίκτυο καταστημάτων όπως έχουμε στην Πάφο, τη Λεμεσό, την Αμμόχωστο.
Η υποδομή στην Ελλάδα ήταν δομημένη με διαφορετικό τρόπο στη βάση των δεδομένων του 1999- 2000 όπου υπήρχε ένα κλίμα ευφορίας λόγω των ψηλών αποδόσεων των χρηματιστηρίων.
Η υποδομή, όπως στήθηκε τότε, δεν είχε σχέση με τραπεζικές εργασίας αλλά κυρίως με χρηματοοικονομικά προϊόντα, αμοιβαία κεφάλαια και λοιπά.
Επομένως μετά την κατάρρευση τότε των χρηματιστηρίων είχαν συσσωρευτεί ζημιές.
Σήμερα κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα, έχουμε αλλάξει και αλλάζουμε συνεχώς τη δομή της τράπεζας. Εδώ και ενάμιση χρόνο έχουμε επικεντρωθεί στις βασικές τραπεζικές εργασίες.
Επομένως δεν αναμένεται να αλλάξει η κατάσταση αμέσως, αλλά σίγουρα το δίκτυο καταστημάτων Ελλάδας έχει νοικοκυρευτεί, έχει αλλάξει δομές. Έχουμε κλείσει επίσης το treasury στην Ελλάδα που δεν υπήρχε λόγος να υπάρχει τη στιγμή που έχουμε ένα πολύ καλό και μεγάλο treasury στην Κύπρο. Έχουν συγχωνευθεί οι εργασίες. Επομένως έχουν όλα εξορθολογιστεί και γυρίζουμε μια νέα σελίδα στο δίκτυο καταστημάτων Ελλάδας.
Ερ: Πότε θα ξεκινήσει η Ελλάδα να αποφέρει κέρδη στην Ελληνική;
Απ.: Αυτό θα διαφανεί μόλις οριστικοποιηθεί το στρατηγικό σχέδιο της Ελλάδας, το οποίο θα συζητηθεί αρχές Μαρτίου σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου.
Τα μερίδια
Ερ: Τον τελευταίο χρόνο η Ελληνική Τράπεζα έπαψε να είναι ο τρίτος μεγαλύτερος πιστωτής στην Κύπρο χάνοντας σημαντικό μερίδιο αγοράς. Που οφείλεται αυτό;
Απ.: Δεν θα συμφωνήσω μαζί σας, ότι έχουμε σημαντική απώλεια μεριδίου. Συνεχίζουμε να είμαστε ο τρίτος ισχυρός πιστωτής μαζί με τις άλλες δύο τράπεζες. Αν κάποιος δει αναλυτικά τα συνολικά στοιχεία που εκδίδει η ΚΤ και δει το δανειστικό χαρτοφυλάκιο της Ελληνικής, θα διαπιστώσει ότι εκεί που απωλέσαμε μερίδιο μηδέν κόμμα κάτι -- και όχι σημαντικό μερίδιο -- ήταν συνειδητή στρατηγική απόφαση και αφορούσε το δανεισμό σε ξένο νόμισμα σε ξένους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Νοεμβρίου της ΚΤ που θυμάμαι το δανειστικό μας χαρτοφυλάκιο σε ξένους (Άγγλους), ήταν μόνο 5% σε σύγκριση με άλλες τράπεζες που φθάνει μέχρι το 40%. Και αυτό ήταν μια στρατηγική επιλογή η οποία σήμερα μας προκαλεί σημαντική ανακούφιση.
Στοίχημα στη Ρωσία
Ερ: Ποντάρετε αρκετά στη Ρωσία;
Απ.: Κατ’ αρχήν η απόφαση μας για δραστηριοποίηση στη Ρωσία οφείλεται στην αναγνώριση του γεγονότος ότι θα πρέπει να φροντίσουμε να διαφοροποιήσουμε τις πηγές εσόδων μας, ώστε να μην είναι μόνο από την κυπριακή αγορά. Ο δεύτερος παράγοντας είναι ότι έχουμε μια πετυχημένη δεκαετή παρουσία στη Ρωσία με γραφείο αντιπροσωπείας. Τον περασμένο χρόνο διπλασιάστηκε αυτή η υποδομή με το άνοιγμα δεύτερου γραφείου στην Αγία Πετρούπολη, ενώ ανοίξαμε και ένα γραφείο αντιπροσωπείας στην Ουκρανία.
Το γεγονός αυτό αποτελεί μια καλή βάση για να κάνουμε σκέψεις για να δημιουργήσουμε τη δική μας τράπεζα στη Ρωσία. Και είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω σήμερα ότι εντός των ημερών θα έχουμε την τελική άδεια από τη ρωσική Κεντρική Τράπεζα για να δημιουργήσουμε και να λειτουργήσουμε την τράπεζα μας στη Ρωσία.
Ήδη έχουμε αγοράσει το κτίριο, έχουμε προσλάβει το βασικό προσωπικό και τα διευθυντικά στελέχη που υπαγορεύει η ΚΤ της Ρωσίας. Έχουμε συμβληθεί με εταιρείες και επεξεργαζόμαστε το λογισμικό σύστημα που θα λειτουργήσει η τράπεζα το οποίο θα είναι έτοιμο σε 2-3 μήνες.
Όταν θα έχουμε την άδεια στα χέρια μας τις επόμενες δυο τρεις ημέρες θα γίνει πιο συγκεκριμένος ο προγραμματισμός μας για το πως και πότε θα λειτουργήσουμε αφού σταθμίσουμε τα δεδομένα της κρίσης, η οποία δημιουργεί προβλήματα και στη ρωσική αγορά.
Ερ: Δεν νομίζετε ότι αναλαμβάνετε ένα μεγάλο ρίσκο με αυτό εγχείρημα;
Απ.: Η απόφαση μας για επέκταση στη ρωσική αγορά λήφθηκε πριν δυο χρόνια όταν ήταν εντελώς διαφορετικά τα οικονομικά δεδομένα της παγκόσμιας και ρωσικής οικονομίας.
Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα όμως να έχουμε μια άδεια λειτουργίας την οποία δεν είναι εύκολο να πετύχει κανείς.
Εμείς την εξασφαλίσαμε μάλιστα χωρίς καμία παρατήρηση ή όρο από τις αρχές. Άρα έχουμε την άδεια, διαθέτουμε την υποδομή και σταθμίζοντας τα δεδομένα της κρίσης θα αποφασίσουμε πότε και με ποιο τρόπο θα λειτουργήσουμε διασφαλίζοντας ότι δεν μπαίνει ο Όμιλος σε κανένα ουσιαστικό κίνδυνο.
Εν πάση περιπτώσει σε αυτή την περίοδο κανένας δεν μπορεί να κάνει κάτι χωρίς να υπάρχει σημαντικό ρίσκο.
Κυβερνητικά μέτρα
Ερ: Στις αρχές του χρόνου με άρθρο σας στο Φιλελεύθερο αφήσατε αιχμές για την επάρκεια των μέτρων της κυβέρνησης. Σήμερα είσαστε ευχαριστημένος από τις εξελίξεις που έχουν μεσολαβήσει;
Απ.: Σίγουρα τα μέτρα που έχουν ληφθεί αν και καθυστερημένα είναι θετικά, ωστόσο κάθε μέτρο είναι πιο αποτελεσματικό όταν λαμβάνεται και εφαρμόζεται έγκαιρα.
Απ’ εκεί και πέρα θα πρέπει να δούμε και το βαθμό υλοποίησης των μέτρων διότι ένα είναι το θέμα να εξαγγέλλεις μέτρα και δεύτερο να τα βλέπεις να υλοποιούνται.
Ερ: Έχετε αμφιβολίες δηλαδή;
Απ.: Προσωπικά βασίζομαι περισσότερο στα μικρά έργα παρά στα μεγάλα αναπτυξιακά, στις διαδικασίες των οποίων έχουμε παράδοση στις αγκυλώσεις λόγω γραφειοκρατίας αλλά και άλλους λόγους. Όπως στα έργα των περίφημων μαρίνων τα οποία συζητούμε πέραν των δέκα χρόνων και των γηπέδων γκολφ.
Τα έργα αυτά δεν ξέρω πλέον κατά πόσο είναι ελκυστικά ώστε να υλοποιηθούν με ταχύτατους ρυθμούς και να τονώσουν την οικονομία, αφού υπό τις δεδομένες συνθήκες δεν υπάρχουν πλέον οι αγοραστές που θα αξιοποιήσουν το κίνητρο των ακριβών επαύλεων.
Επομένως η επικέντρωση πρέπει να γίνει στα μικρά και πολλά έργα. Θα πρέπει επίσης να αντιληφθούμε ότι δεν είναι δυνατόν σε περιόδους κρίσης να λαμβάνεις μέτρα χωρίς να υπάρχει κόστος. Νομίζω ότι υπάρχει σημαντικό ακόμη περιθώριο για παρεμβάσεις των αρμοδίων κέντρων λήψεως αποφάσεων ώστε να βοηθήσουν πέρα από των πρωτοβουλιών που έχουν αναλάβει οι ίδιες οι τράπεζες να μειωθεί το κόστος του χρήματος στην Κύπρο.
Ερ: Τα μέτρα που έχει λάβει προς αυτήν την κατεύθυνση η κυβέρνηση δεν είναι αρκετά ώστε να μειωθεί το κόστος του χρήματος;
Απ.: Νομίζω ότι αυτά είναι περισσότερο ευχολόγια παρά μέτρα με άμεσα πρακτικά αποτελέσματα. Η προσπάθεια της κυβέρνησης για δάνειο και διάθεση €300 εκ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με στόχο τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αν και είναι καλή κίνηση, εντούτοις χρειάζεται μια ολόκληρη διαδικασία η οποία θα πάρει χρόνο.
Ξεκινά από αιτήσεις τραπεζών, αξιολόγησης των τραπεζών, στη συνέχεια θα πρέπει να αξιολογηθούν συγκεκριμένα σχέδια ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις τράπεζες και μια σειρά άλλων διαδικασιών.
Η Ελληνική Τράπεζα πριν ακόμη ο αντιπρόεδρος της ΕΤΕπ επισκεφθεί την Κύπρο, είχε κάνει αίτηση στην ΕΤΕπ για να πάρει πιο φθηνό χρήμα και να βοηθήσει τις επιχειρήσεις της.
Θέλουμε να δούμε πιο άμεσες λύσεις για μείωση του κόστους του χρήματος από την κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα η όποια πρωτοβουλία έγινε προς αυτή την κατεύθυνση οφείλεται κυρίως στις ίδιες τις τράπεζες σε μια προσπάθεια να μειωθούν τα καταθετικά επιτόκια ώστε να μειωθούν και τα χορηγητικά.
Ερ: Πότε αναμένονται μειώσεις στα δανειστικά επιτόκια;
Απ.: Εάν συνεχιστούν αυτές οι τάσεις θέλω να ελπίζω ότι το Μάιο με Ιούνιο θα μπορούμε να ακούσουμε και μειώσεις στα χορηγητικά επιτόκια.
Ερ: Προτείνατε σειρά μέτρων για το χρηματοοικονομικό τομέα. Από αυτά πιο θεωρείται το πιο σημαντικό και εφικτό;
Απ.: Νομίζω ότι όλα είναι σημαντικά και εφικτά γιατί συμπληρώνουν το ένα το άλλο. Κάποια από αυτά ήδη έχουν υιοθετηθεί πρόσφατα μέσω των μέτρων που εξήγγειλε η κυβέρνηση και τα χαιρετίζουμε.
Ένα άλλο σημαντικό μέτρο το οποίο εισηγηθήκαμε είναι η εξέταση απαγκίστρωσης από το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ, το οποίο λειτουργεί ως βαρόμετρο στην ευρωπαϊκή οικονομία και δεν είναι με αυτό που τιμολογούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες.
Επίσης εισηγηθήκαμε να εξεταστούν κάποια θέματα που προκύπτουν από το ρυθμιστικό πλαίσιο όπως είναι ο χρόνος για τα προβληματικά δάνεια που είναι στους τρεις μήνες. Θα μπορούσαμε να επανεξετάσουμε αυτό το χρονικό περιθώριο καθώς και τη μεταφορά υποθηκευτικών τελών μεταξύ τραπεζών. Κατά την άποψη μας αυτό θα πρέπει να γίνεται ελεύθερα. Έστω και αν ακούγεται παράξενο να το λέει ένας εκπρόσωπος τράπεζας, νομίζω όμως ότι η βελτίωση των συνθηκών ανταγωνισμού ωφελεί όλους. Προσωπικά δεν θα ήθελα να νιώθουν οι πελάτες ή επιχειρήσεις ότι είναι εγκλωβισμένοι στην Ελληνική Τράπεζα.
Ερ: Η Ελληνική σκοπεύει να λάβει παρόμοια μέτρα όπως αυτά που εξήγγειλε πρόσφατα άλλο τραπεζικό συγκρότημα;
Απ.: Εδώ και αρκετό διάστημα επεξεργαζόμαστε μια σειρά μέτρων στήριξης των πελατών και επιχειρήσεων μας. Σύντομα θα είμαστε στην ευχάριστη θέση να τα εξαγγείλουμε.
Ερ: Το πρόβλημα ρευστότητας των τραπεζών συνδέεται άμεσα με την ταχύρυθμη πιστωτική επέκταση τους, που ξεπέρασε το 30% το 2008. Με απλά μαθηματικά φαίνονταν που πήγαινε η κατάσταση πριν την κατάρρευση της Lehman τον περασμένο Σεπτέμβρη. Ή όχι;
Απ.: Βεβαίως και διαφαίνονταν οι εξελίξεις. Όποιος τις παρακολουθούσε σε παγκόσμιο αλλά και σε κυπριακό επίπεδο θα έβλεπε ότι η πιστωτική επέκταση έφθασε και το 37%.
Αυτά δεν ήταν λογικά επίπεδα και έπρεπε όλοι να ανησυχούμε. Εμείς το κρατήσαμε στο 25% με μεγάλη προσπάθεια, γιατί πάντα υπάρχουν οι σχετικές απόψεις των οικονομικών αναλυτών και σχολιαστών αλλά και η πίεση του ανταγωνισμού όταν κάποιοι άλλοι στο περιβάλλον δανείζουν με ρυθμούς πέραν του 30%, και ενώ εσύ αναγνωρίζεις την επερχόμενη κρίση και θέλεις να μειώσεις την πιστωτική επέκταση, τότε μειώνεις και το μερίδιο σου.
Επομένως ναι ήταν πολύ ψηλά αυτά τα επίπεδα, αλλά ουδέν κακό αμιγές καλού.
Η κρίση θα μας αναγκάσει να περάσουμε από πολύ δύσκολες καταστάσεις γι’ αυτό θα πρέπει να βρούμε τα θετικά που στο τέλος θα συμβάλουν ώστε η οικονομία να ισορροπήσει σε ομαλά επίπεδα.
Διόρθωση στα ακίνητα
Ερ: Στις αναλύσεις της η Ελληνική έκανε λόγο πάντα για την αγορά των ακινήτων. Πόσο σας ανησυχεί η κατάσταση στην αγορά των ακινήτων;
<--nq_cr-->Απ.: Να σας υπενθυμίσω ότι είμαστε η πρώτη τράπεζα που το 2007 είχαμε αναθέσει σε ξένο οίκο να κάνει μελέτη για την πορεία των ακινήτων στην Κύπρο. Και πρέπει να σας πω επίσης ότι και τότε εκφράσαμε ανησυχίες οι οποίες δυστυχώς επαληθεύονται.
Εμείς ανησυχούμε αλλά δεν μας τρομάζει διότι είχαμε προβλέψει την επερχόμενη κρίση στην αγορά ακινήτων.
Θα χειριστούμε αυτή την κρίση με τις επιχειρήσεις και τους πελάτες μας. Πρόκειται όμως για ένα πραγματικό πρόβλημα το οποίο θα πρέπει να χειριστεί και η κυβέρνηση και τα υπουργεία και οι υπηρεσίες που χειρίζονται τα θέματα που αφορούν την αγορά των ακινήτων, όπως το υπουργείο Εσωτερικών, το κτηματολόγιο και άλλες υπηρεσίες.
Ερ: Είστε οικονομολόγος: Όταν η ζήτηση μειώνεται στο 70% στην προκειμένη περίπτωση των ακινήτων υπάρχει κίνδυνος απότομης μείωσης των τιμών;
Απ.: Σίγουρα θα επηρεάσει τις τιμές. Ήδη τις έχει επηρεάσει οριακά. Εάν συνεχιστεί όμως μακροχρόνια θα επηρεαστούν περισσότερο.
Πρέπει να παρατηρήσουμε επίσης ότι οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο θα μπορούσαν να συγκριθούν αρνητικά με τις τιμές ακινήτων στις πιο πολλές χώρες. Άρα τώρα μπορεί να επανέλθουν σε πιο λογικές τιμές.
Ερ: Το νέο πρόγραμμα σταθερότητας προβλέπει σταδιακή διεύρυνση του ελλείμματος. Στη θητεία σας το έλλειμμα είχε σμικρύνει. Σας απασχολεί η αναστροφή της δημοσιονομικής κατάστασης.
Απ.: Βεβαίως και με απασχολεί διότι ξέρω πόσο τεράστια ήταν η προσπάθεια να εκπληρώσουμε τους στόχους του Μάαστριχ, να μειώσουμε το δημοσιονομικό έλλειμμα και να βγούμε από την επιτήρηση που ήταν τότε η Κύπρος όταν ήμουν στο υπουργείο Οικονομικών.
Καταβάλαμε μια τεράστια προσπάθεια με αρκετό κόστος και πετύχαμε το κράτος να έχει πλεονάσματα αργότερα.
Τώρα σίγουρα μας ανησυχεί και μας λυπεί να ξαναδούμε την οικονομία μας να μπαίνει σε ελλείμματα. Όμως να μην είμαστε απαισιόδοξοι. Σήμερα και οι καλύτερες οικονομίες και πιο μεγάλες χώρες της ευρωζώνης παρουσιάζουν ελλείμματα και πολλές δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια.
Νομίζω ότι η Επιτροπή έχει δώσει περίπου ένα χρόνο χαλαρότητας. Το πιο σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι η όποια χαλαρότητα είναι προσωρινή και να μη χαλαρώσουμε τελείως και να αφήσουμε τα πράγματα να ξεφύγουν από τον έλεγχο μας και πάλι.