Τρύπιες αποδόσεις για επενδύσεις £3 δις

• Το ΤΚΑ επενδύει σε χρεόγραφα... 13 βδομάδων

• Προβληματισμός ΥΠΕΡΓ για αποδόσεις πείνας...

• ... εν αγνοία εταίρων

• Θεσμικός λαβύρινθος: Ποιος επενδύει τα δις;

• Έρευνα StockWatch

Με τόκους «πείνας» πληρώνει το κράτος το δανεισμό του από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ). Σύμφωνα με έρευνα της StockWatch, το δάνειο ύψους £3 δις που παραχωρεί το Ταμείο στο κράτος, αποδίδει όσα μια κατάθεση ορισμένων χιλιάδων λιρών σε εμπορική τράπεζα. Οι... ανόητες αποδόσεις του αποθεματικού του ΤΚΑ προβληματίζουν έντονα το Υπουργείο Εργασίας, που με απόρρητη επιστολή του ζητά από το Υπουργείο Οικονομικών, επανεξέταση της συμφωνίας που έχει το Ταμείο με το κράτος.

Η συμφωνία του 2001

Οι αποδόσεις του Ταμείου ορίζονται βάσει συμφωνίας με το κράτος που καταρτίστηκε αρχικά το 1971 και αναθεωρήθηκε το 2001, μετά την απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η συμφωνία επιχειρεί να διασφαλίσει, από τη μια, ικανοποιητικές αποδόσεις για τα κεφάλαια του ΤΚΑ, και από την άλλη να συμβάλει στην αναπτυξιακή πολιτική του κράτους. Η πτωτική όμως πορεία των επιτοκίων (το 2001 το βασικό επιτόκιο ήταν στο 7%) λειτουργεί ανισομερώς σε βάρος των ασφαλιζομένων και υπέρ του κράτους.

Επενδύσεις σε γραμμάτια... 13 βδομάδων

Ο λόγος είναι απλός: αν και το κράτος δανείζεται από το Ταμείο με ορίζοντα δεκαετιών (ίσως και για πάντα), τα κεφάλαια του ΤΚΑ τοποθετούνται σε χρεόγραφα 13 βδομάδων, λαμβάνοντας τις χαμηλότερες δυνατές αποδόσεις. Αν και οι κρίσιμες αυτές πρόνοιες της συμφωνίας δεν είναι καθόλου ξεκάθαρες (ακόμα και σε αυτούς που την σύναψαν, όπως αναφέρουμε πιο κάτω), τόσο το ΥΠΟΙΚ όσο και το ΥΠΕΡΓ υποστηρίζουν πως τα χρεόγραφα αυτά λαμβάνουν τόκο χαμηλότερο από το βασικό επιτόκιο (Lombard) κατά 50 μονάδες βάσης. Ως αποτέλεσμα, οι αποδόσεις του ταμείου είναι συστηματικά χαμηλότερες από τις αντίστοιχες αποδόσεις των κρατικών χρεογράφων μακράς διάρκειας.

Μεγαλώνει η ψαλίδα αποδόσεων

Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, το χάσμα μεγαλώνει. Όπως φαίνεται στον πίνακα, το 2002 η ψαλίδα μεταξύ των αποδόσεων του ΤΚΑ και αυτών των 5-ετών χρεογράφων ήταν μόλις 8 μονάδες βάσης ενώ το 2004 έφθασε τις 132 μονάδες βάσης. Συγκεκριμένα, το 2004 η μέση απόδοση του Ταμείου από το δανεισμό του κράτους ήταν 4,57% ενώ η μέση απόδοση των 5-ετών χρεογράφων ανήλθε στο 5,89%. Η ψαλίδα αυτή αντιστοιχεί με ετήσια απώλεια £35 εκ. περίπου για τους ασφαλιζόμενους στο ταμείο, δηλαδή με £100 για κάθε ασφαλιζόμενο.

Αξίζει να σημειωθεί πως το 2004, ενώ το Ταμείο λάμβανε τόκους 4,57% οι εμπορικές τράπεζες προσέφεραν καταθετικά προϊόντα με επιτόκιο άνω του 5%, για καταθέσεις ελάχιστου ποσού.

Υπουργικό κυνήγι καλύτερων αποδόσεων

Σαν δεν έφτανε το χάσμα αποδόσεων, στην «καμπούρα» του ΤΚΑ προστέθηκε τους τελευταίους μήνες η απότομη πτώση του Lombard. Από το Φεβρουάριο μειώθηκε κατά 125 μονάδες, με αποτέλεσμα οι αποδόσεις των επενδύσεων του ταμείου να περιοριστούν στο 3,75%, στο χαμηλότερο ίσως σημείο που ήταν ποτέ. Ενδέχεται, δε, να μειωθούν περισσότερο στο εγγύς μέλλον, με τη σταδιακή σύγκλιση των κυπριακών επιτοκίων με τα ευρωπαϊκά.

Η απότομη πτώση του βασικού επιτοκίου προβληματίζει έντονα το Υπουργείο Εργασίας, που αναζητά πλέον καλύτερες αποδόσεις για το Ταμείο. Όπως μας απεκάλυψε ο πολιτικός προϊστάμενος του, Χρίστος Ταλιαδώρος, το Υπουργείο έστειλε πρόσφατα επιστολή στο Υπουργείο Οικονομικών με το οποίο ζητά επανεξέταση της συμφωνίας του 2001 και βελτίωση των αποδόσεων προς όφελος των ασφαλιζομένων. Σε αυτό το πνεύμα κινούνται, άλλωστε, και κάποιες από τις συστάσεις του αναλογιστή του ταμείου.

Το ΥΠΟΙΚ, όμως, αντιμετωπίζει με επιφυλακτικότητα το θέμα, λόγω της σημασίας που έχει ο φτηνός δανεισμός για την αναπτυξιακή πολιτική του κράτους. Αξιωματούχος του μας ανέφερε, πως ούτως ή άλλως το Ταμείο, που αναμένεται να δανείσει γύρω στα £3 δις φέτος στο κράτος (το 1988 ο δανεισμός ήταν μόλις £388 εκ.), δεν έχει εναλλακτικές επενδυτικές επιλογές.

Εταίροι: Πονοκέφαλος και... άγνοια

Οι αποδόσεις αλλά και η ευρύτερη επενδυτική πολιτική του ταμείου πονοκεφαλιάζουν και τους κοινωνικούς εταίρους που εισηγούνται μέτρα για αλλαγή του status quo. Μία από τις εισηγήσεις τους είναι να επιτραπεί στο ταμείο να επενδύει και σε χρεόγραφα δήμων, που φέρουν κρατικές εγγυήσεις και προσφέρουν, γενικά, καλύτερες αποδόσεις.

Σοβαρό όμως εμπόδιο στην βελτίωση των αποδόσεων αποτελεί η μεγάλη άγνοια που υπάρχει για το θέμα. Όπως διαφάνηκε από τις δεκάδες συζητήσεις και συνεντεύξεις που κάναμε για τους σκοπούς της έρευνας, μόνο ένας από τους κοινωνικούς εταίρους γνώριζε τις συγκεκριμένες παραμέτρους της συμφωνίας του 2001. Ουδείς, δε, την είχε γραπτώς.

Κάποιοι ανέφεραν πως η συμφωνία δεν είναι γραπτή. Ο κ. Ταλιαδώρος όμως υποστηρίζει το αντίθετο. Τόσο το Υπουργείο Οικονομικών όσο και το Υπουργείο Εργασίας στα οποία αποταθήκαμε για αντίγραφο της συμφωνίας είτε αρνήθηκαν να μας το δώσουν επικαλούμενα το «απόρρητο των κρατικών εγγράφων» (Υπ. Εργασίας), είτε απλά αγνόησαν τις επιστολές που τους στείλαμε από τις αρχές Αυγούστου (Υπ. Οικονομικών).

Η μόνη γραπτή αναφορά που βρήκαμε ήταν αυτή της γενικoύ ελεγκτή, που στην τελευταία της ετήσια έκθεση κάνει αναφορά σε δύο πρόσθετες ερμηνείες της συμφωνίας (Lombard + 0,5%, χρεόγραφα + 0,5%), με βάση πληροφορίες που συνέλλεξε. Με βάση τα όσα μας ανέφεραν τα αρμόδια υπουργεία, καμιά δεν είναι η ορθή (Lombard – 0,5%).

Θεσμικός λαβύρινθος

Πέραν της γενικής άγνοιας, οι κοινωνικοί εταίροι αλλά και η κυβέρνηση θα πρέπει να εξέλθουν του θεσμικού λαβυρίνθου που δημιούργησαν. Όπως θα αντιληφθήκατε από τα πιο πάνω, το Ταμείο είναι κυριολεκτικά δικέφαλο, και λειτουργεί υπό την επίβλεψη των υπουργείων οικονομικών και εργασίας.

Αυτό δημιουργεί αχρείαστες ασάφειες για τις αρμοδιότητες του κάθε υπουργείου, ιδίως για το κομμάτι των επενδύσεων. Η ασάφεια αυτή έγινε εμφανής στην πορεία της έρευνας καθώς η ΚΤ μας παρέπεμψε αρχικά στο ΥΠΟΙΚ, το ΥΠΟΙΚ στο ΥΠΕΡΓ, το ΥΠΕΡΓ πίσω στο ΥΠΟΙΚ και τελικά το ΥΠΟΙΚ μας ανέφερε πως λειτουργεί με βάση τις συστάσεις του Συμβουλίου των Κοινωνικών Ασφαλίσεων, που απαρτίζεται από υπηρεσιακούς και από αντιπροσώπους των κοινωνικών εταίρων.

Η νομοθεσία όμως είναι ξεκάθαρη: το Συμβούλιο έχει συμβουλευτικό ρόλο και τα χρήματα του Ταμείου επενδύονται «συμφώνως με τις εκάστοτε οδηγίες του Υπουργού Οικονομικών».

Άλλωστε το Συμβούλιο έχει περιθωριοποιηθεί τον τελευταίο καιρό, αφού το θέμα έχει περιέλθει (άτυπα) στην κυριότητα του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος, που αντιπροσωπεύεται από τις ηγεσίες των εταίρων. Στην τελευταία του συνεδρία, μάλιστα, τέθηκε θέμα κατάργησής του Συμβουλίου από τους ίδιους τους εταίρους.

Του Αντώνη Α. Έλληνα